روزنامه وطن امروز
1401/01/15
روزه، آیینی کهن بین ادیان الهی
محمدامین علیدوست: قرآن کریم در سوره بقره تصریح دارد صیام یا روزه یک حکم مختص مسلمانان نیست بلکه جوامع و ادیان گذشته نیز این آیین الهی را با اشکال مختلف داشته‌اند. آیه 183 سوره بقره می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ مسلمانان! همان‌طورکه بر مردمان پیش از شما روزه واجب بوده، بر شما هم واجب است تا متقی شوید». «صیام» امساک از خوردن و آشامیدن است. در فارسی به آن روزه می‌گویند که منسوب به روز است. چون در شریعت اسلام روز را امساک می‌کنند نه شب را. اگر چه در یهود صوم وِصال یعنی وصل کردن ۲ روز به هم هست یا در هندیان روزه 6 روز فقط از غذا نه از آب، مرسوم است اما روزه اسلامی فقط طی روز است لذا روزه نام گرفته است. اصل روزه گویا در سنن انبیا بوده و از آنجا به ادیان بدوی و شمنیسم راه یافته و برای طرد ارواح خبیثه و جلب خشنودی خدایان استفاده می‌شده است. حتی بت‌پرستان نیز برای تقرب به بت‌های خود گاهی روزه می‌گرفتند و هم‌اکنون در میان بت‌پرستان هندوستانی روزه گرفتن در مواقع خاصی مرسوم است. یهود و نصاری و صائبین نیز برای خود نوعی روزه داشته‌اند. در تورات و انجیل کنونی در مواردی روزه‌داری تحسین شده و از روزه گرفتن موسی(ع) و عیسی(ع) سخن به میان آمده است و در قرآن داستان نذر حضرت مریم(س) آمده که نذر کرده روزه بگیرد: «فقولی انّی نذرت للرحمن صوماً فلن اکلم صوما الیوم انسیاً؛ پس بگو من برای خدا روزه نذر کرده‌ام پس امروز با هیچ کس حرف نمی‌زنم». البته روزه مریم(س) روزه «صمت» یعنی روزه سکوت بود که از حرف زدن با مردم امساک کرده بود ولی به هر حال، آن هم نوعی روزه‌داری است اما آنچه در تورات و انجیل آمده روزه‌داری به معنای امساک از خوردن و آشامیدن است. علامه طباطبایی در المیزان می‌نویسد: «روزه از اقوام بى دین نیز نقل شده، همچنانکه از مصریان قدیم و یونانیان و رومیان قدیم و حتى وثنى‌هاى هندى تا به امروز نقل شده، که هر یک براى خود روزه‌اى داشته و دارند، بلکه مى‌توان گفت عبادت و وسیله تقرب بودن روزه از امورى است که فطرت آدمى به آن حکم مى‌کند».