روزنامه خراسان
1401/01/17
مثلث ناکارآمدی در بخش کشاورزی
حقگو- چندین سال است که نهاده‌های کشاورزی در رده‌های بالای فهرست کالاهای وارداتی قرار گرفته‌اند. موضوعی که با توجه به نقش راهبردی این کالاها در امنیت غذایی مردم اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. رهبر انقلاب نیز در سخنرانی نوروزی امسال با اشاره به این معضل در بخش کشاورزی تاکید کردند: «متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.» با این اوصاف بررسی‌ها در این حوزه نشان می‌دهد که این حوزه هم اینک واجد هر سه مولفه مطرح در شعار امسال یعنی لزوم رشد بهره وری تولید همراه با ارتقای دانش و نیز اشتغال زایی است. روز گذشته در گزارشی در صفحه 9 به ضرورت دانش بنیان شدن بخش کشاورزی و عوارض سنتی ماندن این بخش پرداختیم. در این گزارش نگاهی به شاخص‌های وابستگی، ضعف بهره وری و نیز اشتغال دانش آموختگان داشته ایم. چقدر در تولید محصولات اساسی کشاورزی وابسته هستیم؟ تازه‌ترین آمارهایی که درخصوص میزان واردات کالاهای اساسی منتشر شد، نشان می‌دهد که در سال گذشته، ذرت با وزن 9.7 میلیون تن و ارزش بیش از 3.3 میلیارد دلار، گندم با وزن 7 میلیون تن و ارزش 2.5 میلیارد دلار، دانه‌های روغنی با 2.1 میلیون تن و ارزش 1.4 میلیارد دلار به ترتیب رده‌های دوم تا چهارم کالاهای وارداتی از نظر ارزش را به خود اختصاص داده‌اند. جو نیز به میزان 3.3 میلیون تن و ارزش بیش از یک میلیارد دلار دیگر کالای اساسی وارداتی بوده است. این آمارها، مجدد مسئله خوداتکایی و خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی را که اتفاقاً تولید دانش بنیان و اشتغال زا از چالش‌های آن به شمار می‌رود پررنگ می‌کند. در این زمینه، گزارش شماره 17498 مرکز پژوهش‌های مجلس که اردیبهشت سال گذشته منتشر شده، قابل توجه است و نشان می‌دهد که ضریب خودکفایی کشور در محصولات راهبردی و اساسی طبق محاسبات بر مبنای آمارهای سال 98، چندان مطلوب نبوده است. طبق این گزارش، سهم تولیدات داخلی از عرضه کالاهای اساسی بخش کشاورزی کمتر از 60 درصد بوده است. خودکفایی در تولید محصولات پروتئینی نیز وابسته به نهاده‌های جو، ذرت و کنجاله سویا بوده که عمده آن وارداتی است. بهره وری پایین و کم توجهی به کشاورزی دانش بنیان روی دیگر سکه وابستگی، ضعف تولید است. در حوزه کشاورزی، این مسئله با بهره وری پایین گره خورده و بهره وری پایین نیز ارتباط تنگاتنگی با ضعف تولید دانش بنیان در این حوزه دارد. طبق گزارش مرکز پژوهش ها، هم اینک کشور در تامین نهاده‌های فناورانه از جمله بذر، کود، سم، ماشین آلات، مواد ژنی، خوراک، نهاده‌های بهداشتی و مرغ اجداد وابسته است. نمود این وابستگی خود را در بهره وری پایین تولید نشان می‌دهد. مقایسه متوسط عملکرد محصولات عمده زراعی ایران با عملکرد جهانی و منطقه ای، نشان دهنده عملکرد پایین در اغلب محصولات اساسی است. چالشی که در طی سال ها، بعضاً عمیق‌تر هم شده است. به عنوان نمونه در طول دوره 1961 تا 2017 میلادی، شکاف عملکرد محصول راهبردی گندم در کشور نسبت به متوسط جهانی حدوداً پنج برابر شده و این رقم در دانه‌های روغنی و جو به ترتیب به 198 و 90 درصد رسیده است. وقتی تحصیلات مرتبط کشاورزی اهمیت چندانی ندارد در کنار دیگر عوامل موثر بر ضعف تولید و بهره وری در حوزه کشاورزی و به خصوص ضعف در تولید دانش بنیان، ضعف بهره وری نیروی کار جایگاهی ویژه دارد. موضوعی که نشانگر کم بودن ضریب نفوذ دانش در بخش کشاورزی است. بر اساس نتایج آمارگیری نیروی کار در سال 98، تنها 14.2 درصد از شاغلان دارای تحصیلات عالی کشاورزی در این بخش اشتغال داشته‌اند و حدود 86 درصد از دانش آموختگان کشاورزی که موفق به یافتن شغل شده‌اند، در فعالیت‌های غیر کشاورزی مشغول کار بوده‌اند. از دلایل پایین بودن اشتغال این طیف از دانش آموختگان می‌توان به نبود سازو کاری برای دسترسی ایشان به منابع پایه تولید و نیز سهیم کردن ایشان در ارزش افزوده ناشی از اجرای طرح‌های دانش بنیان و علمی اشاره کرد. به گزارش خراسان، در مجموع به نظر می‌رسد تدابیر ویژه برای نجات بخش کشاورزی و در مرحله بالاتر امنیت غذایی کشور ضروری است. در این میان، برخی طرح‌های جدید از جمله کشاورزی با رویکرد مبتنی بر قرارداد که بهبود تولید و به کارگیری نیروهای متخصص در کل زنجیره تولید محصولات کشاورزی را به طور طبیعی می‌تواند افزایش دهد، امیدوار کننده است. البته باید منتظر اجرای این طرح و نیز دیگر طرح‌های تحولی در بخش کشاورزی بود.
سایر اخبار این روزنامه
نمره منفی شهرداری مشهد از اِلمان های نوروزی حاشیه شهر
رمز ماندگاری «عباس دست طلا»
مثلث ناکارآمدی در بخش کشاورزی
۲ نگاه به اصرار امیر عبداللهیان بر اتخاذ مواضع تکراری
جنایت در منجلاب فیلم های سیاه!
اقتصاد غذا و چالش بهره وری
دارو را بازیچه نکنید!
حمله خونین تکفیری در حرم مطهر رضوی
مهیج مثل پینگ پنگ روایت جانفشانی ایرانی ها در خاتون و قرار جلب اصغر فرهادی
اکنون زمان خرید مسکن است؟
تماشای جام جهانی چطور و چند؟
بی تفاوتی صمت و استاندارد درباره لوله های غیراستاندارد
عاشق‌های پوشالی
