فرهنگ‌سازی برای گذر به اقتصاد فرا سنتی

امروزه اقتصاد در معادلات بین المللی و جایگاه کشور‌ها در تأثیر‌گذاری درحوزه‌های فرهنگی، امنیتی و سیاسی، از مؤلفه‌های بسیار مهم است. نکته مهم در اقتصاد امروز جهان، شبکه‌ای بودن آن است. این سخن از یک سو اشاره به وابستگی‌های متقابل اقتصاد کشور‌ها به همدیگر دارد و از سوی دیگر، افاده یک وضعیت رقابتی سنگین را به ذهن متبادر می‌کند.
طبیعتاً کشور‌ها برای دریافت سهم خود از تجارت و بازار جهانی، نیازمند اقتصاد قوی و خود اتکا هستند. پر واضح است که اقتصاد‌های سنتی کمتر توان ورود و حضور در این بازار پر از رقبای بزرگ را دارد، مگر آنکه مسلح به دانش روز در حوزه تولید و بازاریابی باشد.
از این رو به نظر می‌رسد بخشی از رویکرد نام‌گذاری امسال با نگاه آینده نگرانه به شرایط اقتصادی داخل و حضور در عرصه بین الملل انتخاب شده باشد، که می‌توان آن را از جهات گوناگون مورد توجه قرار داد، لذا در این مجال کوتاه سعی می‌کنیم تبیینی اختصاری با نگاه به هر دو عرصه داشته باشیم.
آنچه مسلم است رهبر معظم انقلاب با توجه به نیاز‌ها و رویکرد‌های کلان جامعه اقدام به نام‌گذاری سال و تعیین یک راهبرد می‌کند. این سخن به این معناست که در نامگذاری سال ها، از یک سو اشاره‌ای به برخی نارسایی‌های موجود می‌شود و از طرف دیگر، مسیر برنامه‌های آینده کشور و راه‌حل کلان به عنوان یک راهبرد کلی کشور در قالب نام‌گذاری سال مشخص می‌گردد.


نگاهی به وضعیت اقتصادی کشور در سال گذشته نشان می‌دهد که بر اثر تحریم ها، بازار‌های داخلی با تورم مواجه بوده است و مردم از این حیث تحت فشار هستند و این آسیب در کنار معضل بیکاری، شرایط معیشتی برخی خانواده‌ها را در شرایط دشواری قرار داده است. لازم به گفتن نیست که یکی از دلایل مهم تأثیر‌گذاری تحریم‌ها در بازار‌های عمومی داخلی، اتکا صنایع تولیدی به خارج از کشور است و یا اینکه در محصولات صد در صد داخلی نیز تولید به اندازه کافی و به صورت رقابتی انجام نمی‌گیرد، لذا راه اندازی شبکه تولید و پر شدن ظرفیت شرکت‌های تولیدی، می‌تواند حجم اقتصاد کشور را به صورت محسوس افزایش دهد، که نتیجه مستقیم آن علاوه بر ثبات بازار، ایجاد اشتغال برای جوانان جویای کار است. پس تولید و اشتغال، با هم رابطه مستقیم دارند که در صورت برنامه ریزی و تحقق اهداف در این دو حوزه، دو تا از مشکلات بزرگ کشور حل خواهد شد.
اما نکته بسیار مهم در این ارتباط، عبور از اقتصاد و تولید سنتی و بهره مندی از اقتصاد دانش بنیان است.
اقتصاد‌های برتر امروز به جای تکیه بر حجم و میزان تولید، روی کیفیت و ارزش افزوده متمرکز هستند. خام فروشی به هیچ‌عنوان نمی‌تواند کشور را به اهداف متصور در تولید برساند، چرا که از هم اکنون زمزمه‌هایی در حذف انرژی‌های فسیلی شروع شده و حتی به نظر می‌رسد که با ورود خودرو‌های برقی در آینده نزدیک، مشاغل مرتبط با خودرو‌های بنزینی کمرنگ خواهد شد و حتی ممکن است با ورود محصولات فناورانه جدید ماهیت و موجودیت بسیاری از مشاغل تغییر کند، لذا آنچه اقتصاد و تولید کشور و در نهایت مشاغل افراد جامعه را حفظ و توسعه خواهد داد، ابتنای تولید به دانش روز و یافتن بازار‌ها و نیاز‌های جدید است؛ لذا به نظر می‌رسد که مهم‌ترین واژه در نام‌گذاری سال دانش‌بنیان نیز امری نیست که خلق الساعه اتفاق بیفتد بلکه نیازمند نگاه علمی در تمام بخش‌های تولید تا بازار مصرف و تربیت کارگران و مهندسان با دانش فنی برای ورود به عرصه اقتصاد دانش بنیان است. این مهم در وهله اول نیازمند تغییر نگاه به حوزه اقتصاد و اشتغال است و در مرحله بعد فرهنگ‌سازی برای ورود به مرحله جدید در کشور که در آن فرهنگ تولید و اشتغال به صورت کلی رنگ و بوی دانش بنیان به خود بگیرد. پیش‌تر نیز اشاره شد، که فرهنگ زیر ساخت تحول و تغییرات آینده‌نگرانه است و در این حوزه نیز اگر بتوانیم این رویکرد راهبردی را تبدیل به یک گفتمان عام شمول کرده و وارد عرصه فرهنگ عمومی جامعه به مفهوم اعم آن کنیم، اتفاق اساسی برای تحقق اهداف نام‌گذاری سال رخ خواهد داد، پس نیازمند فکری نو برای این نام‌گذاری راهبردی هستیم.