تعلیق روس‌ها از شورای حقوق بشر بدون حقیقت‌یابی!

شورای حقوق بشر در فاصله یک هفته از حادثه بوچا در اوکراین، با یک رأی‌گیری، عضویت روسیه را معلق کرد؛ تصمیمی که روسیه و کشور‌های مخالف این رأی‌گیری آن را عجولانه خوانده‌اند. ایران و چین به تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر رأی منفی دادند و آن را سیاسی خوانده‌اند.
نه کمیته حقیقت‌یابی تشکیل شد و نه حتماً و جزماً مشخص است که صحنه‌هایی که از حدود یک هفته قبل درباره کشتار در بوچا منتشر شده، کار نیرو‌های روس است. با این حال، شورای حقوق بشر سازمان ملل که ۴۷ کشور عضو آن هستند، رأی به تعلیق عضویت روسیه در این شورا دادند. تعلیق عضویت اعضای شورای حقوق بشر، منوط به رأی دو سوم اعضای آن است. رأی‌گیری در مورد روسیه روز پنج شنبه در مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، جایی که ۹۳ کشور با قطعنامه تعلیق روسیه در شورای حقوق بشر موافقت کردند، ۲۴ کشور به آن رأی منفی و ۵۴ کشور رأی ممتنع دادند. با این حال، چون ۹۳ کشوری که در مجمع عمومی به تعلیق روسیه رأی دادند، تعدادشان بیش از دو سوم از ۴۷ عضو انتخاب شده مجمع عمومی برای شورای حقوق بشر بود، عضویت روسیه در شورا معلق شد. گنادی کوزمین، معاون نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل متحد روز پنج شنبه در سومین نشست فوق‌العاده مجمع عمومی سازمان ملل که به تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر رأی داد، گفت: «این رأی‌گیری تلاشی از سوی امریکا برای ادامه موضع سلطه‌گرانه خود است.»‌وی پیش از رأی‌گیری گفته بود که ما از همه اعضای حاضر می‌خواهیم واقعاً به تصمیم خود فکر کنند و به تلاش کشور‌های غربی و متحدان آن‌ها برای تخریب ساختار موجود حقوق بشر رأی منفی دهند. با این حال روس‌ها بعد از رأی‌گیری اعلام کردند که تصمیم گرفته‌اند عضویت خود را در شورای حقوق بشر قبل از پایان دوره آن در ۷ آوریل (روز پنج شنبه ۱۸ فروردین) به حالت تعلیق درآورد.
شمار آرای مجمع عمومی سازمان ملل به تعلیق روسیه نشان‌دهنده یک شکاف قابل توجه در جامعه بین المللی است. این رأی‌گیری در شرایطی برگزار شد که کمتر از ۱۰ روز از انتشار تصاویر مربوط به کشتار شهر بوچا در ۳۰ کیلومتری کی‌یف سپری شده است. روس‌ها صحنه‌های منتشر شده در آن را جعلی خوانده‌اند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز پنج شنبه یک بار دیگر، اتهامات درباره بوچا و سایر مناطق اوکراین را رد کرد و گفت: «وضعیت در اوکراین «صحنه‌سازی» شده و چیزی بیش از این نیست.» نکته قابل توجه اینکه این رأی‌گیری در شرایطی انجام شد که هیچ کمیته حقیقت‌یابی به اوکراین اعزام نشده است. دو شنبه قبل یک مقام ارشد دفاعی امریکا اعلام کرده بود که پنتاگون در موقعیتی قرار ندارد تا به صورت مستقل ادعا‌های اوکراینی‌ها را در خصوص جنایت‌های منتسب به نیرو‌های روسیه علیه غیرنظامیان در شهر بوچا تأیید کند، اما دلیلی برای رد این ادعا‌ها نیز ندارد. همچنین رئیس کمیسیون اروپا دوشنبه قبل اعلام کرده بود که اتحادیه اروپا آماده است برای تحقیق درباره کشتار غیرنظامیان در حومه کی‌یف، گروه‌های حقیقت‌یاب به منطقه اعزام کند؛ اقدامی که تاکنون انجام نشده است.
دلایل موافقان و مخالفان


جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا با صدور بیانیه‌ای از رأی مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر سازمان ملل استقبال کرد و گفت که این رأی گامی مهم از سوی جامعه بین‌المللی برای نشان دادن این است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه چگونه روسیه را به یک «کشور مطرود» در سطح بین‌المللی تبدیل کرده است. دمیترو کولِبا، وزیر خارجه اوکراین نیز گفت: «جنایتکاران جنگی جایی در نهاد‌های سازمان ملل که وظیفه‌شان حفاظت از حقوق بشر است ندارند. ما قدردان همه اعضایی هستیم که از قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل حمایت کردند و در اقدامی تاریخی جانب حق را گرفتند.» با این حال، چین و ایران به تعلیق عضویت روسیه رأی منفی دادند. چین تلویحاً به انجام نشدن فرایند حقیقت‌یابی درباره حادثه بوچا اشاره کرده و از رأی شورای حقوق بشر با عنوان «عجولانه» انتقاد کرده است. «ژانگ جون» سفیر چین در سازمان ملل گفت: «تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر باعث تشدید اختلاف‌ها در سازمان ملل می‌شود.» او گفته که پکن با سیاسی کردن حقوق بشر مخالف است. نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز هرچند از تداوم تشدید وضعیت بشردوستانه در اوکراین که موجب توجه گسترده بین المللی شده، ابراز نگرانی کرد، ولی با رأی منفی به تعلیق روسیه گفته است: «ایران متن پیش‌نویس قطعنامه حاضر را دارای انگیزه‌های سیاسی می‌داند که بی‌طرفی سازمان ملل را خدشه‌دار می‌کند.» ایران گفته است: «دولت ایران اهمیت ویژه‌ای به ارتقا و صیانت از حقوق بشر قائل است، لیکن سوءاستفاده از سازوکار حقوق بشر ملل متحد برای اهداف سیاسی را مغایر اصل ضرورت جهانشمولی و عدم برخورد گزینشی در پرداختن به موضوعات حقوق بشری می‌داند.» همچنین «عبدالله بو حبیب» وزیر امور خارجه لبنان که کشورش به تعلیق روسیه رأی ممتنع داده، گفت: «دلیل امتناع لبنان از رأی علیه روسیه این است که بیروت معتقد است گفتگو وسیله بهتری برای حل اختلافات و نزاع‌ها، به جای به‌کارگیری قدرت نظامی است.» بوحبیب افزود: «اگر روسیه از شورای حقوق بشر اخراج شود، گفتگو به فضای آن شورا باز نخواهد گشت.» بسام صباغ، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل متحد نیز گفت که اقدام ضد روسی و هماهنگ غرب ارتباطی با حقوق بشر در اوکراین ندارد.
لازم به ذکر است که شورای حقوق بشر متشکل از ۴۷ کشور عضو است که این اعضا با اکثریت اعضای مجمع عمومی سازمان ملل از طریق رأی مستقیم و مخفی و بر اساس تقسیمات منطقه‌ای به مدت سه سال انتخاب می‌شوند. این شورا می‌تواند عضویت اعضا را در صورت ارتکاب اقدمات ضد حقوق بشری تعلیق کند. سال ۲۰۱۱ نیز عضویت لیبی در این شورا تعلیق شده بود.
انگلیس مدعی عقب‌نشینی کامل روسیه
در فضای میدانی، بحث‌ها بر توقف پیشروی‌های روسیه در اوکراین متمرکز است. وزارت دفاع انگلیس در تازه‌ترین ارزیابی خود از تحولات اوکراین ادعا کرد که نیرو‌های روسیه به طور کامل از شمال اوکراین عقب‌نشینی کرده‌اند. وزارت دفاع انگلیس گفته که حداقل تعدادی از این نیرو‌ها برای جنگیدن در دونباس به شرق اوکراین منتقل خواهند شد. اما بسیاری از این نیرو‌ها قبل از آماده شدن برای استقرار در شرق، نیاز به ترمیم مجدد خواهند داشت و هر گونه استقرار مجدد در شمال اوکراین احتمالاً حداقل یک هفته طول می‌کشد. رویترز گفته که نمی‌تواند مستقلاً این ادعا‌های انگلیس را تأیید کند. لو آستین، وزیر دفاع امریکا هم گفته که پوتین احتمالاً از تصرف کی‌یف دست کشیده است. هم او و هم ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا اعلام کردند که روسیه اکنون تمرکزش را به تصرف جنوب شرق اوکراین تغییر داده است. اظهارات آستین یک روز پس از آن مطرح شد که مارک میلی در کمیته مجلس نمایندگان امریکا حاضر شد و گفت که جنگ اوکراین دست کم چندین سال به طول می‌انجامد.
همزمان، امریکا به کمک‌هایش به اوکراین سرعت داده و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا گفته که واشنگتن اجازه نخواهد داد هیچ چیز مانع ارسال تسلیحات مورد نیاز به اوکراین برای مقابله با روسیه شود. منابع اطلاعاتی و کمیته تحقیقات روسیه اعلام کرد که در حال حاضر بیش از ۶۰۰ نظامی مزدور در اوکراین علیه نیرو‌های روسی می‌جنگند. غربی‌ها همزمان، یک کمپین بی‌سابقه دیپلماتیک-تحریمی علیه روسیه راه انداخته‌اند. دولت اتریش با اعلام خبر اخراج چهار دیپلمات روس به جمع کشور‌های اروپایی پیوست که در هفته‌های گذشته به اخراج دیپلمات‌های روسیه اقدام کرده‌اند. ژاپن هم روز جمعه گزارش داد که هشت دیپلمات روسی را اخراج کرده است. در مقابل، روسیه در واکنش به اخراج چهار دیپلمات خود در دوبلین، دو دیپلمات ایرلندی را از مسکو اخراج کرد.