پایان «خان»

جانشین «عمران خان» راه دشواری در کسوت نخست وزیری کشوری دارد که در مشکلات فراوان دست و پا می‌‌زند

بنفشه غلامی/ برای «خان» کرسی نخست وزیری به خوش‌یمنی چوب‌های کریکتش که با آنها تبدیل به ستاره این ورزش در پاکستان شد، نبود و نتوانست از سرنوشت محتوم همه نخست وزیران کشورش بگریزد و دوره خود را به پایان برساند. او بامداد دیروز بعد از رأی عدم اعتماد پارلمان، از قدرت کنار رفت تا یک بار دیگر کرسی نفرین شده نخست وزیری پاکستان در انتظار فردی جدید بنشیند که امروز در نشست پارلمان مشخص خواهد شد.
به گزارش سایت شبکه خبری «جئو»، در پایان نشست روز شنبه پارلمان که تا ساعت 12 نیمه شب به طول انجامید، 174 نماینده از پارلمان 342 نفری پاکستان با دادن رأی عدم اعتماد به «عمران خان» او را از سمت خود برکنار کردند. این نشست در حالی به چنین جمع بندی رسید که در نشست پرحاشیه روز شنبه تنش‌های بسیاری بروز کرد و از جمله «احمد قیصر»، رئیس پارلمان که از اعضای حزب تحریک انصاف، حزب «عمران خان» هم هست، سه بار جلسه را به تعویق انداخت و استعفای خود را اعلام  کرد تا همان طور که گفته بود، اجازه ندهد، «رفیق 30 ساله»اش برکنار شود.


«خان» بعد از برکناری از هوادارانش خواست روز یکشنبه (دیروز) به خیابان بروند. درخواستی که مردم برای اجابت آن تا صبح صبر نکردند و  بلافاصله خیابان‌های اسلام آباد پر شد از معترضانی که در حمایت از او فریاد می‌‌زدند.  با این حال «عمران خان» برای ادامه این راه گزینه‌های چندانی ندارد. اگر میزان حمایت‌ها از او در اعتراض‌های خیابانی بسیار گسترده باشد، او می‌‌تواند همچنان به اعتراض‌ها ادامه دهد و از حامیان خود بخواهد با ادامه اعتراضات خیابانی اجازه ندهند فردی که امروز در پارلمان رأی می‌‌آورد و به اعتقاد تحلیلگران و ناظران مسائل پاکستان «شهباز شریف»، سردسته مخالفان «عمران خان» خواهد بود، به مسیر خود ادامه دهد و با تحت فشار گذاشتن پارلمان و او زمینه برگزاری انتخابات زودهنگام و بازگشت احتمالی او به قدرت را فراهم آورند. بویژه که به نظر می‌‌رسد سخنان «خان» همچنان محبوبیت بالایی در پاکستان دارد و مردم را به تهییج می‌‌آورد. سخنانی نظیر آنچه که در آخرین سخنرانی‌اش پیش از برکناری بیان داشت و تأکید کرد: «من دولتی وارداتی را قبول نمی‌کنم... آماده‌ام تا مانند همیشه مبارزه کنم.»
«عمران خان» در حالی در آستانه پنجمین سال نخست وزیری‌اش برکنار شد که در تاریخ 75 ساله پاکستان، هیچ کدام از 21 نخست وزیری که پیش از او بودند، نتوانستند دوره 5 ساله خود را به پایان برسانند و هر یک به دلیلی از کار کنار رفتند. با این حال او اولین نخست وزیری است که با رأی عدم اعتماد برکنار می‌‌شود و همین آینده سیاسی او را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
یک صندلی داغ
جانشین «عمران خان»، چه «شهباز شریف» باشد چه هر فرد دیگری، راه دشواری در کسوت نخست وزیری کشوری دارد که در مشکلات فراوان دست و پا می‌‌زند و راه حل‌های آن برای خروج از این مشکلات اندک است. در رأس این مشکلات اقتصاد ضعیف، حملات گروه‌های مسلح و روابط متزلزل با برخی کشورهایی که زمانی دوست و متحد پاکستان بودند، قرار دارد. به گزارش سایت شبکه خبری «الجزیره» همان طور که «جعفر احمد»، مدیر مؤسسه «تحقیقات تاریخی و اجتماعی پاکستان» می‌‌گوید: «دولت آینده باید با چالش‌های مختلفی چه در داخل و چه در خارج از مرزهای پاکستان رویاروی باشد.» چالش‌هایی که کوچک‌ترین آنها بدهی‌های فلج کننده، تورم افسارگسیخته و یک ارز ضعیف هستند که ترکیب آنها در سه سال گذشته باعث شده این کشور بدون هیچ چشم‌اندازی زندگی را بگذراند. در همین ارتباط «ندیم الحاق»، معاون مؤسسه تحقیقاتی «توسعه اقتصادی پاکستان» نیز می‌‌گوید: «ما هیچ چشم‌اندازی پیش رویمان نداریم. در این وضعیت آنچه کشور بیش از هر چیز نیازمند آن است یک اصلاحات کامل و اساسی در حوزه اقتصاد است.»
تأثیر تحولات سیاسی پاکستان بر منطقه
هیچ تردیدی نیست که سرنوشت منطقه و شماری از کشورهای جهان با سرنوشت 220 میلیون مردم پاکستان گره خورده است. از همین رو برکناری «خان» برای حداقل سه همسایه پاکستان معنایی ویژه خواهد داشت.
روزگاری هر که در جهان می‌‌خواست با افغانستان به گفت‌وگو بنشیند، می‌‌دانست که پاکستان بهترین میانجی است. اما اکنون که طالبان 8 ماه است در افغانستان به قدرت رسیده‌اند و به خاطر بلوکه شدن اموال کابل، این کشور در وضعیت اقتصادی و سیاسی نه چندان بسامانی به سر می‌‌برد، دیگر پاکستان تنها کشوری نیست که می‌‌تواند نقش میانجی را داشته باشد. زیرا در چند سال گذشته که روابط بین امریکا و پاکستان رو به ویرانی گذاشته بود، تحت حمایت‌های امریکا، قطر تبدیل به مهم‌ترین شریک افغانستان شده است. هرچند تنش‌ها بین طالبان و ارتش پاکستان در حال افزایش است و ارتش پاکستان بارها به خاطر اینکه طالبان توجهی به درخواست‌های امنیتی آنها نکرده، از کابل عصبانی است. اما دولت «عمران خان» روابط میانه‌ای با طالبان داشت و نسبت به بسیاری از رهبران خارجی کمتر از طالبان به خاطر مسائل حقوق بشری انتقاد می‌‌کرد.
در مورد چین نیز شرایط بهتر از قبل خواهد شد. زیرا به همان نسبت که «خان» بر نقش مثبت چین در پاکستان و کل جهان تأکید می‌‌کرد و روابط خوبی با این کشور داشت، «شهباز شریف» هم که احتمالاً نخست وزیر خواهد شد، می‌‌تواند روابط خوبی با پکن داشته باشد و علاوه بر آن ممکن است به‌لحاظ اقتصادی خواسته‌های بیشتری را برای پکن فراهم کند. کریدور اقتصادی چین و پاکستان که با ارزش 60 میلیارد دلار بنا شده، عملاً توسط هر دو حزب سیاسی تازه تأسیس شده پاکستان که می‌‌توانند در دولت جدید پاکستان مشارکت داشته باشند، تأسیس شده است. ضمن اینکه برای چین، «شهباز شریف» نامی کاملاً آشناست. «شریف» تاکنون سه بار به عنوان سر وزیر پنجاب با چین معامله‌های تجاری بزرگی داشته است.
هند اما احتمالاً شادترین همسایه پاکستان بابت کنار رفتن «خان» خواهد بود. هند و پاکستان که هر دو کشورهایی دارنده سلاح هسته‌ای هستند، تاکنون سه بار وارد جنگ با یکدیگر شده‌اند. هر سه جنگ نیز بر سر کشمیر بوده است. «عمران خان» نه تنها حاضر به هیچ نرمشی مقابل هند در قبال مسلمانان کشمیر نبود، بلکه علیه «نارندرا مودی» همتای هندی‌اش بابت اقداماتی که مقابل مسلمانان هند انجام می‌‌داد، انتقادهای تندی مطرح می‌‌کرد. این انتقادات باعث شد در سال‌های اخیر هیچ مذاکره دیپلماتیکی بین هند و پاکستان صورت نگیرد. اما همان طور که «کاران تاپار»، تحلیلگر هندی به «جئو» گفته است، انتظار می‌‌رود، ارتش پاکستان با توجه به تغییرات سیاسی، بر دولت جدید فشار آورد تا بر اساس آتش‌بس موقت کار کنند. هرچند که خاندان «شریف» نیز هرگز روابط قابل توجهی با هند نداشته‌اند.