درخواست عربستان از ایران برای مذاکره گازی

عربستان و کویت از جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره درباره بهره‌برداری از میدان گازی مشترک بین سه کشور موسوم به «آرش» دعوت کردند. به گزارش ایرنا به نقل از خبرگزاری عربستان سعودی (واس)، وزارت امور خارجه این کشور روز گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد که وزرای نفت عربستان و برق، آب و انرژی‌های تجدیدپذیر کویت بر اساس یادداشت تفاهم امضا شده در شهر کویت به تاریخ ۲۷ ربیع‌الاول سال ۱۴۴۱ هجری قمری مطابق با ۲۴ دسامبر سال ۲۰۱۹ میلادی و طی صورتجلسه امضا شده بین آنها در تاریخ ۱۸ شعبان ۱۴۴۳ هجری قمری مطابق با ۲۱ مارس ۲۰۲۲ میلادی برای تسریع در بهره‌برداری از میدان گازی «آرش» (الدره) واقع در منطقه آبی تقسیم شده موافقت کردند. وزارت خارجه عربستان اضافه کرد: هم این کشور (عربستان) و هم کویت بر حق بهره‌برداری از منابع طبیعی در این منطقه و ادامه کار برای آنچه در صورتجلسه توافق امضا شده بین آنها در تاریخ ۲۱ مارس تأکید دارند. در این بیانیه وزارت خارجه عربستان ادعا کرد که در این پیوند، پیش از این عربستان و کویت از جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره جهت تعیین مرز شرقی منطقه آبی تقسیم شده دعوت کرده بودند که به این درخواست‌ها پاسخی داده نشد. این وزارتخانه اضافه کرد: عربستان و کویت به عنوان یکی از طرف‌های مذاکره کننده بار دیگر از جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری این مذاکرات دعوت می‌کنند.
مسأله اختلافی بر سر «آرش» چیست؟
میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه نیافته استراتژیک کشورمان است که مشترک با ناحیه بی طرف بین کویت و عربستان است. امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدوراء کویت می‌رسد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است. طبق این مرز حدود 40 درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجا اقدام به حفر یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) نمود که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. طی ۱۱ سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه‌نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، اقدام به تعریف خط مرزی جدید کرده که بر اساس این مرز کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار می‌گیرد، اما این مرز هیچ گاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است.
در دولت‌های نهم و دهم تعیین تکلیف تمامی میادین مشترک در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و اقدام برای تولید از میدان آرش به شرکت نفت فلات قاره ایران سپرده شد که برداشت لرزه‌نگاری سه‌بعدی از بخش ایرانی میدان آرش (بر اساس مرز قدیمی) یکی از کارهای مثبت انجام شده توسط این شرکت به شمار می‌رود. در ادامه، طرح توسعه میدان نهایی شد و عملیات ساخت پایه میدان آرش کلید خورد. به موازات فعالیت‌های انجام شده تلاش‌ها برای رفع مناقشه مرزی و امضای معاهده تحدید حدود نیز توسط معاونت امور بین‌الملل وزارت نفت آغاز شد.


قرارداد عربستان و کویت بدون حضور ایران
آخرین تحول درخصوص میدان نفتی – گازی آرش به تاریخ پنجم فروردین سال جاری (۱۴۰۱) بازمی‌گردد؛ پیش از این قرار بود که با تعیین حدود مرزی در این میدان گازی مشترک، استحصال گاز از آن هم به شکل مشترک میان سه کشور پیش برود، ولی عربستان و کویت در تاریخ یاد شده و بدون حضور ایران، قراردادی برای توسعه این میدان امضا کردند و به دنبال این اقدام، در تاریخ ۶ فروردین خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان طی سخنانی این توافق را غیرقانونی خواند. خطیب‌زاده اعلام کرد: بر اساس مذاکرات پیشین، هرگونه اقدام برای بهره‌برداری و توسعه میدان آرش باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود. متعاقب این سخنان، وزارت نفت هم از آغاز اقدامات ایران برای حفاری در این میدان خبر داد. جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران هشتم فروردین ماه سال جاری (۱۴۰۱) در حساب شخصی خود در توئیتر درخصوص میدان مشترک آرش نوشت: «عملیات حفاری در میدان آرش بزودی آغاز می‌شود.» وی افزود: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و بزودی با نصب پایه (جکت)، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد؛ گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم و اقدامات یکجانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد گردید.
محکی برای صداقت در حسن همجواری
در تاریخ نهم فروردین دو اتفاق دیگر نیز روی داد؛ ابتدا «احمد ناصر الاحمد الصباح» وزیر خارجه کویت در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «ژان ایو لودریان» همتای فرانسوی‌اش اعلام کرد که «میدان گازی الدوره یک موضع سه‌جانبه میان این کشور، عربستان و ایران است»، اما با گذشت ساعاتی وی با تغییر سخنانش که معلوم بود تحت فشار آنها را بیان کرده، مدعی شد، میدان نفتی- گازی آرش (الدورا) صرفاً کویتی - سعودی است و ایران در این زمینه، طرف ما نیست و آنچه در نشست خبری مطرح شد درخصوص مدارات فلات قاره است.» اتفاقات روی داده در موضوع میدان نفتی- گازی آرش (الدورا) و باوجود توافقات و اسناد موجود نشان می دهد که کویت تحت فشار عوامل خارجی اقدام به تغییر نگرش خود در این موضوع کرده است؛ نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که جمهوری اسلامی ایران باید بر اساس حق طبیعی و قانونی خود اقدامات اکتشافی در این میدان نفتی - گازی را همچون ۲۷ میدان مشترک با دیگر همسایگان پیگیری و از حقوق ملت ایران کوتاه نیاید و از آن چشم پوشی نکند. نکته مهم دیگر هم اینجاست که پرونده میدان آرش می‌تواند محکی بر شعارهای دوستی و حسن همجواری همسایگان جنوبی باشد؛ همان‌ها که قاعدتاً نباید حمایت‌های ایران را زمان هجوم صدام در آغاز دهه میلادی قرن گذشته، از یاد برده باشند.