همسایه‌ای که نباید حیاط‌خلوت رژیم صهیونیستی باشد
اظهارات اخیر مقامات ایران و عراق نشان از عزم جدی دو کشور برای توسعه روابط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد؛ مسأله‌ای که با توجه به قرابت تاریخی و فرهنگی میان دو ملت دور از انتظار نیست. از این‌رو پیش‌بینی می‌شود که توسعه روزافزون مناسبات دوجانبه بین این دو کشور دوست، همسایه و مسلمان، به صورت تاثیرگذار بر ثبات و امنیت منطقه‌ای انعکاس یافته و روابط میان دو کشور به الگویی برای همکاری و همگرایی در منطقه تبدیل شود. موضوعی که خوشایند دشمنان دو ملت و به‌ویژه رژیم صهیونیستی نیست.
یکی از مسائل مهم در ارتباط با مناسبات سیاسی بین دو کشور پیوند‌هایی است که میان ایران و عراق وجود دارد و ارتباطاتی که ایران با گروه‌های عراقی، دولتمردان و جناح‌های مختلف داشته، در مسیر تکمیل روند سیاسی این کشور بوده است. روابط دوجانبه ایران و عراق در دولت جدید تا جایی است که اولین سفر خارجی مصطفی الکاظمی به ایران بود که نشان‌دهنده جایگاه و موقعیت ایران در منطقه و روابط با عراق است.
بُعد نظامی-امنیتی
امنیت و ثبات ایران و عراق بیش از هر کشور دیگری به یکدیگر پیوند خورده است. نزدیکی جغرافیایی دو کشور و تبارشناسی روابط امنیتی گذشته، تاثیر فراوان عراق بر امنیت ملی ایران را نشان می‌دهد. علاوه بر این وجود کُردها، ژئوپلتیک عراق، مرزهای آبی و خاکی، جمعیت ۶۰درصد اهل تشییع در این کشور، ناامن‌بودن فضای داخلی این کشور بعد از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳، قدرت‌یابی نیرو‌های سیاسی شیعی، نیازمندی و پتانسیل‌های اقتصادی-عمرانی این کشور، حضور قدرت‌های بین‌المللی و رقابت قدرت‌های منطقه‌ای در این سرزمین و نمونه‌های فراوان دیگر از جمله عواملی است که امنیت ایران را به امنیت عراق پیوند زده است. از سویی دیگر یکی از بستر‌های اتحاد راهبردی میان ایران و عراق، شکل‌گیری گروه‌های تکفیری-سلفی در عراق است. پس از سقوط صدام، به‌تدریج گروه‌های ارهابی، تکفیری و سلفی کشور عراق را مأمنی مناسب برای پیشبرد اهداف و مطامع خود دیدند. مسأله‌ای که تهدید مشترک برای دو کشور ایران و عراق به شمار می‌رفت و همین مسأله زمینه را برای تقویت مناسبات هرچه بیشتر امنیتی میان دو کشور فراهم کرد. رشادت‌های شهید حاج قاسم سلیمانی و نفوذ آن در قلب مردم عراق اوج همکاری‌های میان دو کشور در حوزه امنیتی است.
نگاه امنیتی ایران به منطقه
اما نگاه واقع‌بینانه به تحولات منطقه و سال‌ها ایستادن بر خطوط قرمز، جمهوری اسلامی را به این باور رسانده است که در حراست از مرزهای خود باید قاطع بوده و هیچ اغماض و مسامحه‌ای نداشته باشد و هرگونه تحرکی ضدمنافع و امنیت خود در منطقه را برنتابد. به ویژه اگر همسایگانش در ایجاد آن نقش داشته باشند. مبنای سیاست خارجی و دفاع از امنیت ملی و جغرافیایی کشور را می‌توان در سخنان رهبر معظم انقلاب در دی ماه 98 دید که می‌فرمایند: «دوران بزن دررو تمام شده، اگر بزنید می‌خورید؛ ممکن است ضربه هم بزنند اما چند برابر ضربه می‌خورند.»
بر همین اساس ایران اجازه نخواهد داد ماجراجویی‌های غرب و رژیم صهیونیستی در منطقه آن را به خطر اندازد. هر مُخلِ این امنیت به قاطعانه‌ترین شکل ممکن پاسخ داده خواهد شد و این مهم باید از سوی همسایگان ایران هم فهمیده و محترم شمرده شود.
این نگاه در هر برهه زمانی که زیاده‌خواهی‌ها امنیت ملی ایران را مورد تهدید قرار داد، در قامت دفاع از آن خود را نشان داد. حمله موشکی به پایگاه نظامیان آمریکا در «عین‌الاسد» در عراق پس از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی و حمله به مقرهای رژیم صهیونیستی در منطقه اسناد مستندی از «پایان دوران بزن دررو» است.
بر همین اساس بود که سپاه پاسداران انقلاب بامداد ۲۲ اسفند ماه سال گذشته، دو پایگاه سازمان اطلاعات و عملیات ویژه(موساد) رژیم صهیونیستی در اربیل عراق را موشک‌باران کرد.
طی روزهای گذشته حضور «فواد حسین» وزیر خارجه عراق در رأس هیأتی سیاسی در تهران، به فاصله یک ماه از این رویداد، فرصت مناسبی برای ابراز نگرانی ایران از برخی تحرکات بود.
ایران برادری خود را نسبت به همسایگان در عمل ثابت می‌کند
سیدابراهیم رئیسی در دیدار با فواد حسین بر انتظارات جدی تهران از کشورهای همسایه به‌ویژه عراق اشاره و تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران برادری خود را نسبت به همسایگان در عمل ثابت کرده و دوست دوران رزم بوده و نه فقط دوست دوران بزم، بنابراین انتظار داریم کشورهای همسایه نیز نسبت به توطئه‌های دشمنان هوشیار باشند و عراق اجازه هیچ‌گونه حضور مخل امنیت جمهوری اسلامی ایران را چه در مناطق تحت کنترل دولت فدرال، چه در نواحی تحت هدایت اقلیم کردستان ندهد.»
رئیس شورای‌عالی امنیت ملی با یادآوری پیام یکی از مقامات ارشد اقلیم کردستان عراق به او مبنی بر اینکه اگر حاج قاسم سلیمانی نبود اقلیم کردستان نبود، اشاره کردند که متاسفانه اقلیم دچار غفلت‌هایی شده است، ولی جمهوری اسلامی ایران تحرکات رژیم صهیونیستی را با دقت تحت نظر دارد و همکاری با این رژیم کودک‌کش قابل پنهان‌کردن نیست و به هیچ‌عنوان اجازه نمی‌دهیم که آنها از طریق هیچ کشوری از جمله عراق، امنیت منطقه را به خطر بیندازند.»
این موضع در دیدار وزیر امورخارجه ایران با همتای عراقی خود هم تکرار شد و «حسین امیرعبداللهیان» تاکید کرد: «ایران نمی‌تواند بپذیرد از مرزهای خود از سوی آمریکا، رژیم صهیونیستی و عناصر تروریست و تجزیه‌طلب تهدید شود و امنیتش در مخاطره قرار گیرد.»
سردار «اسماعیل قاآنی» فرمانده سپاه قدس هم ضمن یادآوری مسئولیت همسایگی در قبال امنیت ایران تصریح کرد: «خودمان هم دست‌بسته نیستیم. اگر به منافع این نظام در هر کجای عالم تعرضی صورت بگیرد، پاسخ جدی خواهیم داد. ما خوب می‌دانیم شما کجا هستید. در اربیل خیلی از کسانی که در کنارتان زندگی می‌کردند، نمی‌دانستند پایگاه شماست، اما تحت رصد ما بودید. بنابراین هرکجا که تشخیص بدهیم، حتما برخورد جدی با رژیم صهیونیستی می‌کنیم و آنها کوچک‌تر از آن هستند که با ما هماوردی کنند.»
فرمانده نیروی قدس سپاه خاطرنشان کرد: «اگر ملاحظاتی می‌کنیم، ملاحظات ماست، نه از قدرت شماست. ما دارای فهم انقلابی هستیم و می‌دانیم که کی و کجا با شما برخورد کنیم. ما ملاحظاتی انسانی داریم و مثل شما نیستیم.»
صباح زنگنه: رژیم صهیونیستی از اختلافات جریانات سیاسی سوءاستفاده می‌کند
صباح زنگنه، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «شهروند» در این‌خصوص می‌گوید: «امنیت عراق و جمهوری اسلامی بخش‌هایی از تصویر مسائل امنیتی منطقه است. به‌خصوص امنیت عراق، امنیت ایران محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی ایران به این موضوعات حساسیت نشان داده و خواهان حفظ یکپارچگی عراق بوده و هست و خواهد بود، بنابراین ضمن اینکه موافق داشتن روابط خوب با مردم و مسئولان اقلیم کردستان عراق است، اما با رفراندمی که اعلام شده بود، مخالفت داشت و مخالفت دارد و معتقد است که مردم اقلیم زندگی امن و سلامت‌شان به این است که جزئی از عراق و همگام و همراه با کلیت عراق باشند. همین موضوع هم طبعا صدق می‌کند نسبت به طمع‌هایی که احیانا وجود دارد در برخی از مناطق پیرامونی عراق که خواهان تجزیه عراق هستند. گروه‌هایی که خواهان تجزیه عراقند. ایران طبعا با این طرح‌ها و توطئه‌ها مخالف بوده و هست.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه می‌افزاید: «موضوع امنیت عراق همچنان که مشاهده می‌کنید اگر گردوخاکی در عراق بلند شود، هم عراق را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و هم ایران تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. سلامت فضای امن عراق و امنیت عراق به همین ترتیب بلافاصله می‌تواند روی ایران تاثیرگذار باشد.»
او می‌افزاید: «در این میان رژیم صهیونیستی از اختلافاتی که میان جریانات سیاسی مختلف به وجود می‌آید، سوءاستفاده می‌کند. طبعا دوستان عراقی این توصیه را داشته و دارند که باید مراقب باشند تا از بروز اختلافات جلوگیری شود. عدم ارایه فرصت به رژیم صهیونیستی برای سوءاستفاده از این اختلافات یک راهکار و وظیفه است.»
کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی ادامه می‌دهد: «رژیم صهیونیستی همواره توسعه‌طلبی و خصلت نژادپرستی داشته و خودبرتربینی و برتر دانستن خود بر کشورهای منطقه در ذاتش نهفته است و از سمت عراق همواره زمینه‌های نگرانی داشته است. مردم عراق همواره از حقانیت فلسطین و مردم فلسطین دفاع کرده‌اند.»
زنگنه در خاتمه می‌گوید: «همواره توصیه ایران به دوستان خود در عراق این بوده است که مراقب این نوع توطئه‌ها و فعالیت‌های جنایتکارانه باشند. مهم‌ترین بحث‌هایی که در طول این سال‌ها میان این دوکشور برقرار بوده، حول محور حفظ و حراست از امنیت عراق بوده است، به طوری که در موضوع بروز داعش و تسلطش در عراق اتفاق افتاد و این جمهوری اسلامی ایران بود که وارد شد و کمک کرد به امنیت عراق و بالطبع امنیت خودش.»
صادق کوشکی: اقلیم باید منضبط شود
همچنین محمدصادق کوشکی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به موضوع امنیت در عراق و اقلیم کردستان عراق اشاره کرده و می‌گوید: «نکته اول در مورد اقلیم کردستان عراق این است که ایجاد پدیده‌ای به نام اقلیم، محصول دخالت مستقیم آمریکایی‌ها و متحدان اروپایی‌شان با دخالت‌های پنهان رژیم صهیونیستی بوده است. هنوز هم ساختار این حمایت‌ها پابرجاست. این ساختار کنونی نقطه مقابل ثبات و استقرار امنیت در منطقه است، چراکه وجود اقلیم همیشه تحریک‌کننده گروه‌های قومیتی برای برهم‌زدن ثبات در منطقه بوده و گروه‌های تجزیه‌طلب در سوریه، ترکیه و ایران با دیدن اقلیم به دنبال این باشند که چنین فضایی را برای خودشان ایجاد کنند.»
او می‌افزاید: «این موضوع یک عامل جدی بی‌ثباتی در غرب آسیاست و فقط هم مختص اقوام کُرد نیست. همین الان در عراق برخی از مجموعه‌ها در جنوب و غرب عراق دنبال تشکیل اقلیم برای خودشان هستند که در صورت عملیاتی‌شدن به تجزیه عراق می‌انجامد و در صورت تحقق چنین تجزیه‌ای شاهد بروز ناامنی در منطقه غرب آسیا خواهیم بود.»
این تحلیگر مسائل سیاسی در ادامه با اشاره به اینکه نباید در منطقه جایی برای دخالت بیگانگان به وجود بیاید، می‌گوید: «در چنین حالتی موضع جمهوری اسلامی جلوگیری از دخالت بیگانگان بوده و دخالت در عراق برای دفاع از امنیت خود و حفظ منافع عراق است که روی ما تاثیرگذار است.»
او می‌افزاید: «ساختار اقلیم باید یک ساختار منضبط باشد، نه به گونه‌ای که اینک محل عرضه ناامنی برای منطقه شده است. این موضوعی است که همواره با مقامات عراقی مطرح می‌شود و مقامات معقول عراق آن را می‌پذیرند.»
کوشکی در مورد رابطه ایران و عراق می‌گوید: «بعد از سقوط صدام ما همیشه با عراق و اقلیم روابط دوستانه داشته و به آنها کمک کرده‌ایم. شرایط ویژه عراق و دولت شکننده آن و اقلیمی که به حیاط‌خلوت رژیم صهیونیستی تبدیل شده، اما شرایط را دشوار کرده است. در پاسخ به همکاری‌ها، رفتار خصمانه داشته‌ایم، مخصوصا ازسوی اقلیم و این نمی‌تواند دوام داشته باشد. جمهوری اسلامی در مواقع بحران به اقلیم کمک کند، اما اقلیم تبدیل شود به پایگاه رژیم صهیونیستی؟ و از این پایگاه به منافع ما و تمامیت ارضی ما ضربه وارد شود؟ این قابل ادامه‌دادن نیست. آنها باید منضبط شده و اجازه ندهند که خاک آنها محلی باشد برای خدشه وارد کردن به امنیت ما و تعرض به ما. اگر ادامه پیدا کند قابل تحمل نخواهد بود.»
انتظار‌ها برای توسعه هرچه بیشتر روابط 2 کشور
اگرچه دشمنان و کینه‌توزان، همواره می‌کوشند با شایعه‌پراکنی و دروغ‌بافی، به چشم بدبینی و تهدید به مناسبات ایران و عراق نگاه کنند، اما با توجه به قرابت تاریخی و فرهنگی میان دو ملت می‌توان گفت که نسبت ایران و عراق فراتر از نسبت بین دو کشور است. نیاز دو کشور به یکدیگر و تاثیری که این دو بر تحولات منطقه دارند و نقشی که می‌توانند در ثبات و صلح منطقه‌ای ایفا کنند، سبب شده است که انتظار‌ها برای توسعه هرچه بیشتر روابط دو کشور بیش از پیش باشد. امری که در اظهارات مقامات دو کشور نیز انعکاس یافته است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که توسعه روزافزون مناسبات دوجانبه میان این دو کشور دوست، همسایه و مسلمان، به صورت تاثیرگذار بر ثبات و امنیت منطقه‌ای انعکاس یافته و به الگویی برای همکاری و همگرایی در منطقه تبدیل شود.
