ملیحه محمودخواه – از زمانی که واکسن‌ها در همه دنیا ساخته و در اختیار مردم قرار گرفت انگار همه مردم توانستند نفس راحتی بکشند و از بلاهایی که کرونا می‌توانست سرشان آوار کند تا حدودی فرار کنند. روزهای نخستی که واکسن‌ها ساخته شد همه جا صحبت از تزریق دو دوز واکسن بود. صحبت‌ها همه حول این ماجرا می‌گشت که تزریق دو دوز واکسن برای ایمنی بدن کافی است. اما همین که زمان گذشت و اثرگذاری واکسن خودش را نشان داد، محققان علوم واکسن به این نتیجه رسیدند که دو دوز واکسن ایمنی لازم را ایجاد نمی‌کند و برای آنکه همه بتوانند از شر این ویروس مهلک جان سالم به در ببرند، باید دوز سوم واکسن زده شود. حتی برای آنکه مردم این دوز واکسن را جدی بگیرند، قوانین سختگیرانه‌ای نیز برای سفرها و ترددها قرار دادند و اجرای بسیاری از کارهای مهم به تزریق دوز سوم واکسن منتهی شد. این بماند که تنها 40درصد مردم دوز سوم را دریافت کردند و قسمت اعظمی از مردم دوز سوم واکسن را دریافت نکردند، اما با این حال، این روزها صحبت از تزریق دوز چهارم واکسن کرونا نیز به میان آمده است. ادامه روند همه‌گیری و مرگ‌ومیرهایی که هنوز با وجود تزریق دوز سوم ادامه پیدا کرده است، بسیاری از کارشناسان را بر این داشته که به مردم توصیه کنند که برای افزایش ایمنی تزریق دوز چهارم را نیز انجام دهند، هر چند که در دنیا نیز تزریق دوز چهارم واکسن کرونا شروع شده و آن دوز را برای افراد دارای بیماری‌های خاص و زمینه‌ای تزریق می‌کنند.

اما با این وجود هنوز بر سر تزریق دوز چهارم واکسن کرونا اختلاف‌نظر وجود دارد و برخی ضرورتی برای تزریق دوز چهارم واکسن کرونا نمی‌بینند. علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی یکی از کارشناسانی است که معتقد است استفاده از دوز چهارم برای تقویت مجدد و ایجاد محافظت برای عموم مردم ضرورتی ندارد.

او توضیح می‌دهد که همه واکسن‌هایی که در دنیا ساخته و به مردم تزریق شده‌اند درصد بالایی می‌توانند در بدن ایمنی ایجاد کنند، اما هیچ کدام از این واکسن‌ها ایمنی صددرصدی ندارند و حتی تزریق  دوز یادآور نیز نمی‌تواند محافظت صددرصدی در بلندمدت ایجاد کند.

به اعتقاد رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پس از تزریق دوز سوم واکسن کووید آنتی‌بادی در بدن به‌شدت بالا می‌رود و پس از گذشت یک ماه رفته‌رفته این آنتی‌بادی در بدن کاهش پیدا می‌کند و پس از گذشت حدود سه ماه بعد از تزریق واکسن کرونا این ایمنی به حدود 50درصد می‌رسد.

او معتقد است که دوز چهارم خطر عفونت را حدود 10 تا 30درصد کاهش می‌دهد و این موضوع لزوم تزریق دوز چهارم برای همه افراد را منتفی می‌کند.

ناجی به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، اشاره می‌کند و می‌گوید: «در طول مطالعه ۳۰ روزه حدود ۲۰درصد از افرادی که واکسن اضافی دریافت کرده‌اند، در مقایسه با حدود ۲۵درصد از افرادی که تنها سه واکسن دریافت کرده‌اند، به واریانت اُمیکرون ویروس کرونا مبتلا شدند. این در حالی است که واکسن‌هایی که در حال حاضر تجویز می‌شوند برای مبارزه با اولین سویه‌های کرونا طراحی شده‌اند که درواقع با سویه‌های جدید مانند اُمیکرون متفاوت است.»

این متخصص ویروس‌شناسی در ادامه تاکید می‌کند که اینکه می‌گوییم دوز چهارم تزریق نشود، به این معنا نیست که برای همه بی‌اثر است، بلکه این واکسن برای افراد مسن یا آنهایی که در معرض خطر هستند، می‌تواند حالت محافظ داشته باشد، به این شکل که دوز چهارم احتمالا نقشی در برابر بیماری‌زایی شدید در این گروه‌ها خواهد داشت.

او تاکید می‌کند که افرادی که سه دوز واکسن خود را تزریق کرده‌اند بعد از گذشت دو  ماه از آخرین تزریق بیش از 90درصد محافظت در برابر بستری‌شدن در بیمارستان در اثر اُمیکرون برایشان ایجاد شده است، اما این محافظت در برابر بیماری شدید هم ممکن است با گذشت زمان در برابر اُمیکرون کاهش یابد. در واقع تزریق دوز چهارم احتمالا به افزایش محافظت در برابر بیماری‌های شدید برای افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند و مبتلایان به ضعف سیستم ایمنی کمک خواهد کرد.

در حالی که از شروع واکسیناسیون عمومی ضدکووید-۱۹ برای دوز تقویتی یا همان دوز سوم بیش هشت ماه می‌گذرد، اکنون گمانه‌زنی‌ها درباره نیاز به دریافت دوز چهارم در کشورهای مختلف جهان بالا گرفته است.

مجید مختاری عضو کمیته علمی واکسن کووید-19 به «شهروندآنلاین» توضیح می‌دهد که بحث ضرورت یا عدم‌ضرورت تزریق دوز چهارم واکسن کووید-19 در کمیته علمی واکسن بررسی شده است و پس از مشورت با ایمونولوژیست‌ها  در کنار تحقیقات یک ماه و نیمه به این نتیجه رسیدیم که دوز چهارم برای افراد پرخطر و افراد سالمندی که با بیماری‌های زمینه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند و کادر درمان که مواجهه مستقیم با این بیماری دارند، می‌تواند تاثیرگذار باشد، اما متخصصان این حوزه در کمیته واکسن در بحث تزریق آن برای همه افراد جامعه به یک نظر واحد نرسیدند و قرار است این مشورت‌ها ادامه پیدا کند.

او با تاکید بر اینکه در برخی از کشورها تزریق دوز چهارم برای افراد بالای 60 سال بعد از گذشت  پنج ماه از دوز سوم  انجام می‌شود، تاکید می‌کند که هنوز بررسی‌ها برای آنکه واکسن دوز چهارم برای عموم جمعیت در نظر بگیریم یا نه، مورد بحث است و احتمالا در روز دوشنبه در جلسه آتی این کمیته موضوع شروع واکسیناسیون دوز چهارم برای افراد بالای 80 سال به تصویب برسد.

چند ماه پیش تب تزریق واکسن آسترازنکا بین مردم به‌شدت بالا رفته بود و چه آنهایی که دو دوز قبلی را آسترازنکا زده بودند و چه آنهایی که واکسن‌های سینوفارم و برکت زده بودند، برای تزریق آسترازنکا به صف شده بودند. اما دکتر مختاری معتقد است که اول آنکه افرادی که دوز سوم را هنوز دریافت نکرده‌اند و متاسفانه تعدادشان کم هم نیست، حتما اقدام به تزریق دوز سوم کنند. افرادی هم که قصد دارند دوز چهارم را دریافت کنند و در گروه‌های پرخطر جای می‌گیرند می‌توانند هر واکسنی را دریافت کنند، اما براساس تحقیقات اگر دوز بوستر از پلتفرم‌های متفاوت باشد، اثربخشی بهتری دارد و تزریق  واکسنی به جز آنچه که در دوزهای پیشین دریافت کرده‌اند، بهتر است. هر چند که اثرگذاری همه واکسن‌های موجود تایید شده است و در واقع هر واکسنی تاثیر خودش را دارد.

او به این نکته نیز اشاره می‌کند که این را هم باید بدانید در دوز چهارم بالا رفتن پادتن به اندازه دوز سوم نیست، اما می‌تواند به عنوان دوز کمکی از بیماری‌های شدید و مرگ‌ومیر جلوگیری کند. به احتمال زیاد بحث تزریق واکسن برای افراد بالای 80 سال تایید و تزریق آن آغاز شود. ادامه مطالعات سبب می‌شود که در صورت نیاز رده‌های سنی برای تزریق دوز چهارم 10 سال 10 سال کاهش پیدا کند.

به گزارش نشریه نیویورک‌تایمز آمریکا سازمان غذا و داروی ایالات متحده تزریق دوز تقویتی چهارم را برای همه بزرگسالان ۵۰ سال و بالاتر به شرط آنکه دستکم چهار ماه از تزریق دوز قبلی‌شان گذشته باشد، مجاز دانسته است. همزمان کسانی که واکسن تک‌دوزی جانسون و جانسون دریافت کرده‌اند نیز می‌توانند دوز تقویتی واکسن را تزریق کنند. اما ین شرایط در همه کشورها یکسان نیست و هر کشوری بر اساس میزان ابتلا و شرایط ایمنی مردم بحث تزریق دوز چهارم را پی می‌گیرد.

دکتر یونسیان در گفت‌وگو با «شهروندآنلاین» تاکید می‌کند که دوز چهارم سطح آنتی‌بادی‌ها را به همان حداکثر دوز تقویتی اول بازمی‌گرداند و نه بیشتر. به همین دلیل تاثیراتش همچون گذشته احتمالا موقتی خواهد بود. اگر قرار نیست پاسخ ایمنی طولانی‌مدت و باکیفیت‌تری ایجاد کند، ارزش آن کمی زیر سوال می‌رود.

او توضیح می‌دهد که مطالعات نشان می‌دهند دوز تقویتی چهارم برای افراد بالای 60 سال و کسانی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، موثر است و نیازی به اینکه همه افراد این واکسن را تزریق کنند، نیست. تنها افرادی که نقص ایمنی دارند یا بالای ۶۵سال هستند، از این تزریق بیشترین نفع را می‌برند. در واقع اگر افرادی بالای 65 سال دارند و  بیش از پنج یا 6 ماه از آخرین تزریق آنها می‌گذرد  و در معرض خطر بالا یا بسیار بالا هستند بهتر است دوز چهارم را تزریق کنند.