روزنامه وطن امروز
1401/02/10
فرصتی برای اجرای بانکداری اسلامی
دکتر میثم مهرپور*: در روزهای گذشته، رئیس‌جمهور در دیداری میزبان حدود ۳۰ تن از اقتصاددانان اسلامی بود؛ دیداری که طی آن تعدادی از مدعوین این جلسه سخنان و پیشنهاداتی را مطرح و رئیس‌جمهور نیز سخنانی را در راستای لزوم ارائه پیشنهادات کاربردی برای تحقق اهداف اقتصاد اسلامی و شاخص‌های آن از جمله محو فقر مطلق و توزیع عادلانه فرصت‌ها و منابع ایراد کرد. بررسی سابقه برگزاری چنین جلساتی تحت عنوان دیدار با اقتصاددانان اسلامی در دولت سیزدهم نشان می‌دهد این جلسات مسبوق به سابقه بوده و در ماه‌های گذشته نیز جلساتی مشابه با طیف موسوم به اقتصاددانان اسلامی برگزار شده بود، موضوعی که نشان‌دهنده باور و علاقه احتمالی رئیس دولت سیزدهم به چنین نحله فکری است. موضوعی که اگر چه از سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی نیز وجود داشته اما هرگز در عرصه عمل، اقتصاددانان این طیف جایگاهی در مقام اجرا یا نظریه‌پردازی نداشته و آنچه عمدتا مورد توجه و اجرای دولت‌های مختلف بوده، تفکرات موسوم به اقتصاد متعارف آن هم با اجرایی بسیار ضعیف و گاه وصله و پینه‌هایی ناسازگار بوده است؛ مساله‌ای که نتیجه آن را می‌توان در وضعیت امروز اقتصاد ایران مشاهده کرد. با این حال، مطالعات صورت‌گرفته در حوزه اقتصاد اسلامی، بویژه بانکداری اسلامی طی دهه‌های گذشته در کشور با جدیت و قوت ادامه داشته و بی‌شک آموخته‌ها و داشته‌های امروز ما در این حوزه بسیار غنی‌تر از سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی است. یکی از مباحث مطرح‌شده در دیدار رئیس‌جمهور با اقتصاددانان اسلامی که از سوی یکی از اقتصاددانان حاضر در این جلسه مطرح شد اجرای آزمایشی ـ یا پایلوت ـ بانکداری اسلامی به عنوان گام ابتدایی تحقق اجرای اقتصاد اسلامی در کشور است. اگر چه برخی دولت‌ها طی سال‌های گذشته در حرف و زبان، حمایت‌هایی را از ایده اقتصاد اسلامی داشته‌اند اما در مقام عمل هرگز اتفاق مشخصی در راستای حرکت به سمت بانکداری اسلامی و به تبع آن اقتصاد اسلامی رخ نداده است. با توجه به شرایط امروز اقتصاد ایران، عزم و علاقه دولت سیزدهم در توجه به نگاه اقتصاددانان اسلامی و بلوغ کافی و عقبه مطالعاتی این طیف از اقتصاددانان، پیشنهاد جدی نگارنده به دولت محترم این است که در راستای تخصصی شدن بانکداری کشور، طرح اجرای آزمایشی بانکداری اسلامی به صورت تخصیص چند شعبه مشخص از برخی بانک‌های دولتی به این امر، یا حتی اجرای پایلوت بانکداری اسلامی در شهر، استان یا موقعیت جغرافیایی مشخصی اجرایی شود تا هم برای نخستین‌بار یک میدان اجرایی واقعی و عملیاتی برای پیاده شدن تفکرات متخصصان این حوزه در کشور فراهم شده و هم شهروندان کشور با نحوه عملکرد، ماهیت و تفاوت‌های بانکداری اسلامی با بانکداری متعارف آشنا شوند. ضمن اینکه ایجاد شعب تخصصی برای فعالیت‌هایی مشخص، اقدام شایسته‌ای است که هم با تخصصی شدن بانکداری هم‌راستا بوده و هم یکی از بانک‌های دولتی کشور از ابتدای سال جاری در حال انجام این موضوع و تاسیس و راه‌اندازی شعبی با عنوان شعب دانشبنیان برای تسهیلات‌دهی و پوشش تامین مالی فعالیت‌های دانشبنیان است لذا تجربه چنین ایده‌ای نیز در کشور و نظام بانکی ما وجود داشته و می‌توان این موضوع را به شعب تخصصی بانکداری اسلامی تعمیم داد. البته سیدابراهیم رئیسی، در نشست خود با اقتصاددانان اسلامی در واکنش به انتقادهای مختلف نسبت به عملکرد بانک‌ها، ضمن ابراز نگرانی نسبت به عملکرد بانک‌ها گفته بود امروز زمینه تأسیس بانک قرض‌الحسنه بدون ربا در کشور فراهم شده است. این در حالی است که رئیس‌جمهور محترم باید توجه داشته باشند بانکداری اسلامی صرفا محدود یا متوقف به قرض‌الحسنه نیست. طبیعتا در بانکداری اسلامی تمام خدمات و احتیاجات جامعه تحت عقود شرعی دیده خواهد شد لذا تقلیل بانکداری اسلامی به بانکداری قرض‌الحسنه خطایی است که باید از آن اجتناب شود. در خاتمه این درخواست از دولت محترم سیزدهم وجود دارد که بعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، برای پیاده شدن بانکداری اسلامی به صاحبان این ایده اعتماد شود تا در گام دوم انقلاب اسلامی مطالعات صورت گرفته در حوزه بانکداری اسلامی از کتابخانه‌ها و مقالات، وارد میدان اجرا و عمل شود. *کارشناس و پژوهشگر اقتصاد