قهر مردم با خنده؛ نگران نيستيد؟

آرمان ملی- رها معیری: میزان شادی و نشاط در جامعه کاهش پیدا کرده و این امر را می‌توان در مراوده‌های روزانه با مردم در اماکن عمومی نظیر مترو و اتوبوس و در خرید مواد خوراکی مشاهده کرد که امروز خنده کمتر بر لبان افراد می‌نشیند. هر چند که شادی و نشاط متاثر از متغیرهای اقتصادی و سیاسی است، اما به‌شکل مستقیم روی سلامتی افراد تاثیر دارد. همچنین در اشکال عمومی، قادر است که آسیب‌های اجتماعی همچون رواج اعتیاد، طلاق و... را افزایش دهد. اگر امروز شادي مردم مازندران پس از قهرماني تيم نساجي قائم‌شهر در شبکه‌هاي اجتماعي بازديد فراواني دارد، نشان دهنده اين امر است که مردم کمتر شاهد نشاط اجتماعي هستند. پژوهش‌هاي محققان نيز اين امر را تاييد مي‌کنند و طبق بررسي که محققان پژوهشکده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي بر روي نزديک به 20 هزار ايراني با ارزيابي افراد از ميزان سلامتي خودشان و ارتباط آن با ميزان شادي بررسي کرده‌اند و دريافته‌اند که تاثير خود ارزيابي سلامت، حتي از متغيرهايي مانند شرايط اقتصادي و اجتماعي نيز بيشتر است. اين در حالي است که بر اساس گزارش جهاني شادي (مربوط به سال‌هاي 2017 تا 2019)، بيشترين امتياز شادي مربوط به کشور فنلاند و کمترين امتياز شادي مربوط به افغانستان است. جمهوري اسلامي ايران نيز در بين 153 کشور در رتبه 118 از نظر شادي قرار دارد. اين مطالعه به صورت مقطعي در سال 1398 (2020 ميلادي) بر روي 19 هزار و 499 بزرگسال 18 تا 65 ساله در ايران انجام شد. پژوهشگران براي جمع‌آوري داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه اطلاعات جمعيت‌شناختي (سن، جنسيت، تحصيلات و...) را جمع‌آوري کردند. اولين مطالعه ملي ايراني است که به بررسي رابطه بين شادي و خودارزيابي سلامت در ميان جمعيت بزرگسال ايراني مي‌پردازد. ميانگين سني شرکت‌کنندگان اين مطالعه حدود 36 سال بود و بررسي‌ها نشان داد که ميانگين نمره شادکامي افراد حدود 4. 1 از 6 و ميانگين خودارزيابي سلامت افراد نيز حدود 3. 6 از 5 است. همچنين اين يافته‌ها نشان داد که عواملي مانند وضعيت سلامت بسيار ضعيف، وضعيت درآمد ضعيف يا بسيار ضعيف، بيکاري، قرار داشتن در سنين 25 تا 34 سال و تعداد سال‌هاي تحصيل (10 تا 12 سال تحصيل) عوامل مؤثر در شادکامي کمتر هستند. داده‌هاي به‌دست آمده در اين مطالعه تاييد مي‌کند که شادي تا حد زيادي با سلامت و برخي عوامل اجتماعي- اقتصادي مرتبط با درآمد و اشتغال مرتبط است، هر چند که وضعيت معيشتي مردم و نرخ تورم، از 2 سال پيش سخت‌تر شده و هر قدر آمار ابتلا و مرگ به کوويد- 19 در جدول پايين آمده، به همان اندازه نرخ تورم و قيمت‌ کالاها در کنار دشواري‌هاي زندگي بالاتر رفته و مي‌توان آمارها را بدتر از گذشته ارزيابي کرد. همان‌طور که گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال 2016 نشان مي‌داد که نمره نشاط در ايران در رتبه 105 قرار دارد.
احترام به قانون و کاهش خشونت
در رابطه با اين موضوع، فرامرز سهرابي، استاد تمام روانشناسي باليني دانشگاه علامه طباطبايي، عضو انجمن روانشناسي باليني ايران، عضو انجمن روانشناسان آمريکا و مشاور خانواده به مناسبت روز روانشناس به رکنا، گفته است: «خشونت و عدم تمايل به شادي يک امر دروني است و وقتي بيروني شود به پرخاشگري (کلامي و رفتاري) تبديل مي‌شود. عواملي که موجب خشونت مي‌شود متعدد است؛ اما آنجا که اين حس، مربوط به شخصيت مي‌شود، روانشناسان در بررسي آن، جايگاه ويژه‌اي دارند. ناکامي يکي از مواردي است که موجب ايجاد خشونت مي‌شود. وقتي افراد به آرزوهاي خود نمي‌رسند و مانعي براي رسيدن به آن مي‌بينند خشونت به وجود مي‌آيد. وقتي نيازهاي افراد از جمله زيستي، بهداشتي و... برآورده نشوند پرخاشگر مي‌شوند. فرد در اين شرايط ممکن است دست به کارهاي ناهنجار بزند و از نظر روانشناسي، اينجا مشکلات زيادي پديد مي‌آيد.» همچنين فساد در مسائل اجتماعي يا عدم بهره‌مندي از امکانات اجتماعي را عاملي براي بروز پرخاشگري در افراد مي‌داند. اين روانشناس در ادامه مي‌افزايد: «عامل ديگر رعايت نکردن قانون است. اگر افراد به قانون احترام بگذارند خشونت کمتر به وجود مي‌آيد. همچنين افرادي که پرخاشگري جزء ويژگي رفتاري آنها به حساب مي‌آيد نيز از اين دسته هستند. اينجا، تاب‌آوري مناسب و کم‌تحملي بسيار نمود پيدا مي‌کند.»
وعده‌هايي که محقق نشد


همزمان با انتخابات رياست جمهوري، همواره يکي از وعده‌هاي کانديداها بازگرداندن خنده بر لبان مردم و افزايش نشاط اجتماعي است. در شرايطي که در دوره حسن روحاني، او پيش از نشستن بر کرسي رياست جمهوري به اين امر تاکيد ويژه‌اي داشت، اما ثمره هشت سال رياست جمهوري وي مانند رئيس‌جمهور دولت‌هاي نهم و دهم، کاهش نشاط اجتماعي بوده است. در کنار اين موضوع آنچه براي سرمايه اجتماعي مخرب است، کاهش نشاط اجتماعي است به‌گونه‌اي که به طور کلي مي‌توان گفت که نشاط و شادي تحت تاثير المان‌ها و پارادايم‌هاي جامعه و شرايط فردي انسان‌ها قرار دارد؛ شادکامي موجب تحرک فيزيکي و شکوفايي ظرفيت‌هاي تازه و جديد در کالبد جامعه مي‌شود.
تحمل کم و افزايش اضطراب
يک روانپزشک و استاد دانشگاه، گفت: نتايج يک پيمايش ملي نشان مي‌دهد، حدود 33 درصد افراد بالاي 16 سال کشور و بيش از 44 درصد تهراني‌ها از نوعي اختلال روان رنج مي‌برند که اختلال افسردگي و اضطراب در صدر اين اختلالات قرار دارد. دکتر عباس علي ناصحي، کاهش آستانه تحمل را از نشانه‌هاي اضطراب دانست و به «آرمان ملي» گفت: «افزايش درگيري و نزاع در جامعه از علائم کاهش آستانه تحمل و زودرنجي به شمار مي‌رود که بيشتر ناشي از مشکلات اجتماعي به ويژه مسائل اقتصادي و مشکلات فردي است.» وي ميانگين اختلال رواني در جهان را حدود 25درصد اعلام کرد و گفت: «اين آمار در کشورهايي همچون استراليا، نيوزيلند و اسکانديناوي کمتر از ميانگين و در ايالات متحده بيش از ميانگين جهاني است. اگر سلامت را به سه بخش سلامت جسم، روان و اجتماع تقسيم کنيم، بسياري از بيماري‌هاي جسماني منشأ رواني دارند که به بيماري روان تني معروف هستند. وي با اشاره به برخي حوادث گفت: ترس از زلزله، سيل، خشکسالي و حتي اخبار مربوط به کم آبي، اضطراب را بين مردم کشور افزايش داده است.» ناصحي نداشتن شغل را يکي از دلايل افزايش اضطراب بين افراد جامعه دانست و گفت: «بيکاري و مشکلات ناشي از آن بيش از تورم و مسائل اقتصادي، به اضطراب افراد منجر مي‌شود.»