روزنامه ایران
1401/02/25
بهار کتاب
مریم شهبازیخبرنگار
برپایی همزمان بخش حضوری و مجازی سیوسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اتفاقی است که امسال برای نخستین مرتبه ناشران و همچنین دوستداران کتاب شاهد آن هستند؛ اتفاقی که برخی آن را نوید بخش تحولاتی خوب در آینده می‌دانند و عده‌ای هم تأکید دارند که تجربه فعلی برخوردار از نقاط ضعفی است که برای برطرف ساختن آنها باید تلاش کرد.
ضرورت برخی بازنگری‌ها برای دوره‌های بعد
امسال نخستین تجربه صنعت نشر از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب نیست، طی دو سال گذشته هم بنابر شرایطی که پاندمی کرونا رقم زده بود شاهد برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب برای روشن نگاه‌داشتن چراغ نشر بودیم. با این حال همان‌گونه که اشاره شد امسال برگزاری همزمان این دو شیوه را تجربه می‌کنیم، افرادی که خواستار دیدار با صاحبان آثار و جست‌و‌جو میان کتاب‌های عرضه شده هستند طبیعی است که مراجعه حضوری را ترجیح بدهند.
از آن‌سو عده‌ای هم به‌دلیل مشغله‌های روزمره زندگی یا حتی دوری از پایتخت امکان مراجعه حضوری ندارند و خواهان خرید مجازی کتاب‌ها هستند. مجریان برگزاری سیوسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب برای تشویق علاقه‌مندان به خرید مجازی تمهیدات بیشتری برای این بخش درنظر گرفته‌اند، از آن جمله که بن‌های خرید کتاب تنها در بخش مجازی قابل استفاده هستند و نکته جالب توجه اینکه کتاب‌های خریداری شده از طریق سامانه ketab.ir به شکل رایگان به دست خریداران می‌رسند.
اغلب ناشران معتقد به ضرورت بهره‌مندی از نمایشگاه مجازی کتاب هستند و تأکید دارند که در چگونگی برگزاری این دو شیوه با مشکلات و نقاط ضعفی روبه‌رو هستیم که می‌توان دست به بررسی و در نهایت برطرف کردن آنها برای دوره‌های بعد زد. سینا جعفریه از مدیران مؤسسه نشر «ثالث» درباره اینکه تا به امروز میزان استقبال مردم از بخش مجازی نمایشگاه بیشتر بوده یا حضور فیزیکی در آن به «ایران» می‌گوید: «طی دو سال گذشته محدودیت‌های کرونایی سبب خانه‌نشینی مردم شده بود، از سویی در زمان یاد شده نمایشگاه کتاب نیز بنابر ضرورت‌ها به شکل مجازی برگزار شد. به همین دلیل با وجود مشغله‌های بسیار زندگی امروزی، مردم استقبال خوبی از بخش حضوری کرده‌اند.»
جعفریه نمایشگاهی شدن بخش حضوری نمایشگاه را آینده‌ای مطلوب پیش روی صنعت نشر می‌داند و ادامه می‌دهد: «در همه دنیا نمایشگاه‌های کتاب محفلی برای انعقاد قراردادها و از سویی تعامل میان اهالی نشر هستند؛ اتفاقی که امیدوارم ما هم بالاخره روزی شاهد تحقق آن باشیم. امسال شاهد برگزاری همزمان بخش مجازی نمایشگاه کتاب نیز هستیم، اتفاقی که امکانی برای بهره‌مندی عموم مردم از این رویداد مهم حوزه کتاب را فراهم می‌کند، هر چند که در نخستین تجربه همزمانی برگزاری این دو با مشکلاتی روبه‌رو هستیم.»
جعفریه و دیگر ناشران شرکت‌کننده در این دوره معتقد هستند که برای دوره‌های بعد امکان استفاده از بن‌ها نباید تنها در بخش مجازی در نظر گرفته شود، مسأله‌ای که در دوره حاضر شاهد آن هستیم و به نظر می‌رسد مسئولان تلاش کرده‌اند که مردم تمایل به شرکت بیشتر در بخش مجازی نمایشگاه کتاب پیدا کنند. گذشته از بحث بخش حضوری و مجازی نمایشگاه کتاب، ایده‌آل‌ترین شکل ممکن برای صنعت نشرمان این است که بتوان به سوی مسیری گام برداشت که به جای نمایشگاه‌ها، کتاب تنها از دریچه کتاب‌فروشی‌ها به دست علاقه‌مندان برسد. هرچند هنوز تا تحقق آن فاصله زیادی داریم.
خلیل پورزرندی، مدیر فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های نشر «به‌نشر»، وابسته به «آستان قدس رضوی» در پاسخ به این سؤال که استقبال از کدام بخش برپایی نمایشگاه بیشتر است به «ایران» می‌گوید: «با وجود تسهیلات بیشتری که متولیان برای بخش مجازی نمایشگاه درنظر گرفته‌اند طی این چند حضور مردم در بخش حضوری با استقبال بسیار خوبی همراه شده و هرچقدر می‌گذرد بهتر هم میشود، البته تصمیم بر توقف دو ساله برگزاری نمایشگاه کتاب هم به‌طور قطع در این اشتیاق اثرگذار بوده است. بنابراین اگر شاهد استقبال بیشتر مردم از بخش حضوری هستیم جای تعجب ندارد.»
گفته‌های معاون بازرگانی انتشارات «به‌نشر» در شرایطی است که جامعه کتابخوان اگر شرایط کاری یا مشغله‌های روزمره آنان اجازه بدهد علاقه بیشتری به جست‌و‌جو میان غرفه‌ها و گشت‌و‌گذار در بین صفحات کاغذی کتاب‌ها برای خرید آثار مورد نظر خود دارند. از سوی دیگر گاهی افراد بدون در دسترس داشتن هیچ فهرستی به غرفه‌ها مراجعه می‌کنند و به اتکای راهنمایی کتابفروشان هر مؤسسه دست به خرید می‌زنند، این امکانی است که در خرید مجازی ممکن نیست.
تحمیل هزینه‌های بیشتر در برگزاری همزمان
مرتضی کاردر، مدیر‌عامل نشر «هرمس» درباره ارزیابی خود از نخستین تجربه برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و فیزیکی کتاب تهران به «ایران» می‌گویند: «منکر ضرورت بهره‌مندی از امکانات نوین ارتباطی در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران نیستم اما نکته‌ای که ضروری است مسئولان معاونت فرهنگی وزارت ارشاد برای سال آینده در نظر داشته باشند این است که پوشش همزمان نمایشگاه کتاب در بخش‌های حضوری و مجازی بار مالی مضاعفی را به ناشران تحمیل می‌کند. در شرایط فعلی ناشران ناچار به در نظر گرفتن دو گروه از نیروها هستند، گروهی برای مدیریت بخش حضوری و گروهی هم برای فروش بخش مجازی.»
این ناشر مخالف برگزاری بخش مجازی نیست، اما با تجربه‌ای که تا به امروز از نمایشگاه سی‌و‌سوم حاصل شده تأکید دارد که بهتر است برای سال‌های بعد این‌دو همزمان برگزار نشوند. او ادامه می‌دهد: «هنوز تلقی کاملی از چگونگی برگزاری هرچه کاربردی‌تر نمایشگاه کتاب حاصل نشده است. از سوی دیگر مخاطبان هم امسال اندکی سردرگم شده‌اند و در مراجعه به ما گلایه می‌کنند که چرا عناوین موجود در بخش حضوری و مجازی مؤسسات نشر در نمایشگاه حاضر مشابه نیست که این هم از نقاط ضعف همزمانی مذکور است.»
نکته دیگری که بسیاری از ناشران به آن معتقد هستند این است که در شرایط فعلی مقایسه میزان استقبال مردم از بخش فیزیکی و حضوری نمایشگاه چندان اصولی نیست چراکه متولیان برای این دو شرایط مشابهی درنظر نگرفته‌اند. همان‌طور که در ابتدای گزارش نیز اشاره شد برای بخش مجازی تسهیلات بیشتری درنظر گرفته شده است. هرچند بخشی از مراجعه‌کنندگان در بخش حضوری دست به جست‌و‌جو میان عناوین عرضه شده می‌زنند و سپس آنها را از بخش مجازی خریداری می‌کنند.
جعفر علی‌پور از مسئولان غرفه نشر «محراب‌قلم» هم معتقد است که مردم استقبال قابل توجهی از بخش حضوری نمایشگاه دارند و به «ایران» می‌گوید: «هرچقدر هم امکانات بیشتری برای بخش مجازی در نظر گرفته شود، حضور در غرفه‌ها و در دست گرفتن آثار چاپی و مشورت گرفتن از غرفه‌داران اتفاقی است که به همه سختی‌های رفت‌و‌‌آمد به نمایشگاه می‌ارزد، البته این برای ساکنان تهران و آنهایی است که از دیگر شهرها و استان‌ها امکان مراجعه به نمایشگاه را دارند وگرنه برای بسیاری از علاقه‌مندان ساکن دیگر نقاط کشورمان امکان مراجعه حضوری فراهم نیست.»
نکته‌ای که علی‌پور به آن اشاره کرد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت در خرید غیرحضوری از نمایشگاه کتاب است، اینکه شرایطی فراهم شده تا دوستداران یار مهربان از دورافتاده‌ترین روستاها و حتی نقاط مرزی دست به خرید کتاب‌های عرضه شده در نمایشگاه کتاب تهران بزنند. هرچند همان‌گونه که به نقل از ناشران نیز خواندید این امکان تازه‌ای که کرونا دسترسی به آن را سرعت بخشیده نیاز به بررسی‌های بیشتر برای ارتقا در دوره‌های بعد دارد.
گفتنی است که سیوسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم اردیبهشت ماه آغاز شده و تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دو بخش حضوری در مصلای امام خمینی(ره) و مجازی در سامانه ketab.ir ادامه دارد.
سایر اخبار این روزنامه
سؤال‌های یارانه‌ای را از وزیر کار بپرسید
گام بزرگ به سمت قهرمانی
7هزار واحد تا رکورد سالانه بورس
بهار کتاب
باید حضور دولت در بازار احساس شود
قیمت خودروی خارجی در انتظار تصمیم کمیسیون ماده یک
رنگ نارنجی کرونا پرکشید
لبنان در پیچ تاریخی انتخاب
شومن‌هایی در کسوت معلم
جاماندگان یارانه از نمای نزدیک
تدبیر معاش، تکلیف اصلاح
دو دهه تلاش برای جرم زدایی از «حراج» اشیای باستانی
ضمیمه 4 صفحه‌ای طنز «ایران» را امروز بخوانید
گمشدگی واقعیت‌ها در جنگ روایت‌ها
قراردادهای نفتی به 20 میلیارد دلار رسید
عالمیان: رنکینگ نشانه قدرت نیست
سند رسوایی امریکایی‌ها
گام بزرگ به سمت قهرمانی
