روزنامه خراسان
1401/02/25
عظمت فردوسی، نقطه اتصال فارسی زبانان جهان
بهبودی‌نیا/ آرانیان - کاخ بلند شاهنامه،پس از هزار و چهل و سه سال، همچنان پابرجاست و میراث مشترک فارسی‌زبانان در هر نقطه جهان است. فردوسی با سرودن شاهنامه، زبان فارسی را پاینده نگه داشت و این کار سترگی است. تابندگی و رخشندگی زبان فارسی را، مدیون بزرگانی مانند حکیم ابوالقاسم فردوسی هستیم؛ شخصیتی که با گذشتن از دارایی و صرف عمر گرانمایه‌‌اش، این میراث ارزشمند را زنده و پاینده نگه داشت. فرقی نمی‌کند اهل افغانستان یا تاجیکستان باشید یا ایرانی؛ هر کجای پهنه زبان فارسی که باشید، شاهنامه برایتان ارزشمند است و این همان اتحاد و انسجامی است که فردوسیِ حکیم برای فارسی‌زبانان به ارمغان آورد. در روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، درباره جایگاه شاهنامه در کشورهای فارسی‌زبان با شاه‌منصور شاه‌میرزا، شاهنامه‌پژوه اهل تاجیکستان، یعقوب یسنا، شاهنامه‌پژوه اهل افغانستان و دکتر محمدجعفر یاحقی، مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامه گفت‌وگو کرده‌ایم. از رستم و سهراب‌های تاجیک تا تأثیر شاهنامه بر ادبیات تاجیکستان شاه منصور شاه میرزا، شاهنامه‌شناس تاجیکستانی و کارشناس مؤسسه فرهنگی «اکو» درباره جایگاه شاهنامه در کشور تاجیکستان گفت: «شاهنامه در تاجیکستان، جایگاه ویژه‌ای بین خانواده‌ها و مراکز دانشگاهی دارد. پدربزرگ‌های ما با این‌که سواد نداشتند، شاهنامه را نسل به نسل حفظ کرده و مانند میراثی قیمتی به ما رسانده‌اند. امروز مردم تاجیکستان از شاهنامه برای انتخاب نام فرزندانشان استفاده می‌کنند و این‌گونه است که در خانواده تاجیک‌ها نام‌های رستم، سهراب، گردآفرید، تهمینه، بیژن و منیژه رواج دارد». وی افزود: «امروز در تاجیکستان، شاهنامه با تئاتر، سینما، ادبیات و دیگر هنرها درهم آمیخته است؛ به طوری که در زمان شوروی سه فیلم «رستم و سهراب»، «سیاوش» و «کاوه آهنگر» بر پایه شاهنامه ساخته شد و این فیلم‌ها در وارد شدن شاهنامه به بطن فرهنگی جامعه امروز نقش بسزایی داشتند. در دیگر هنرها نیز شکوه شاهنامه فردوسی را می‌توان در کشور ما مشاهده کرد». این شاهنامه‌شناس تاجیک درباره شاهنامه‌خوانی در کشورش گفت: «در تاجیکستان محافل شاهنامه‌خوانی با جدیت برگزار میشود و در سال‌های اخیر شاهنامه فردوسی به سه زبان «تاجیکی»، «فارسی» و «دری» در رادیو تاجیکستان خوانده میشود و طرفداران زیادی دارد. اگر امروز از تاجیکستانی‌ها درباره داستان‌های شاهنامه سؤال کنید، مشاهده می‌کنید که اغلب با داستان‌های شاهنامه آشنایی دارند. شاهنامه‌ای که دانای توس سروده است، در شمار مردمی‌ترین داستان‌ها در تاجیکستان است. علاوه بر این شاهنامه فردوسی در تاجیکستان به نثر ساده و روان نیز برگردانده شده‌است». شاه منصور شاه میرزا در پاسخ این‌که راز مانایی شاهنامه فردوسی در میان کشورهای فارسی‌زبان چیست، گفت: «شاهنامه اثری است که خواننده را مدام شگفت‌زده می‌کند و فلسفه عمیق وطن‌دوستی در بطن آن نهفته است. این کتاب دارای زبانی ناب است و پس از گذشت هزار سال از این شاهکار، وقتی آن را مطالعه می‌کنیم هنوز قابل‌فهم است و این‌ها تنها بخشی از دلایل ماندگاری شاهنامه در کشورهای فارسی‌زبان است. شاهنامه، شاه کتاب‌هاست که فردوسی در آن از واژگان غیرفارسی به اعداد ناچیزی وام گرفته است. شاهنامه فقط جنگنامه نیست، بلکه کتابی دارای حکمت، تاریخ و فرهنگ مردم است. یکی از شاهکارهای فردوسی این است که منظره طلوع خورشید را 200 گونه به تصویر کشیده است. شاهنامه سراسر رمز و راز است که تا امروز بسیاری از این رازها ناشناخته مانده است. در ادبیات معاصر تاجیکستان نمی‌توانیم شاعری را بیابیم که از شاهنامه در آثارش تأثیر نپذیرفته باشد». کلمات باستانی شاهنامه در افغانستان یعقوب یسنا، شاهنامه‌پژوه و اسطوره‌شناس افغانستانی نیز درباره جایگاه شاهنامه در افغانستان گفت: «شاهنامه‌خوانی به شیوه سنتی در روستاهای افغانستان هنوز هم در بین تاجیک‌ها، هزاره‌ها و دیگر اقوام رواج دارد. اگر کسی کار خوبی انجام می‌دهد، می‌گویند کار «رستمانه» کردی. اگر کسی بخشش و نیکی می‌کند، او را به «فریدون» تشبیه می‌کنند و اگر کسی تزویر می‌کند، به او لقب «شغاد» و «گرسیوز» می‌دهند. بدون این‌که درباره این شخصیت‌ها توضیحی داده شود، همه مردم افغانستان، جان کلام گوینده را از این لقب‌ها درمی‌یابند. این بدین معناست که شخصیت‌های شاهنامه در حافظه جمعی مردم زنده‌اند». این شاهنامه‌پژوه افغانستانی خاطرنشان کرد: «شاهنامه در مناسبات سیاسی و فرهنگی افغانستان، جایگاه خودش را دارد و اگر در شعرهای سیاسی، اجتماعی کشور ما دقت کنید، می‌بینید که از شخصیت‌های شاهنامه در آن‌ها نام برده شده‌است». یسنا افزود: «در مراکز پژوهشی و دانشگاهی امروز افغانستان در زمینه شاهنامه‌پژوهی از دیدگاه نوین کم کار شده و تعداد کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده‌است، به پنج کتاب می‌رسد که باید در این زمینه فعالیت‌های بیشتری انجام شود». یسنا در پاسخ به این سوال‌‌که با توجه به تحولات اخیر افغانستان و حضور طالبان، شاهنامه همچنان در افغانستان پرفروغ خواهد ماند یا خیر، گفت: «پیش از ظهور طالبان، در تمام دانشگاه‌های افغانستان یک کرسی فردوسی‌شناسی، وجود داشت و با سرکار آمدن طالبان، سرنوشت حذف و بقای این کرسی نامعلوم است. شاهنامه فردوسی در افغانستان در طول سده‌های اخیر به عنوان منبع آگاهی‌بخش شناخته میشود. در طول تاریخ، مناقشات زیادی بر سر زبان در افغانستان وجود داشته، اما شاهنامه همچنان بقای خود را حفظ کرده است. در این دوره نیز با وجود قهر و خشونت طالبان علیه زبان فارسی، این کتاب بزرگ جایگاه خود را همچنان حفظ می‌کند و در ذهن و جان مردم افغانستان باقی می‌ماند». تا ایران و شاهنامه را داریم زبان فارسی هم زنده است دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی و مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامه درباره جایگاه شاهنامه و حقی که این اثر بزرگ بر گردن زبان فارسی دارد، گفت: «زبان فارسی و شاهنامه با هم یکی هستند. اگر شاهنامه را به درستی بشناسیم، زبان فارسی‌مان ضعیف نخواهد بود و به جعلیات و واژه‌ها و ترکیب‌های فرازبانی نیاز پیدا نخواهیم کرد. به این معنا که اگر پیکره زبانی شاهنامه و عوامل رشد و تحول زبان را به خوبی بشناسیم، نیازهای زبانیِ امروزمان برآورده خواهد شد. در این صورت موج‌های زودگذری هم که بر اثر بی‌اطلاعی نسل جوان به وجود آمده، در برابر شاهنامه و زبان فارسی تأثیری نخواهند داشت. تا زمانی که ایران و شاهنامه فردوسی باشد، زبان فارسی هم باقی خواهد ماند». دکتر یاحقی در ادامه ضمن اشاره به ازجان‌گذشتگی و عشق،به عنوان وجه تمایز شاهنامه فردوسی با دیگر آثار حماسی گفت: «پیش از فردوسی شاهنامه‌هایی سروده شد و بعد از او هم صدها شاهنامه پدید آمد، اما عشق فردوسی سبب شد شاهنامه‌اش ماندگار باشد. او تمام زندگی‌اش را وقف سرودن شاهنامه کرد. اموالش را در این راه خرج کرد و چیزی برایش نماند. او جانش را بر سر شاهنامه گذاشت». مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامه در ادامه درباره برنامه‌های همایش بزرگداشت فردوسی گفت: «همایش امسال در دو بخش حضوری و مجازی برگزار میشود. صبح روز 25 اردیبهشت آرامگاه فردوسی گلباران میشود. تا 30 اردیبهشت هر روز از ساعت 8 تا 10 شب جلسه‌های آنلاین را با حضور 5 یا 6 سخنران برگزار می‌کنیم. برنامه‌های جانبی مانند شاهنامه‌خوانی و بررسی کتاب هم داریم. همچنین در طول برگزاری همایش از مجموعه مقالات همایش با عنوان «سخن گفتن پهلوانی» با بیش از 40 مقاله رونمایی میشود. علاوه بر این شماره ویژه فصلنامه «پاژ» با یادی از زنده‌یاد استاد محمدعلی اسلامی ندوشن هم منتشر خواهد شد».
سایر اخبار این روزنامه
افزایش قیمت اجاره ها تا ناکجاآباد !
عظمت فردوسی، نقطه اتصال فارسی زبانان جهان
حمله جومونگ و دوستان به آنتن!
نانوایی شاطر لیلا در کنج حیاط خانه
اوت مدیریتی در فدراسیون وزنه‌برداری!
4 اصلاح ساختاری برای تکمیل طرح یارانه ای
تنه یارانه نقدی به کالابرگ الکترونیک
قهرمانی با بازوهای آماده
پس از پادگان انتقال زندان مهم ترین پروژه اژه ای در مشهد
مسیر جاماندگان یارانه
بررسی روان شناسانه جنجال توصیه به خندیدن بدون دلیل!
اعترافات عامل قتل «مهرسا کوچولو»
مسئله «پهنای باند» است، آقای وزیر!
