روزنامه وطن امروز
1401/02/28
جای خالی فردوسی
گروه فرهنگ و هنر: «قهرمان» برای انسان‌ها در طول تاریخ به عنوان نماد جامعه‌پذیری کامل محسوب شده است؛ به همین دلیل نویسندگان و شاعران بسیاری سعی در قهرمان‌سازی برای مخاطبان خویش کرده‌اند. با این وصف در ایران‌زمین نیز ادیبان، شاعران و نویسندگان زیادی قهرمان‌سازی کرده‌اند و اخلاق، ادب، خوبی و بدی را در قالب قهرمان‌های خود به مردم و مخاطبان نشان داده‌اند. این قهرمانان که در میدان‌های اجتماع و فرهنگ قطعا جزو محبوب‌ترین‌ها بوده‌اند، در زمینه‌های اقتصادی نیز جوانمردانه و درویش‌وار زندگی کرده‌اند. در سال‌های اخیر اما رسانه‌های بزرگ دنیا از جمله شبکه‌های اجتماعی و هالیوود به قهرمان‌سازی پرداخته‌اند؛ قهرمان‌هایی که فانتزی هستند و بشر را به گونه‌ای ترسیم می‌کنند که هیچ وقت نمی‌میرد؛ انسانی که هیچ نقطه ضعفی ندارد و حتی مانند اسفندیار یکی از قهرمانان شاهنامه فردوسی چشمانش نیز رویین است و هیچ نقطه ضعفی در تمام وجودش نیست. این قهرمان‌های فانتزی فضا را به گونه‌ای در اذهان می‌چینند که نه تنها به انسان درسی از اخلاق، ادب، خوبی، زشتی و... نمی‌‌دهند، بلکه تنها یک توقعی را در فرد ایجاد می‌کنند که انسان بودن خود را فراموش کند و یک شخصیت فرازمینی و فانتزی از خود بسازد. می‌توان مدعی شد یکی از دلایل رژه رفتن این قهرمان‌های فانتزی بر اذهان مخاطبان، از کم‌کاری نخبگان ادبیاتی در کشور و منطقه است. آیت‌الله جوادی‌آملی ضمن اشاره به این موضوع که گریه کردن نمی‌تواند مشکل مملکت و جامعه ایران را حل کند، متذکر میشود: «جای مرحوم فردوسی در اینجا خالی است و باید شعرایی مانند ایشان تربیت کنیم. فردوسی حکیم بود، ادیب بود، نام‌آور بود». حماسه‌سرایی و حماسه‌سازی فردوسی در قهرمان‌هایش تبلور پیدا کرده است. همان قهرمان‌هایی که فارغ از ترسیم قدرت، در رفتار، کردار و منش الگوهای بسیار مهم و عالی برای جامعه بشری بوده‌اند. آنها به خداوند هستی وصل بودند و قدرت خود را از دادار هستی می‌گرفتند. چندی پیش آیین اهدای نشان فردوسی با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در 4 بخش حماسه‌سرایی، حماسه‌سازی، فردوسی‌پژوهی و ترویج زبان فارسی در عرصه بین‌المللی برگزار شد. افشین علا پس از دریافت نشان عالی فردوسی در بخش حماسه‌سرایی گفت: بابت دریافت این نشان خوشحالم، چرا که فردوسی در اوج قله شعر فارسی است و تمام بزرگان دیگر ادبیات ما از جمله سعدی، حافظ، مولانا و... از آموزه‌های فردوسی در اشعار خود استفاده کرده و نام فردوسی با حفظ و صیانت از زبان شیرین فارسی آمیخته شده است. وی یکی از اعجاب‌های زبان فارسی را آثار ارزشمند و بی‌نظیر فردوسی دانسته و افزود: آثار حکیم فردوسی پس از هزار سال به دست ما رسیده و بدون هیچ‌گونه مشکل و دست‌اندازی معنای آن را متوجه می‌شویم. ما نیز وظیفه داریم این زبان پاکیزه و پیراسته را هم برای فرزندان خود و هم برای نسل‌های آینده سالم نگه داریم. در سال‌های نه‌چندان دور، پدربزرگان در گوشه و کنار ایران میراث فردوسی را با لحن خود برای فرزندان و نوه‌ها می‌خواندند، با آب و تاب آنها را تعریف می‌کردند و اینگونه میراث قهرمان‌های فردوسی را منتقل می‌کردند. مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی در نشست خبری بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی که در سالن اجتماعات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: آثار فردوسی حرف‌های زیادی برای نسل ما و حتی آیندگان‌مان دارد و درباره حماسه‌سازی و قهرمان‌پروری که شاهنامه فردوسی رقم زده باید الگوسازی شود. محمد حسین‌زاده افزود: این الگوسازی در قهرمان‌پروری نقش مهمی دارد؛ چرا که رستم در شاهنامه قرار است برای نوجوانان و جوانان ما نقش ایستادگی در برابر ظلم را ایفا کند، بنابراین باید در رویکردهای جدید کشور به این امر مهم توجه و قهرمانان شاهنامه را با ادبیات جوانان به آنها معرفی کنیم. وی با بیان اینکه متاسفانه نوجوان امروز ما به واسطه رسانه‌های پررنگی که وجود دارد قهرمانان فانتزی و عاری از ارتباط معنوی با خالق را بیشتر می‌شناسد، بیان کرد: در تمام این سال‌ها متاسفانه آنطور که باید نتوانسته‌ایم مقام شاعر پرآوازه و بزرگ حماسه‌سرای کشور ابوالقاسم فردوسی را پاس بداریم و در شأن ایشان برنامه‌ریزی کنیم به همین جهت خوشبختانه امسال سعی کرده‌ایم برنامه‌های عمیقی را تدارک ببینیم. مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی افزود: شعرهای فردوسی به شکل‌های مختلف در زندگی روزمره مردم ورود پیدا کرده و باید ادعا کرد این شاعر بر زندگی ایرانیان اثرگذار است. وی اظهار کرد: فردوسی شاعر ملی کشورمان است و اثر او نقش بین‌المللی داشته است اما هنوز حوزه‌های مغفولی وجود دارد و باید روی آن کار شود. حسین‌زاده با بیان اینکه قهرمان‌هایی که فردوسی در شاهنامه رقم زده در طول سالیان سال نقش و اثری در دل و جان مردم ایجاد کرده است، افزود: هنری به نام نقالی‌خوانی در چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها اجرا میشود و جمعیتی در این مکان‌ها جمع می‌شوند و به داستان‌های آنها گوش می‌کنند و بسیاری از اشعار در شاهنامه به عنوان ضرب‌المثل در زندگی مردم گفته میشود. مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با بیان مطلب فوق اظهار کرد: باید در همین راستا روحیه و حماسه‌سرایی فردوسی را در بین ایرانیان ترویج و تقویت کنیم. واقعیت آن است که قهرمان‌های فانتزی در نبود قهرمان‌های واقعی در حال رژه هستند؛ مگر آنکه ادیبانی همانند فردوسی روی کار بیایند و خلق قهرمان کنند؛ قهرمان‌هایی که بتوانند افراد را در ایران و جهان جامعه‌پذیر کنند. قهرمان‌هایی واقع‌بین که با وجود آنکه نواقصی هم دارند اما قدرت آنها از طرف خداوند به می‌رسد. به خداوند باور دارند و میرا هستند. صفات نیک و زیبا درون آنها است. همه بدن آنها رویین‌تن است اما راز نفوذ تیر از چشمان‌شان از طریق سیمرغ، لو می‌رود و از طریق زال به دست رستم می‌رسد. قهرمان‌هایی از جنس مردم که می‌توانند زندگی را واقع‌‌بینانه‌تر، در زنجیره‌ای از جامعه‌پذیری درست هدایت کنند.