توله سوم ایران زنده می‌ماند؟
ملیحه محمودخواه – ماجرا از این قرار بود که دامپزشک تیمارگر این توله‌ها در ساعت‌های اول صبح متوجه تغییر در عادت دفع یکی از توله یوزها شده و به اداره محیط‌زیست سمنان اطلاع‌رسانی می‌شود. دامپزشک متخصص داخلی دام کوچک بلافاصله از دانشکده دامپزشکی سمنان به محل نگهداری یوزها منتقل شده و پس از معاینه اقدام به درمان توله بیمار می‌کند.
آنگونه که شواهد نشان می‌دهد وضعیت توله‌یوز پلنگ به‌گونه‌ای بوده که با نظر دامپزشک متخصص تصمیم گرفته می‌شود به یک بیمارستان تخصصی دامپزشکی در تهران منتقل‌شود، اما متاسفانه این توله بیمار در مسیر انتقال به تهران تلف می‌شود. توله سوم نیز به بیمارستان تخصصی دامپزشکی منتقل می‌شود و تحت نظارت‌های تخصصی قرار می‌گیرد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان اعلام کرده کرده که تلف‌شدن توله‌یوز در دست بررسی است و علت دقیق آن پس از کالبدگشایی اعلام خواهد شد.
توله‌های پرحاشیه
یازدهم اردیبهشت‌ماه یک یوزپلنگ ماده به نام ایران که با یوزپلنگ ماده‌ای به نام فیروز جفت‌گیری کرده بود و در پارک توران نگهداری می‌شد، سه توله‌یوز به دنیا آورد.
از آنجا که این توله‌ها به روش سزارین به دنیا آمده بودند و ایران در زمان به دنیا آمدن آنها را ندیده بود، از قبول توله‌هایش سر باز زد و آنها را نپذیرفت.
در روز نخست به دنیا آمدن توله‌ها اعلام شد که آنها ماده‌اند، اما دو روز بعد خبر تغییر کرد و اعلام شد هر سه توله نر هستند. سه روز از به دنیا آمدن توله‌ها نگذشته بود که یکی از توله‌ها تلف‌شد. مسئولان پروژه اعلام کردند که این توله مشکل مادرزادی داشته و ناهنجاری ریه سمت چپ او را علت مرگش اعلام کردند. این در حالی است که کارشناسان اعلام کردند احتمال مرگ این توله اشتباه در نحوه شیردهی بوده است، زیرا از آنجا که ایران به توله‌هایش شیر نمی‌دهد، شیردهی توله‌ها به‌صورت دستی بود.
ایمان معماریان، مشاور سازمان جهانی نجات حیوانات در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح داد که شواهد و مشاهده کالبدشکافی غیراصولی توله‌یوزپلنگ نشان می‌دهد که محتملترین دلیل مرگ توله‌یوز، تغذیه اشتباه است. به علت نداشتن علم کافی در شیردهی به توله‌ها به‌صورت وارونه، شیر وارد ریه‌های توله‌یوز و تلف شده است.
معماریان به این نکته اشاره کرد که پس از به دنیا آمدن توله‌های «ایران» سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد زایمان یوزپلنگ ماده به دلیل عدم‌توانایی در زایمان طبیعی، به شیوه سزارین صورت گرفت.
دکتر معماریان به این نکته اشاره کرد که درباره علت سزارین یا زودتر از موعد به دنیا آمدن توله‌‌یوزپلنگ‌ها نمی‌توان نظر دقیقی داد، چون تمامی آزمایش‌ها و بررسی‌ها به‌صورت پنهان بوده است. اما ایراد وارد است که پایش و مانیتورینگ درستی در دوره آبستن یوزپلنگ مادر نشده و تمهیدات کافی صورت نگرفته است. در آخرین معاینه ایران، این ماده یوزپلنگ در سلامت کامل قرار داشت و علایمی از سخت‌زایی در آن دیده نشده است.
او درباره مرگ توله دوم هم گفت که اطلاعات بسیار محرمانه است و این امر سبب شده امکان اظهارنظر در مورد مرگ توله دوم وجود نداشته باشد. فیلمی از کالبدشکافی توله اول هم منتشر شد که همان گویای این بود که شیردادن اشتباهی سبب بروز چنین اتفاقی شده است. محتملترین احتمال درباره مرگ توله اول براساس اطلاعات ما عدم‌آگاهی از نحوه نگهداری از این توله‌ها، نوع تغذیه و اشتباه در نوع تغذیه این توله‌ها بوده است.
معماریان بر این باور است که به نظر می‌رسد تیم محافظت از این توله‌ها دانش و آگاهی لازم برای نگهداری از این توله‌ها را ندارند و معتقد است که اعضای این تیم پیش از این یک توله‌یوزپلنگ را نه دیده و نه نگهداری کرده‌اند. به همین دلیل بیشترین احتمال این است که این توله‌ها به دلیل عدم‌نگهداری درست تلف‌شده‌اند و باید دید وضعیت توله سوم چگونه پیش می‌رود.
او می‌گوید بسیاری از اخبار در مورد این ماجرا ضد و نقیض منتشر می‌شود. یک نماینده مجلس می‌گوید به او اطلاع داده‌اند توله‌ها نارس هستند! در حالی که داده‌هایِ منتشرشده نشان‌می‌دهد زمان زایمان به‌صورت حدودی درست تخمین زده شده بود و احتمالِ اینکه توله‌ها نارس به دنیا آمده باشند، تقریبا وجود ندارد. برخی پا را فراتر گذاشته‌اند و می‌گویند توله‌هایِ ماده را با نر تعویض کرده‌اند! گویا در بازار توله‌یوز آسیایی می‌فروشند که در یک شب بتوان توله جابه‌جا کرد! این شایعات و شایعاتی مثل اینها کمکی به داستان که نمی‌کند هیچ، باعث خواهند شد ذهن‌ها از مطالب مهم فاصله بگیرند و به‌نظر می‌رسد افرادی که به این شایعات دامن می‌زنند، چیزی جز بخشی از غنایم فرضی برایشان مهم نیست!
معماریان می‌گوید: «در آن سوی ماجرا، اشتباهاتِ عجیب و بعضا غیرقابل‌جبران در پروژه تکثیر در اسارتِ یوزها در توران، برخی با توجه به توصیه‌ها اصلاح شدند، برخی همچنان قابل اصلاح هستند و برخی دیگر جبران‌پذیر نیستند. اینکه مسئولان این پروژه اشتباهات را بپذیرند یا خیر، در مورد اشتباهات غیرقابل‌جبران دردی را دوا نمی‌کند و فقط شاید باعث بشود اشتباه را تکرار نکنند.»
او افزود: «گرفتنِ فیروز، یوزِ نرِ غالب منطقه و جداکردنش از طبیعت، بدون شک ضربه‌ای به جمعیتِ شکننده یوز در تنها زیستگاه بارور بود که میزانِ تخریبِ آن می‌تواند متغیر باشد و شاید شدت و ضعف آن بعدها مشخص شود.»
معماریان بر این باوراست که رعایت‌نکردن اصول بهداشتی در مدیریت توله‌ها در روزهایِ اول، لمس توله‌ها بدون دستکش، مواجه‌شدن با توله‌ها بدون ماسک و شیر دادن غیراصولیِ توله‌ها مواردی بود که تصاویر منتشرشده از سوی خودِ مسئولانِ پروژه آنها را به‌وضوح نشان می‌داد و باعث تلف‌شدنِ یکی از توله‌ها شد، یکی دیگر از این توله‌ها نیز اسیر این اشتباهات شد.
این دامپزشک بیان کرد: «برخی از اشتباهات هستند که همچنان یا قابلیت اصلاح دارند یا می‌توان از اثرات مخرب آنها کم کرد. اولین و شاید مهم‌ترین آنها توضیح برای افکار عمومی در مورد لزومِ غیرقابلِ انکار حفاظت اصولی از زیستگاه و کوریدورهایِ یوز برای کاهش احتمالِ انقراض است. باید برخلاف روند کنونی همه از جمله خود مسئولان بدانند که تکثیر یوز در اسارت اگر نگوییم تاثیری بر جلوگیری از انقراض ندارد، حداقل می‌توان گفت کمترین تاثیر ممکن را در مقایسه با حفاظت اصولی از زیستگاه خواهد داشت. باید این انتظار ایجاد شده در بین افکار عمومی که توله‌دار شدن ایران یا هر یوزِ آسیایی دیگری در اسارت روند انقراض را مختل کرده است، اصلاح شود. باید قبول کنیم توله‌ها چه توسط ایران پذیرفته می‌شدند (دلایل بسیار متعددی برای نپذیرفتن توله‌ها توسط مادر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به تجربه پایین مادر، استرس، کمبودهایِ متابولیک، مداخلات جراحی، دستکاری‌های انسان و علایم شناخته‌شده و ناشناخته دیگر اشاره کرد) و چه حالا که نشدند می‌توان گفت کمترین شانسی برای بقا در طبیعت ایران نداشته و ندارند و در بهترین حالت می‌توانند با درون‌آمیزی در اسارت تولیدمثل کنند.
این پروژه به‌صورت مخفی و بدون ارایه کوچک‌ترین برنامه مدون شروع به کار کرد، ولی با گذشت زمان به‌صورت کاملا واضح مشخص شد گویا کلا برنامه‌ای وجود نداشته که قابل ارایه باشد
امروز باید چه کنیمدو یوز مرده‌اند و یک یوز نیز در حال حاضر تحت نظر دامپزشکان است. به اعتقاد معماریان باید با کمک تمامیِ افرادی که امکان کمک دارند، چه ایرانی و چه غیرایرانی از همین امروز برنامه‌ای مدون برایِ آینده این پروژه داشته باشیم.
ایران باید به‌دقت تحت نظر بهترین افراد ممکن باشد، چون جراحی صحرایی انجام‌شده می‌تواند مخاطرات جدی برای سلامت او به همراه داشته باشد.
باید سازمان محیط‌زیست اعلام کندپورمیرزایی، رئیس انجمن یوزپلنگ در تماس خبرنگار شهروند تاکید می‌کند که تا سازمان محیط‌زیست علت مرگ توله‌یوز را اعلام نکند، هیچ اظهارنظری نمی‌توانند در این‌باره داشته باشند.
او می گوید ما هم شایعه‌هایی از زمان تلف‌شدن این توله‌یوز پلنگ شنیده‌ایم، اما نمی‌شود اظهارنظری درباره آن کرد و باید منتظر کالبدشکافی و نظر سازمان محیط‌زیست باشیم.
