ایران و فیروز در سوگ دومین فرزند

هستی بختیاری
خبرنگار
«ایران» و «فیروز» دو یوزپلنگ پروژه تکثیر یوز آسیایی (ایرانی) به سوگ دومین فرزندشان نشستند. آنها اردیبهشت ماه چراغ تکثیر یوز در اسارت را در توران روشن کردند تا جهان برای نخستین بار شاهد تکثیر یوز آسیایی ایران باشد. تولد سه فرزند پسر ایران، نتیجه دو دهه مطالعه کارشناسان و نزدیک به یک دهه کار اجرایی بود. کارشناسان در این اتفاق بزرگ تا رسیدن به تولد پسر ایران، تجربه و خطای بسیاری را پشت سر گذاشتند. دیروز صبح اما کارشناسان محیط‌ زیست حامل خبر بدی برای جامعه محیط‌ زیست ایران بودند. توله دوم در مسیر انتقال از سمنان به تهران جان داد. حالا چشم جامعه محیط‌ زیست ایران نگران آخرین توله بازمانده و مادر است. تلاش‌های «ایران» برای گفت‌و‌گو با حسن اکبری، معاون محیط‌ زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌ زیست و رضا فرجی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش بی‌نتیجه مانده و این سؤال‌ها هم بی‌پاسخ. آیا «درون‌زایی» و بیماری‌های ژنتیکی به‌دلیل ازدواج‌های فامیلی به مرگ توله اول منجر شد یا شیوه غلط شیردهی مرگ آن یکی را رقم زد؟ حسن اکبری، معاون محیط‌ زیست طبیعی علت مرگ دومین پسر ایران را موکول به بعد از کالبدگشایی کرده است اما از تغییر در عادت دفع توله یوزها خبر می‌دهد. پیش از این بارها کارشناسانی مستقل از پردیسان اعلام کرده بودند که دفع توله‌ها بدون کمک مادر می‌تواند به مرگ توله‌ها بینجامد. این دلنگرانی‌ها پس از مرگ توله‌ اول بسیار شنیده شد. توله یوزها در زمان تولد توسط یوز مادر تمیز می‌شوند و همین هم باعث می‌شود تا دفع در آنها بدون خطر انجام شود. با توجه به سزارین ایران، او به توله‌ها نزدیک شد. بسیاری هشدار داده بودند که این مسأله می‌تواند باعث خطر جانی توله‌ها شود. هیچ نشانه‌ای که مشخص کند تیم کارشناسی این هشدار را جدی گرفته‌اند دیده نمی‌شود. جامعه محیط‌ زیست ایران نگران یوز مادر هم هست. برخی منتقدان خبر بدی را تکرار می‌کنند. آنها نگرانند که سزارین برای همیشه شانس مادر شدن را از ایران گرفته باشد. حسن اکبری البته اعتقاد دارد که ایران تا پنج سال دیگر شانس مادر شدن را دارد اما شواهد نشان می‌دهد فقط زمان می‌تواند این موضوع را ثابت کند.



پنهانکاری پردیسان
روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌ زیست از ابتدای ماجرا، مسیر عدم شفافیت و کنترل اخبار را در پیش گرفته بود و هشدار خبرنگاران هم تغییری در تصمیم دفتر روابط عمومی به‌وجود نیاورد. البته این پنهانکاری اتفاق تازه‌ای نیست. در سال 99 هم روابط عمومی وقت سازمان خبر انتقال یوزها به سمنان را از دید رسانه‌ها پنهان کرد. قصد هم نداشت این مسأله را رسانه‌ای کند. اما شلیک دارت بی‌هوشی به کوشکی -یوز نر- و بی‌قراری یوز مشکل ساز شد و موضوع به رسانه‌ها درز پیدا کرد.
سازمان حفاظت محیط‌ زیست در زمان تولد توله‌ها هم دوبار خیلی زود رسانه‌ها را در جریان گذاشت و هر دوبار هم هیچ کاری از رسانه‌ها برنیامد؛ زمان مرگ توله اول و تلف شدن توله دوم! هرچند باید درصدی از خطا را برای تیم تکثیر در نظر گرفت اما شاید اگر سازمان حفاظت محیط‌ زیست پنهانکاری نمی‌کرد و صادقانه وضعیت یوزها را با رسانه‌ها در میان می‌گذاشت، اطلاع‌رسانی‌ها به همفکری جامعه دامپزشکان کشور می‌انجامید. در نهایت شاید از رهگذر این همفکری‌ها راهی برای جلوگیری از مرگ توله دوم پیدا می‌شد.
«حسن اکبری»، معاون محیط طبیعی کشور پیش از این در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها از ضعف بدنه کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌ زیست خبر داده و گفته بود: «بیش از ۲۰۰ گونه پستاندار در کشور داریم که برخی از آنها مثل یوزپلنگ به یک کارشناس ویژه نیاز دارند در حالی که تنها ۴ کارشناس برای مدیریت کل پستانداران کشور در ستاد سازمان داریم.»
او حتی از تصمیم به خروج همین تعداد دامپزشک از سازمان حفاظت محیط‌ زیست به‌دلیل حقوق کم خبر داده بود. آیا سازمان حفاظت محیط‌ زیست که به ضعف کارشناسی خود آگاه است نباید طرح ویژه‌ای برای حفاظت از فرزندان ایران و فیروز می‌ریخت و از جامعه دامپزشکی خارج از سازمان کمک می‌گرفت تا یوز مادر شاهد از آب و گل درآمدن فرزندانش می‌بود و خیلی زود به سوگ این دو توله نمی‌نشست!

بــــرش
شیر بی کیفیت جان توله یوز را گرفت

معاون سازمان محیط زیست علت اصلی مرگ دومین توله ایران را شیر بی‌کیفیت عنوان کرد و گفت: «تمامی شیرها به دلیل مسائل تحریم‌ها مستقیماً قابل خرید نیست و همین‌ها باعث شد توله دوم را از دست بدهیم.» حسن اکبری گفت:«پس از اینکه در عادت دفع یکی از توله‌ها اشکال پیش آمد، بلافاصله یکی از متخصصان داخلی به آنجا منتقل شد و توله را ویزیت کرد. متأسفانه مسیر محل نگهداری توله‌ها تا نزدیک‌ترین دامپزشکی فاصله قابل توجهی دارد.»  به گفته او کالبد شکافی انجام گرفته نشان داد یبوست زیاد در دستگاه گوارش و لخته‌هایی از شیرهای مصرف شده در دستگاه گوارش وجود دارد.» اکبری با بیان اینکه توله سوم متأثر از شیر آسیب‌دیده و الان وضعیت بهتری دارد و تحت درمان است و امیدواریم زنده بماند، گفت: «یوزپلنگ گونه خاصی است و دانش آن را نداریم و طبیعتاً باید از دامپزشک‌های خارج از کشور کمک بگیریم و قرار بود اوایل هفته پیش رو به ایران بیایند و کار درمانی انجام شود.»