روزنامه خراسان
1401/02/29
شاهکارهای خواندنی 2 علامه برای مردم
جواد نوائیان رودسری – معمولاً تصور ما درباره آثار مکتوبی که توسط اندیشمندان بزرگ به رشته تحریر درمی‌آید، این است که محتوای آن‌ها، محتوایی تخصصی است و تنها گروه خاصی از مخاطبان قادرند از این آثار بهره ببرند. شاید این ادعا درباره برخی از علما و صاحب‌نظران مصداق داشته‌باشد، اما قطعاً جنبه عمومی ندارد. در میان این افراد، هستند کسانی که دغدغه انتقال دانش و معارف را به همه مردم دارند و از همین رو، برای تنویر افکار عمومی نیز، دست به قلم می‌برند و آثاری را به وجود می‌آورند که شاید سنخیت کمتری با سبک نوشتارهای تخصصی آن‌ها دارد. دست بر قضا، این آثار نگارش‌یافته عمومی توسط اندیشمندان و عالمان برجسته، به دلیل تسلط آن‌ها بر مباحث ارائه شده، بسیار خواندنی و حاوی نکاتی است که می‌تواند خط فکری مخاطبان عام را تحت تأثیر قرار دهد. سال گذشته دو نفر از بزرگانی را که چنین دغدغه‌ای داشتند، از دست دادیم؛ علامه حسن‌زاده آملی و علامه محمدرضا حکیمی. هر دو این بزرگواران، آثار برجسته‌ای در حوزه‌های مختلف معرفت و علوم انسانی دارند که محل رجوع متخصصان، دانشجویان و صاحب‌نظران حوزه‌های گوناگون است؛ اما شاید کمتر کسی درباره آثار عمومی آن‌ها، چیزی بداند؛ آثاری که برای مخاطبان عام نوشته شده‌است و هرکسی می‌تواند بسته به استعداد و توانایی‌های ذهنی خودش، از آن‌ها بهره ببرد و استفاده کند. این روزها که در ایام پایانی برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب قرار داریم و تا چند روز دیگر، این مهم‌ترین رویداد فرهنگی سالانه در ایران به پایان می‌رسد، شاید بد نباشد که به آثار این دو عزیزِ عالمِ از دست رفته نگاهی گذرا داشته‌باشیم؛ آثاری که مخاطبش، نه تنها متخصصان و اهلِ فن، بلکه عموم علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی است. یادگاری‌های همگانی علامه حسن‌زاده علامه حسن حسن‌زاده آملی، متولد 1307ش در روستای «ایرا» از توابع آمل و درگذشته مهرماه 1400 در آمل و مدفون در منزل شخصی او، واقع در روستای زادگاهش، در زمره اجلّه عرفا و اندیشمندان معاصر و بلکه، تاریخ ایران است. تسلط کم‌نظیر او بر علوم عقلی، از ریاضیات و نجوم و فلسفه گرفته تا علوم نقلی، همچون تفسیر و حدیث و همچنین، شخصیت برجسته وی در حوزه سیر و سلوک معنوی و شرعی، از وی چهره‌ای شاخص، دوست‌داشتنی و ماندگار ساخته‌است. با این حال، شاید کمتر کسی بداند که آن مرحوم، در کنار نگارش و تصحیح آثاری همچون «اصول الحکمیه» یا «رساله نهج‌الولایه» و تصحیح «اُکر مانالائوس» و «شرح بیرجندی بر زیج الغ‌بیگی»، دست به نوشتن آثاری زده‌است که عموم مردم می‌توانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. الهی‌نامه: «الهی‌نامه» شاید معروف‌ترین اثر علامه حسن‌زاده برای عموم مردم باشد؛ مجموعه‌ای از مناجات‌های زیبا که همه آن‌ها با «الهی» شروع میشود و برای همه قابل فهم است. جالب این‌جاست که هرکس، در حد و اندازه فکر و اندیشه خود، می‌تواند از آن بهره بگیرد. این کتاب مختصر که تعداد صفحاتش به 100 نمی‌رسد، نخستین‌بار در سال 1362ش منتشر و تا امروز، بیش از 50 بار تجدیدچاپ شده‌است. حاشیه نوشتن برخی از اندیشمندان حوزه و دانشگاه بر این کتاب، باعث شده بعضی گمان کنند که الهی‌نامه، اثری مخصوص گروه خاص است؛ اما ارتباطی که مردم و به ویژه جوانان با این کتاب برقرار کرده‌اند، چیز دیگری می‌گوید. الهی‌نامه، حس و حالی عرفانی به مخاطب می‌بخشد و او را با ظرایف عبادت و بندگی خدا آشنا می‌کند. نامه‌ها، برنامه‌ها: مرحوم علامه در دوران حیات مبارکش، اهل مکاتبه و نامه‌نگاری بود. این نامه‌ها برای افراد مختلف، از طبقات گوناگون اجتماع و با موضوعات متفاوت نوشته می‌شد؛ اما علامه در متن همه آن‌ها، بخش‌هایی را به موعظه و اندرز اختصاص می‌داد؛ جالب است بدانید که دلیل این اقدام، نه انتخاب علامه، بلکه درخواست مخاطبان بود. «نامه‌ها، برنامه‌ها» مجموعه 47 نامه علامه برای افراد مختلف است؛ 47 نامه‌ای که در آن‌ها، با زبان ساده، دستورالعمل‌های گوناگون خودسازی و درک مقامات معنوی را ارائه و مخاطب خود را با جذابیت‌های این فضا آشنا می‌کند. توجه و بهره‌مندی از اذکار معروف و مستند و همچنین، تمسک به دعا برای جلب رضای الهی، از مهم‌ترین فرازهای این کتابِ آموزشِ ساده بنده خدا بودن است. رساله‌ای در خوشنویسی: مرحوم علامه حسن‌زاده، روح لطیف و هنردوستی داشت. البته طبیعی است که علاقه به امور معرفتی و اهتمام به خودسازی و معرفت نفس، روح انسان را ظریف و او را به زیبایی‌های خلقت علاقه‌مند کند. همین موضوع باعث شد که نظر علامه، به سوی هنر خوشنویسی جلب شود و به آموختن این هنر زیبا بپردازد. کتاب «رساله‌ای در خوشنویسی»، حاصل اهتمام علامه در این عرصه است؛ کتابی دربرگیرنده یادداشتی در باب فلسفه هنر خوشنویسی به زبان ساده و نگاه دین‌دارانه به آن و نیز، نمونه خوشنویسی‌های علامه که می‌تواند برای اهل ذوق و هنر، از هر گروه و طبقه‌ای، اسباب سرمشق و ورود به این عرصه را فراهم کند. نمونه‌های خط علامه هم، شامل یادداشت‌هایی درباره علوم قرآنی و شرح روایات و احادیث معصومین(ع) است. مکتوبات عمومی علامه حکیمی علامه محمدرضا حکیمی، متولد سال 1314ش در مشهد و درگذشته به سال 1400ش در تهران، مدفون در حرم مطهر رضوی، اندیشمند، نویسنده، پژوهشگر، شاعر و متفکر برجسته معاصر بود که آثارش در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی، هم فراوانند و هم قابل اعتنا. او نویسنده مجموعه گران‌سنگ «الحیاة» است که این کار سترگ را به کمک برادرانش پیش برد. این کتاب 12 جلدی، دایرةالمعارفی حدیثی است که سعی دارد مفهوم عدالت‌خواهی را در اسلام، برای مخاطبانش تصویر کند؛ با این حال، این کتاب مهم که اثری تخصصی است، تنها یادگار آن دانشمند بزرگوار محسوب نمی‌شود. در ادامه به مرور تعدادی از کتاب‌های مهم، اما با مخاطب عام وی می‌پردازیم. خورشید مغرب: یکی از مهم‌ترین آثار علامه حکیمی، با محوریت موضوع مهدویت است. این کتاب نخستین‌بار در سال 1349ش منتشر شد و بعدها، علامه آن را تکمیل و بارها منتشر کرد. «خورشید مغرب» را باید مشهورترین کتاب با مخاطب عام علامه حکیمی بدانیم. این کتاب 14 فصل، به نیت 14 معصوم(ع) دارد و در هر فصل، گام به گام خواننده را با مفهوم بنیادی مهدویت و ضرورت آگاهی درباره آن آشنا می‌کند. علامه در بخشی از این کتاب می‌نویسد: «یکی از ابعاد عظیم تکلیف حساس و بزرگ، در روزگاران غیبت و انتظار، حفظ دین، نگهبانی مرزهای عقیدتی، و حراست از باروهای باورهای مقدس است. جامعۀ منتظر، نباید دربارۀ این امر عظیم سستی روا بدارد.» قیام جاودانه: مجموعه مقالات علامه حکیمی درباره قیام عاشوراست؛ مقالاتی که در آن‌ها با زبانی ساده و قابل فهم برای عموم، حقیقت این قیام و نتایج آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. رویکرد علامه در این کتاب، برای بیان ماهیت قیام امام حسین(ع)، جدید و بر اساس نیازهای زمان است. او در متن کتاب، یادآوری می‌کند که قیام جاودانه عاشورا، در هر عصر و هر نسلی، می‌تواند منشأ تغییرات و حرکت‌های بزرگ باشد. علامه در این کتاب، معارف عاشورایی را حیطه‌بندی کرده‌است و در هر بخش ضمن بیان آن‌ها با استفاده از روایات و مستندات تاریخی، به تطبیق‌شان با شرایط امروز می‌پردازد. «قیام جاودانه» در سال 1373 توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شد و بعد از آن نیز، بارها به طبع رسیده‌است. دانش مسلمین: کتاب «دانش مسلمین»، یکی از آثار مشهور علامه حکیمی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1356ش به رشته تحریر درآمد. این کتاب تلاشی است برای تنویر ذهن مخاطبان و به ویژه جوانانی که به دلیل رویکردهای ضدفرهنگی رژیم پهلوی، از دستاوردهای مسلمانان در حوزه‌های مختلف علوم، آگاهی لازم را نداشتند و این ناآگاهی، آن‌ها را در برابر تبلیغات سوء دشمنان اسلام، به شدت آسیب‌پذیر می‌کرد. «دانش مسلمین» تلاش علامه حکیمی در راستای اقداماتی بود که پیش از آن، توسط بزرگانی مانند شهید مطهری و در قالب آثاری مانند «خدمات متقابل اسلام و ایران» دنبال می‌شد. معادل‌سازی دقیق واژگان جدید، نثر جذاب، روان و ساده و همچنین دقت در فصل‌بندی از ویژگی‌های این کتاب است.
سایر اخبار این روزنامه
رهبرانقلاب: چاره جویی برای نجات کشور از آینده هولناک پیری از ضروری ترین فرایض است
بازگشت باشکوه خاطره‌سازان دنیای عروسکی
4 مانع ساخت 4 میلیون مسکن
گروگان گیری با نارنجک و کلاشینکف!
از سرنوشت من عبرت بگیرید!
وعده بزرگ مسکن در آزمون محدودیت ها
سکته قانون جمعیت، پس از تولد
به من گفته بودند دارو تحریم نیست اما ...
شاهکارهای خواندنی 2 علامه برای مردم
پذیرش ترکمنستان بابت قصور «قره قوم»
شفافیت آرا و تصمیمات قوا یک گام تااجرا
قیمت گذاری با تفأل به حافظ!
ساخت «سنگ پا» در روستای طلا!
