روزنامه خراسان
1401/02/31
جاودانه های یک اسطوره نیکوکار
آرانیان/ بهبودی‌نیا- دوتار، یار و همدم همیشگی‌اش را به کناری گذاشت و رفت، اما نوایِ «نوایی»او تا همیشه در جان و دلِ دوستدارانش زنده خواهد ماند. استاد عثمان محمدپرست، آخرین بازمانده موسیقی مقامی خراسان، صبح روز 29 اردیبهشت در 94 سالگی درگذشت؛ شخصیتی که آوازه دوتارش از خراسان تا نقاط مختلف دنیا پیچید و دل‌ها را شیفته خود کرد؛ تا جایی که سامی یوسف، خواننده مشهور در سال 97 در ستایش او نوشت: «استاد محمدپرست یکی از معدود استادان باقیمانده موسیقی عصر ما هستند. او سنت‌ها را زندگی می‌کند». سال 96 بود که نخستین کاشی ماندگار خراسان رضوی بر سر درِ خانه استاد محمدپرست نصب و نامش در فهرست گنجینه زنده بشری میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شد. وجه دیگر زندگی این نوازنده برجسته، ساخت بیش از 900 مدرسه به لطفِ دوتارش است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیر کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد، مدیر عامل بنیاد رودکی و رئیس فرهنگستان هنر، درگذشت این اسطوره موسیقی را تسلیت گفتند. در ادامه، گفت‌وگوی ما با شمس‌ا... پونه، شاگرد و برادرزاده استاد محمدپرست و هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران را درباره جایگاه عثمان محمدپرست در موسیقی اقوام و زندگی و فعالیت‌های خیرخواهانه‌اش می‌خوانید.محبت مردم، تنها آرزوی عثمان
شاگرد و برادرزاده استاد، از ماتم‌زدگی شهر خواف می‌گوید و مردم و مسئولانی که از وقتی خبر درگذشت استاد را شنیده‌اند، آمده‌اند تا اگر کاری هست، انجام دهند. شمس‌ا... پونه ادامه می‌دهد: «من با افتخار شاگرد استاد محمدپرست هستم. ایشان در سال 91 در مراسم بزرگداشت‌شان در تهران، من را معرفی کردند. پدر من هم نوازنده دوتار بود و این رسالت را بر گردنم حس می‌کردم که مسیرشان را ادامه بدهم. استاد عثمان از راه موسیقی ارتزاق نمی‌کرد و برای اجرا از کسی پول نمی‌گرفت. به دلیل همین رفتار صادقانه‌اش هم بود که شهره عام و خاص شد. ایشان تنها بازمانده نسل قدیم موسیقی خراسان بودند. همیشه می‌گفت من از کسی چیزی نمی‌خواهم، ولی محبت مردم و مسئولان را می‌خواهم. همیشه با روی باز از گردشگرانی که به خواف می‌آمدند، استقبال می‌کرد و می‌گفت تلفن من همیشه روشن است».
ساخت مدرسه با دوتارِ عثمان
و صدای استاد شجریان
نوای «نوایی»، یادگار دوران جوانی زنده‌یاد عثمان محمدپرست است؛ زمانی که این نوا را در بدرقه حجاج شنید و به دلش نشست و آن را با دوتار نواخت و جاودانه‌اش کرد. شمس‌ا... پونه در این میان، از چگونگی شکل‌گیری جریان مدرسه‌سازی استاد محمدپرست می‌گوید: «ایشان در دوران جوانی راننده اتوبوس بود. شاعری به نام مجتبی کاشانی به قصد دیدن همکلاسی‌اش در خواف، سوار اتوبوس عثمان میشود. آن زمان استاد با آهنگ‌ها و ترانه‌هایی که از رادیو پخش می‌شد، همخوانی می‌کردند و مجتبی کاشانی از صدای او خوشش می‌آید و وقتی متوجه میشود که استاد دوتار هم می‌نوازد، به این فکر می‌افتد که با استفاده از اشعار خودش و نوای دوتارِ عثمان، می‌توانند کمکی به منطقه محروم خواف کنند. این میشود که شهر به شهر برای اجرا می‌روند و از این راه برای فراهم کردن امکانات در این منطقه برنامه اجرا می‌کنند. از این‌جا گروه فرهنگ‌یاوری جنوب خراسان شکل می‌گیرد. رونق و شهرت این گروه به جایی می‌رسد که در محفلی با حضور استاد شجریان، خیّری می‌گوید اگر استاد عثمان بنوازد و استاد شجریان بخواند، من هزینه ساخت یک مدرسه را به طور کامل پرداخت می‌کنم. استاد در آخرین آمار از تعداد مدرسه‌هایی که از این راه ساخته شده، از بیش از 900 مدرسه در مناطق مختلف ایران یاد می‌کرد. ایشان در کشورهایی مانند کنیا، ژاپن، آمریکا، فرانسه، ترکمنستان و... اجرای برنامه داشت و همیشه می‌گفت من از این راه نان نمی‌خورم، ولی در خدمت مدرسه‌سازی هستم».
روح عثمان، در موسیقی حل شده بود
همچنین،هوشنگ جاوید، پژوهشگر برجسته موسیقی اقوام کشور درباره جایگاه استاد محمدپرست در موسیقی اقوام می‌گوید: «حل شدن روح عثمان محمدپرست در موسیقی از ویژگی‌های شاخص او بود. او در مسیر موسیقی، کاملاً خودساخته بود و از راه تجربه‌های شخصی به این مقام والا رسید و هیچ استادی در این مسیر نداشت. او البته بیشتر از این‌که یک هنرمند باشد، یک نیکوکار بزرگ بود. این نوازنده برجسته دوتار که چهره‌ای جهانی دارد، در یکی از گفت‌وگوهایش گفته بود «بعضی از نوازندگان دوتار را نمی‌نوازند بلکه دوتار را می‌زنند» و این دو جمله، دنیایی از تجربه را برای ما بیان می‌کند». جاوید خاطرنشان می‌کند: «عثمان محمدپرست بر اساس کنجکاوی‌هایی که داشت، دوتار ویژه خودش را ساخته بود که به نظر من باید این دوتار، به نام «دوتار عثمانی» یا «دوتار خواف» نامگذاری شود. نکته قابل نقدی که مسئولان امر، باید به آن توجه کنند این است که آیا شیوه‌های نواختن عثمان محمدپرست که میراثی تاریخی برای آیندگان به شمار می‌آید، ثبت و ضبط شده است؟ دلیل این بی‌تفاوتی به ثبت آثار و سبک این هنرمند بزرگ و دیگر اسطوره‌های موسیقی اقوام، تعجب‌برانگیز است. در مراسم بزرگداشت حاج قربان سلیمانی، به اشتباه، تصویر عثمان محمدپرست را روی بنر چاپ کرده بودند و این حکایت از عمق ناآشنایی برخی افراد مسئول در موسیقی با چهره‌های برجسته دارد. در کشورهای دیگر، استادان موسیقی را به دانشگاه‌ها و مجامع هنری بزرگ، دعوت می‌کنند تا تجربه‌های خودشان را تدریس کنند؛ اما برخی مسئولان موسیقی مقامی در کشور ما نسبت به این موضوع غافل‌اند». این پژوهشگر سرشناس تصریح می‌کند: «محمدپرست، یک‌تنه و بر اساس تجربه‌های شخصی، موسیقی منطقه خواف را به جایی رساند که امروز موسیقی آن منطقه و تا حدودی موسیقی خراسان را با نام و سبک او می‌شناسند. در موسیقی، معادلاتی از قبیل کوک ساز و نوع بیان، اهمیت ویژه‌ای دارد که قدما در اصطلاح به آن «تحویل نغمه» می‌گویند. در جنوب خراسان، عثمان محمدپرست در دوتارنوازی و نورمحمد دُرپور در آواز، «تحویل نغمه» را در صحیح‌ترین شکل ممکن انجام داده‌اند».
پیکر استاد عثمان محمدپرست پیش کسوت موسیقی مقامی خراسان در زادگاهش آرام گرفت
بدرود خنیاگر خراسانی
مراسم تشییع پیکر مرحوم استاد عثمان محمد پرست ، اسطوره دوتارنوازی و از استادان معروف موسیقی مقامی خراسان رضوی روز گذشته باحضور مردم فرهنگ دوست خواف و دوستداران موسیقی مقامی در مصلای شهر خواف برگزار شد و بعد از اقامه نماز میت ، پیکر این استاد کهن سال موسیقی مقامی در آرامستان پارک معراج شهرخواف به خاک سپرده شد.به گزارش خراسان رضوی ، خبر حزن آمیز درگذشت استاد عثمان محمد پرست ، استاد برجسته موسیقی مقامی و دوتار نوازی خراسان ، روز پنج شنبه اهالی فرهنگ وهنر را به سوگ نشاند ، استاد عثمان محمدپرست، پس ازتحمل یک دوره بیماری، حدود ساعت 10 صبح روز پنج شنبه 29 اردیبهشت در بیمارستان 22 بهمن شهر خواف جان به جان آفرین تسلیم کرد.
پیشگام دوتار شرق خراسان
«عثمان محمدپرست» معروف به «عثمان خوافی» از طایفه «بای» در سال ۱۳۰۷ خورشیدی چشم به جهان گشود. وی در عنفوان نوجوانی از 12 یا 13 سالگی نواختن با دوتار را بدون داشتن استاد یا مربی آغاز کرد. به گفته خود استاد، مرد خیاطی که در دکانش در مسیر مدرسه به خانه گاه دوتار نوازی می کرد، مشوق اصلی وی برای نواختن فی البداهه قطعات محلی بوده است.در آن زمان پدرش «دین محمد» و مادرش با موسیقی به شدت مخالف بودند و نوازندگی را به دلیل نگاه مردم، حرفه ای نامطلوب می دانستند، تا این که با شنیدن صدایش که در وصف حضرت محمد(ص) می خواند او را به ادامه کار تشویق کردند و دست تقدیر او را در مسیر معادن سنگ آهن با شخصی آشنا کرد که صدای دوتار عثمان را شنیده بود و تصمیم گرفت با طنین دوتارش بخواند. بنابراین عثمان، شیوه و سبک خوانندگی با دوتار را قرین راه خود کرد.عثمان خوافی به دلیل نواختن قطعاتی با دوتار خراسان در موسیقی مقامی چون «نوایی»، «اشترخجو» و «ننه گل ممد» به کسوت استادی نایل آمده است. وی در خصوص منشأ «دوتار» نوازی معتقد است خاستگاه دوتار شرق خراسان شهرهای خواف ، تایباد و تربت جام است که اساس آن بیشتر آهنگ های فارسی و محلی بوده و بعد از آن هم در قوچان ، شیروان و بجنورد دوتار شمال خراسان رایج است که آهنگ های کردی و ترکی می نوازند و با دوتارهای منطقه ترکمن نشین گنبد کاووس نیز آهنگ های ترکمنی نواخته می شود.این استاد شاخص موسیقی سنتی کشور با بسیاری از استادان موسیقی ایران از جمله جلیل شهناز، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، فرهنگ شریف، اکبر گلپایگانی و اصغر بهاری کار کرده است.استاد عثمان محمد پرست به دلیل فعالیت های موسیقایی در عرصه مقامی در تیرماه ۱۳۹۱ در مراسم نکوداشتی که با حضور هنرمندان برگزارشد، تحسین و در همان جا از سردیس او رونمایی شد. همچنین نخستین کاشی ماندگار خراسان‌رضوی به منظور معرفی حاملان میراث ناملموس کشور، ۸ شهریور ۱۳۹۶ از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌رضوی در ورودی منزل استاد نصب شد. در 27/1/1399 اسم استاد در میراث فرهنگی ناملموس به عنوان گنجینه زنده بشری در حوزه موسیقی مقامی خراسان ثبت شده است .استاد عثمان محمد پرست با همراهی خیران فرهنگی ،بانی احداث حدود900 مدرسه نیز بوده است.علاوه بر وزیر ارشاد،دکترعلی دارابی ، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی و همچنین سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل ارشاد استان در پیام های جداگانه ای ، درگذشت استاد عثمان محمد پرست را تسلیت گفتند.
سایر اخبار این روزنامه
جاودانه های یک اسطوره نیکوکار
باز شدن قفل پادگان؛ هفته جاری
پاشنه آشیل «بیرقدار»
سفر به انتهای شب
لبنان و قفلی که باز نشد!
تقدیر رئیسی از همراهی مردم با اصلاحات اقتصادی
مجازات های کم زور علیه زورگیران
گام های دولت و مجلس برای تنظیم بازار اجاره
آغاز پرحادثه «یاغی» ادبیات منشوری علی صادقی و مسیر سخت شهر خودرو
ناآگاهی 70 درصدی از خانمان‌سوز بودن اعتیاد
دربی سرخ به رنگ سیاه!
راز وحشتناک جنایت در مرکز آموزشی!
کمر صف نان شکست
