مسیر حل و فصل اختلافات بین‌المللی

داریوش قنبری استاد دانشگاه  
 
 
 


 
واقعيت اين است که خوش‌بيني‌هايي که تا اسفند سال گذشته درمورد برجام وجود داشت تا حدودي کمرنگ شده. استنباط اين بود که با توجه به بحران روسيه و اوکراين و قدرت چانه‌زني بيشتري که براي ايران پيدا شده ايراني‌ها بتوانند در اين مذاکرات امتيازات بيشتري بگيرند و حداقل اينکه تحريم‌ها برداشته مي‌شد و ايران مي‌توانست برجام را به شکل گذشته احيا کند. اما ظاهرا مسائل بيشتر پيچيده‌تر از خوش‌بيني‌هاي اوليه است و با توجه به اخباري که اين روزها مي‌رسد، يک مقدار آن خوش‌بيني‌ها ديگر افول کرده در عين حال نمي‌توان هم گفت که به جايي رسيديم که الان بن‌بست را به شکل کلي اعلام کنيم و بگوييم برجام ديگر خاتمه پذيرفته است. از اين رو هنوز فرصت براي احياي برجام هست گرچه در شرايط کنوني کار مشکلي به نظر مي‌رسد. قضيه تحريم‌ها هم تا حدودي پيچيده‌تر شده و انعطافي در اين مورد مشاهده نمي‌شود و اوضاع تغيير کرده است. از طرفي هدف ايران از مذاکرات برداشته شدن تحريم‌هاست. رفع تحريم‌ها يک مساله حياتي است و ايران با اين هدف وارد مذاکرات برجام شده است. در اين اوضاع و شرايط با وجود تحريم‌ها ايران هم به اين راحتي تن به برجامي که تحريم‌ها در آن همچنان باقي بمانند، ندهد و به بهانه‌هاي ديگري تحريم در آن پيش‌بيني يا وجود داشته باشد. واقعيت ديگري که در طرف مقابل وجود دارد اينکه رقابت‌هاي دروني و داخلي آمريکايي‌ها و اختلافات حزبي روي قضيه برجام سايه افکنده است. موضوعي که شايد خيلي مسبوق به سابقه در سياست خارجي آمريکا نيست و سياست خارجي آمريکا خيلي از رقابت‌هاي حزبي تاثير نمي‌پذيرفت و عمدتا منافع ملي را دنبال مي‌کرد. اما در چند سال اخير ‌بخصوص از زمان روي کار آمدن ترامپ، سياست خارجي آمريکا شايد تا حدود زيادي جنبه حزبي بودنش نمايان شده و مسائل ايران هم تا حدود زيادي تحت تاثير اين رقابت‌ها قرار گرفته است. ازطرفي قضيه خيلي پيچيده شده و بازيگران منطقه‌اي هم از جمله اسرائيل و عربستان دارند کارشکني مي‌کنند و در جهت به شکست انجاميدن برجام تلاش مي‌کنند. باتوجه به اينکه بازيگران منطقه‌اي مخالف همپيمانان آمريکا در منطقه هستند قطعا و يقينا توجه به نظرات اين بازيگران براي آمريکا مهم است که نظراتشان تامين شود. به هر حال وضعيت برجام پيچيده است و نسبت به سال گذشته جاي اميدواري زيادي براي احياي برجام نيست. اين درحالي است که سال گذشته صحبت از احياي قريب الوقوع برجام بود و بحث به مراحل نهايي رسيده بود تا بعد از انتخابات رياست‌جمهوري ايران نهايي شود اما آنطور که اخبار خوشبينانه در سال گذشته شنيده مي‌شد روال ادامه نيافت. در عين حال نمي‌توان گفت ديپلماسي در رابطه با احياي برجام به بن‌بست رسيده است. چون ديپلماسي هميشه راه خودش را پيدا مي‌کند و مي‌تواند در همين وضعيت نه چندان اميدوارکننده فعلي راهي براي احياي برجام پيدا شود.