ابهام در احیای برجام

جاوید قربان‌اوغلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
 
 


به‌رغم اميدواري‌هاي اندک پس از سفر اخير انريکه مورا به تهران، ظاهرا قرار نيست قفل مذاکرات شکسته شده و طرفين به توافقي مرضي الطرفين(برد- برد) دست يابند. هفته گذشته جوزف بورل، مسئول سياست خارجه اتحاديه اروپا سفر دو روزه معاون خود انريکه مورا به تهران بيشتر از حد انتظار توصيف و ادعا کرده بود گفت‌وگوهاي قفل شده دوباره بازگشايي شده‌اند. سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه ايران نيز گفت که گفت‌وگوها در مسير درستي قرار گرفته و رو به جلو هستند. به قرار اطلاع مورا در سفر اخير خود به تهران حامل پيام آمريکا به ايران بود که برداشتن سپاه از ليست گروه‌هاي تروريستي زماني امکان پذير خواهد شد که ايران آمادگي خود را براي مذاکره در باره نگراني‌هاي امنيتي آمريکا اعلام نمايد. به رغم اين خوش‌بيني‌ها، آمريکا در بالاترين سطح سياسي از زبان جو بايدن اعلام کرد سپاه همچنان در ليست گروه‌هاي تروريستي (FTO) باقي خواهد ماند. تحولي که سايه ابهام بر احياي برجام را بيش از پيش سنگين کرد. اين تقريبا زبان رايج و مشترک طرف‌هاي مذاکرات است که متن نهايي توافق عملا نهايي شده است و تنها گير توافق به استثناي دو نکته جزيي در مسائل فني مرتبط با لغو تحريم اختلاف در مورد چگونگي خارج کردن سپاه از ليست گروه‌هاي تروريستي است. به گزارش پوليتيکو مخالفت سناتورهاي جمهوري‌خواه و دموکرات با حذف برچسب تروريستي سپاه در واشنگتن، رئيس‌جمهور جو بايدن را با يک چشم‌انداز سياسي دشوار روبه‌رو کرده است. اظهارات چند روز قبل سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا که گفته بود «توافق هنوز قطعي نيست و ايران بايد تصميم بگيرد که آيا بر شروط جانبي پافشاري مي‌کند يا مي‌خواهد به سرعت به توافقي دست يابد که به اعتقاد ما منافع همه طرف‌ها را تامين مي‌کند.» رابرت مالي در جمع سناتورهاي آمريکا شانس شكست مذاكرات را بيشتر از موفقيت آن و ️احتمال توافق اتمي با ايران را بسيار ضعيف دانست و تصريح کرد: اگر ايران بر خواسته‌هاي فرابرجامي خود پافشاري کند، ما همچنان آن‌ها را رد خواهيم کرد و به اين ترتيب، توافقي در کار نخواهد بود. علي‌الظاهر دو مساله کنار گذاشته شدن گزينه نظامي و شرايط مساعد براي فروش نفت در پرتو جنگ اوکراين، دلايل اصلي تصميم ايران در توقف مذاکرات و مطالبات فرابرجامي است. اما بايد در نظر داشت در صورت شکست قطعي مذاکرات، شرايط به سرعت به ضرر طرفين تغيير خواهد کرد. ضمن اينکه روند تحولات در منطقه به نفع رقباي ايران در جريان است. علاوه بر کشورهاي حاشيه خليج‌فارس، دولت اسلامي اردوغان نيز با تحليلي منفعت طلبانه به سرعت در حال بازسازي روابط خود با اسرائيل و عربستان است. دستيابي به توافق چه به لحاظ اقتصادي و چه از منظر برهم زدن چيدمان‌هايي که بي‌حضور ايران در منطقه در حال شکل گيري است از مزاياي کوتاه مدت براي ايران است که بايد تصميم‌گيران کشور آن را مد نظر قرار دهند. هدف ورود مجدد به مذاکرات پس از روي کار آمدن بايدن احياي توافق 2015 موسوم به برجام بود. سه دور اول در دوره دولت قبل با موفقيت پيش رفت. حسن روحاني در آخرين مصاحبه به صراحت اعلام کرد اگر اجازه داده شود همين امروز عراقچي مي‌تواند توافق را امضا نمايد. اينکه چه تحليلي دولت و مذاکره کنندگان را بر آن داشت که با‌توجه به سير تحولات منطقه اين چنين موضعي را در مذاکرات در پيش گيرد سوالي است که براي برخي در هاله‌اي از ابهام قرار دارد.