هدیه‌ای به نام آزادی
مرضیه موسوی- شهروندآنلاین؛ این روزها که مشغول انجام روال اداری برای فارغ‌التحصیلی رشته پزشکی است، همچنان فعالیت‌های داوطلبانه در جمعیت هلال‌احمر را در برنامه‌های روزانه خود دارد. محسن پیغمبری که به‌عنوان مشاور مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر اردبیل هم در این جمعیت فعال است، می‌گوید: «در نشریات محلی اردبیل، خبرهای مختلفی درباره آمار زنان سرپرست خانوار که در زندان بودند، می‌خواندم.»
همزمان با فعالیت داوطلبانه در جمعیت هلال‌احمر، با ستاد دیه هم همکاری خودم را شروع کردم. با اطلاع پیدا کردن از وضعیت زنان زندانی در استان، زن سرپرست خانواری را به ما معرفی کردند که دو کودک 8 و 9 ساله داشت.
این دو فرزند نزد یکی از بستگان‌شان زندگی می‌کردند که آنها هم به‌دلیل فقر اقتصادی توان رسیدگی به بچه‌ها را نداشتند. از طرفی مشکلات مالی خانواده باعث شده بود که رفتار خوبی با بچه‌های این زن نداشته باشند. این مقدمه‌ای شد برای اینکه با کمک دانشجویان و اساتید دانشگاه برای آزادسازی زن سرپرست خانوار اقدام کنیم.»
همراهی دانشجویان و اساتید
روز مادر نزدیک بود. بچه‌های کانون تصمیم گرفته بودند که به‌جای خرید کادویی احتمالا بدون استفاده برای مادر خود، با اطلاع و هماهنگی آنها این مبلغ را به ستاد دیه برای آزادی زن سرپرست خانوار اهدا کنند.
آزاد کردن اولین زندانی سرپرست خانوار توسط کانون دانشجویی اردبیل با همراهی دانشجویان و اعضای خانواده آنها و همچنین استادان دانشگاه رقم خورد. پیغمبری می‌گوید: «بدهی 14 میلیونی این زن سرپرست خانوار به‌دلیل گرفتن وامی بود که برای تامین وسایل اولیه قالی‌بافی نیاز داشت. بعد از رسیدن موعد این بدهی‌ها، این زن نتوانسته بود بدهی را پرداخت کند و به‌همین دلیل یک ماهی می‌شد که سر از زندان درآورده بود. عید نوروز نزدیک بود. تا طی کردن روند کارهای اداری هم زمانی از دست ما رفته و به آخرین روز اداری در اسفندماه رسیده بودیم که حکم دادستانی رسید.»
آن روز را هرگز فراموش نمی‌کند که کارکنان ستاد دیه و دادگستری و … با وجود پایان وقت اداری، همچنان پرونده را پیگیری می‌کردند تا زن سرپرست خانوار شب عید را کنار فرزندانش باشد: «رئیس ستاد دیه و همکارانش برای این پرونده کمک زیادی به ما کردند.
در شلوغی روزهای قبل از عید به شاکی زنگ زد و با وجود پایان ساعات اداری، او را به رضایت دادن فراخواند. ماشینی هماهنگ کرد و به‌دنبال بچه‌ها فرستاد. لحظه‌ای که مادر و دوفرزند همدیگر را در ستاد دیه در آغوش گرفتند بهترین خاطره‌ای است که از فعالیت‌های داوطلبانه در ذهن من مانده.»
به کمک یکی از اساتید دانشگاه که در جریان فعالیت‌های کانون دانشجویی بود، هزینه اولیه برای تامین وسایل قالی‌بافی برای این زن تامین شد تا دیگر برای تامین مخارج لازم قالی‌بافی، مجبور به قرض کردن و بدهی نباشد.
غیبت سرپرست خانوار
بعد از آزادی اولین زندانی، تازه مسیر کمک به زندانیان غیرعمد که غیبت‌شان در خانواده مشکلات زیادی به بار آورده بود برای محسن پیغمبری و دیگر اعضای کانون دانشجویی اردبیل باز شد. او می‌گوید: «برخی از زندانیان، یا سرپرست خانواده هستند و اقتصاد خانواده به آنها وابسته است، یا به‌دلیل نقشی که در خانه دارند، حضورشان برای دیگر اعضا حیاتی است. برای ما مهم بود افرادی که به سراغ‌شان می‌رویم این شاخصه را داشته باشند.»
آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد به همت محسن پیغمبری و همراهی دیگر اعضای کانون دانشجویی دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل تنها به زنان سرپرست خانوار اختصاص نداشت.
او می‌گوید: «یکی از افرادی که ما برای آزادی‌اش اقدام کردیم، مردی بود که به‌دلیل بدهی در زندان به‌سر می‌برد در حالی که مادرپیر و زمینگیری در خانه داشت و هیچ قوم‌وخویشی برای نگهداری از مادر او وجود نداشت. قرار بود این پیرزن را به بهزیستی منتقل کنند چون برای انجام کارهای روزمره خود هم به کمک نیاز داشت. بعد از صحبت با فرد طلبکار، موفق شدیم بدهی را از 70 میلیون به 20 میلیون تومان کاهش دهیم و با پرداخت این مبلغ توسط دانشجویان و اساتید، این فرد هم آزاد شد.»
معرفی تواناییهافعالیت برای شناساندن توانایی‌ها و استعدادهای کودکان اوتیسم، سندروم داون، بیماران ام‌اس و … هم از دیگر اقداماتی است که محسن پیغمبری در آن پا گذاشته. برگزاری همایش‌های مرتبط با این اقشار، تنها به معرفی مشکلات این افراد محدود نمی‌شود و نشان دادن توانایی‌ها و ظرفیت‌های آنها مهم‌ترین هدفی است که او دنبال می‌کند.
پیغمبری که این روزها به‌عنوان پزشک داوطلب هم کاروان‌های سلامت استان اردبیل را همراهی می‌کند، می‌گوید: «وقتی یکی از خیران مدرسه‌ساز با توانایی‌های کودکان اوتیسم در همایش ما آشنا شد، یکی از مدارس در حال‌ساخت را به کودکان اوتیسم اختصاص داد و به این‌ترتیب اولین مدرسه اوتیسم در اردبیل راه‌اندازی شد.
آنچه من در این همایش‌ها دنبال می‌کنم این است که مردم با توانایی‌های هر فرد آشنا شوند و تصورات غلط در مورد برخی بیماری‌های خاص را کنار بگذارند. یکی از مهم‌ترین این اتفاق‌ها، نشان دادن توانایی‌های مبتلایان به اوتیسم بود. ما به مردم نشان دادیم برخلاف تصور عموم جامعه از این بیماری، می‌توان با کنترل آن، به کار و تحصیل و امور روزمره زندگی پرداخت. خیران هم در این همایش‌ها با ما همکاری می‌کردند و حاضر به حمایت می‌شدند.»
خانواده زندانیان در انتظار حمایت خیران
این روزها بیش از 200 مرکز خیریه و انجمن مردم‌نهاد برای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد تلاش می‌کنند. نهادهایی مثل کمیته امداد امام خمینی (ره) و داوطلبان جمعیت هلال‌احمر هم در کنار ستاد دیه برای آزاد شدن این زندانیان فعالیت می‌کنند. با این‌حال طبق اعلام رسمی ستاد دیه همچنان حدود 12 هزار زندانی غیرعمد در زندان‌های ایران به‌سر می‌برند. انجمن «احیای ارزش‌ها» یکی از انجمن‌های مردم‌نهاد است که سال‌هاست به آزادسازی زندانیان جرائم غیرعمد کمک می‌کند.
دکتر «الهه شعبانی» مدیر این انجمن می‌گوید: « وقتی فردی زندانی می‌شود بیش از او، اطرافیانش به‌ویژه خانواده وی صدمه می‌بینند. این موضوع از آن‌جهت حائزاهمیت است که اغلب زندانیان، سرپرست خانوار هستند، بنابراین مشکلات بسیاری برای خانواده‌ها ایجاد می‌شود. برخی از این مشکلات آشکار است مانند مشکلات معیشتی، کاهش قدرت خرید خانوارها، عدم‌توانایی در تامین هزینه‌های بهداشتی و… اما برخی از این مسائل پنهان است که می‌توان مهم‌ترین آن را کاهش اعتباروانسجام خانواده دانست.»
از ارتباط معنادار سابقه زندان والدین و احتمال ارتکاب به جرم بزه در فرزندان خانواده می‌گوید: «پژوهش‌ها نشان داده زندانی بودن یکی از والدین با احتمال ارتکاب جرم در فرزندان این خانواده را افزایش می‌دهد. می‌توان گفت این آثار سوء، خواه‌ناخواه اثر خود را بر جامعه هم گذاشته و به‌نوعی موجب بازتولید چرخه جرم می‌شود.»
این روزها خیریه‌ها و داوطلبانی که برای حمایت از خانواده‌های زندانیان تلاش می‌کنند، اغلب در بند تامین‌معیشت و مسکن این خانواده‌ها هستند و هیچ نهادی به حمایت اجتماعی و کاهش آسیب در این خانواده‌ها و توانمندی آنها وارد عمل نشده است.
شعبانی می‌گوید: «ایران از نظر تعداد زندانی در مقام هشتم جهان قرار داشته و بنابر اعلام کمیسیون قضائی مجلس، تعداد زندانیان در چهار دهه گذشته ۱۶ برابر شده است. این آمار به این معناست که با توجه به متوسط خانوار در ایران، چیزی بیش از یک‌میلیون نفر متاثر از تبعات سوء و منفی این نوع از مجازات هستند.»
او اعمال حکم‌های جایگزین زندان ازجمله فعالیت‌های اشتراکی و… را یکی از راهکارهای کاهش آسیب‌های ناشی از افزایش زندانیان و تبعات آن در بین خانواده‌ها می‌داند.
آزادی یک زندانی؛ آخرین درس خانم معلم
//انتهای پیام
