حضرت معصومه(س)؛ بانوی الگو در مکتب رضوی

نوائیان – روز نخست ماه ذی‌القعده، مطابق برخی گزارش‌های تاریخی، سالروز ولادت کریمه اهل‌بیت، حضرت فاطمه معصومه(س) است. درباره منزلت و جایگاه آن بانوی بزرگوار، در متون روایی شیعه، احادیث روشن و قابل استنادی نقل شده؛ روایت‌هایی که زمان نقل برخی از آن‌ها، مربوط به سال‌ها پیش از ولادت حضرت معصومه(س) است. از جمله این روایات، می‌توان به روایت مشهور امام صادق(ع) اشاره کرد. قاضی نورا... شوشتری در کتاب «مجالس‌المؤمنین»، حدیث مذکور را چنین نقل می‌کند: «أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَی وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ»؛ بدانید که بهشت هشت دروازه دارد که سه دروازه آن به روی قم گشوده می‌شود، [چرا که] بانویی از فرزندان من که نامش فاطمه بنت موسی است، در این شهر از دنیا می‌رود [و مدفنش در همین مکان خواهد بود] و با شفاعت او در روز جزا، شیعیان من وارد بهشت خواهند شد. روایتی دیگر نیز، از امام رضا(ع) نقل شده‌است که جایگاه والای حضرت فاطمه معصومه(س) و اختصاص صفت «معصومه» (بانوی صاحب عصمت) را به ایشان، تأیید می‌کند. ابن‌قولویه در «کامل‌الزیارات»، این روایت را چنین نقل کرده‌است که حضرت ثامن‌الحجج(ع) فرمود: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى»؛ هرکس معصومه را در قم زیارت کند، گویی مرا زیارت کرده‌است. از سوی دیگر، حضرت معصومه(س) از 9 سالگی تا هنگام رحلت -  و طبق نقل قولی، شهادت – تحت تربیت و آموزش برادر بزرگوارش، امام رضا(ع) قرار داشت و از دانش الهی آن ولی‌خدا، بهره‌مند بود. به همین دلیل، توجه به مجموعه فضیلت‌هایی که از حضرت معصومه(س) نقل شده، با وجود این‌که منابع وصول آن‌ها محدود است، می‌تواند نقش مهمی در بازشناسی شخصیت بانویی داشته‌باشد که بی‌تردید، وجود مقدس او، ملاک و تراز شناسایی ویژگی‌های زن مسلمان در آموزه‌های مکتب رضوی است. اهل تعلیم و تعلّم یکی از نخستین ویژگی‌های کریمه اهل‌بیت(س) که در عین شهرت میان اهل تحقیق، چندان در میان مردم شناخته‌شده نیست، اهتمام ایشان به فراگیری دانش است. می‌دانیم که آن حضرت، در کنار خواهران بزرگوارش و در ایام کودکی و نوجوانی، شرکت‌کننده مجالسی بود که در آن احادیث نبوی بازگو می‌شد. حضرت معصومه(س) علاوه بر پدر و برادر بزرگوارش، از عمه خود، فاطمه دختر امام صادق(ع) نیز، حدیث نقل کرده‌است و درواقع یکی از راویان مهم حدیث «غدیر» از طریق او محسوب می‌شود؛ روایتی که سلسله راویانش به وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا(س) می‌رسد.(نگاه کنید به کتاب «إحقاق الحق» از قاضی نورا... شوشتری، جلد 6، ص 282) با توجه به این‌که شهر مدینه، کانون نشر معارف دینی محسوب می‌شد و بانوان نیز، در کنار مردان، از نعمت حضور در جلسات درس حدیث و تفسیر مربوط به خودشان بهره‌مند بودند، نقش وجود مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) را در این عرصه، نباید دست‌کم گرفت. او نه فقط عالمه بود، بلکه در مقام تعلیم و آموزش دادن به دیگران نیز، جایگاه والایی داشت. تا جایی که از حدود 9 سالگی، به پاسخگویی مسائل شرعی، در نبود پدر و برادر بزرگوارش اقدام می‌کرد. امام کاظم(ع) در تحسین این عمل دختر گرامی‌اش، سه بار فرموده‌بود: «فِدَاهَا اَبُوهَا»؛ پدر به فدایش باد! از این رو، باید تعلیم و تعلّم را یکی از ویژگی‌های مهم بانوان بافضیلت در مکتب امام رضا(ع) بدانیم. صاحب آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی  کریمه اهل‌بیت(س) هنگام آغاز هجرت به ایران ، با آگاهی از خطرات راه و حضور دشمنان، مسیری را برگزید که بتواند در صورت لزوم از حمایت شیعیان برخوردار باشد؛ طی طریق او در مسیری که از کنار شهرهایی مانند قم عبور می‌کرد، این توجه و باریک‌بینی را تأیید می‌کند. بنابراین، یکی دیگر از ویژگی‌های بانوی الگو در مکتب رضوی، آگاهی وی از اوضاع زمانه و شناخت جریان‌های سیاسی و اجتماعی است. عبادت و تهجّد درباره تهجد و عبادت حضرت فاطمه معصومه(س)، روایت‌ها و گزارش‌های متعددی داریم. امروزه در شهر قم، مکانی وجود دارد که به عنوان محل عبادت آن بانوی بزرگوار شناخته می‌شود و احتمالاً باید آن را بخشی از منزل موسی بن خزرج اشعری، یکی از بزرگان شیعه و وابسته به خاندان بزرگ اشعری‌ها و میزبان آن حضرت بدانیم که پدران وی از حدود 60 سال قبل، وارد قم شده و در این مکان ساکن بودند. طبق گزارش‌های موجود، حضرت معصومه(س)، در روزهای پایانی عمر، حتی زمانی که بیماری‌اش شدیدتر شد و حالش به وخامت گرایید، لحظه‌ای از عبادت و ذکر خداوند غافل نبود. این تهجد و تلاش در عبادت و بندگی خدا را باید یکی از شاخص‌های دست‌پروردگان مکتب رضوی بدانیم.