تدبیر دیپلماسی به موازات واکنش‌های قاطع

آرمان ملي: صدور قطعنامه ضد ايراني از سوي شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نشان داد که غربي‌ها طبق معمول و روال گذشته تفاوت فاحشي ميان اظهارات تا اقدامات و عمل‌شان وجود دارد. اروپايي‌ها و آمريکا که پيش از اين از لزوم از سرگيري مذاکرات و احياي برجام سخن مي‌راندند چون نتوانستند پلن ديگري براي وقت‌کشي در از سرگيري مذاکرات در راستاي احياي برجام را پيدا کنند به سمت بازي مقصرنمايي ايران و انداختن توپ به زمين ايران حرکت کردند تا به نحوي ايران را در عمل انجام شده قرار دهند. اما غربي‌ها فکرش را هم نمي‌کردند که ايران پاسخ قاطعي به آنها بدهد و با نصب سانتريفيوژهاي جديد و غير فعال کردن 27 دوربين فراپادماني آنها را در حالت آچمز قرار دهد و مجددا توپ را در زمين غربي‌ها بيندازند. به طوري که خود تروئيکاي اروپا طي بيانيه‌اي از شرايط به‌وجود آمده ابراز نگراني کنند. قدر مسلم خود اروپايي‌ها نيز اينگونه فکر نمي‌کردند که با صدور يک قطعنامه عليه ايران؛ کشورمان به سمت و سوي اقدامات قاطع متقابل برود و دسترسي‌هاي آژانس را تاحد زيادي محدود کند. اين در حالي است که ايران پيش از اين نيز گفته بود که اگر غربي‌ها بخواهند به سمت وسوي اقدامات و تحرکات غيرسازنده‌اي چون تصويب قطعنامه عليه ايران بروند با پاسخ قاطع ايران مواجه خواهند شد. حال غربي‌ها به اين نکته مهم رسيده‌اند که با ايران نمي‌توان بازي کرد و اگر قرار است که مذاکرات از سر گرفته شود بايد در شرايط برابر مثل سابق باشد و در احياي برجام نيز منافع و شروط ايران به‌طور کامل لحاظ گردد. آنچه مسلم است ايران همواره خواهان گفت‌وگو و مذاکره بوده و در اين مسير نيز بارها پيشقدم شده است اما اينکه غربي‌ها توقع داشته باشند ايران به همه تعهدات خود پايبند باشد اما آنها از انجام تعهدات خود سر باز زنند خيالي باطل است و اينگونه کاري از پيش نخواهد رفت. به هر حال ايران مي‌تواند در عين پاسخ قاطع خود در سه ماه آينده گام‌هاي مدبرانه ديپلماسي را با هدف احياي برجام بردارد. قدر مسلم تفاوت در نوع نگاه طرفين به احياي برجام است. چنانکه جمهوري اسلامي ايران همواره تاکيد کرده که براي رسيدن به توافقي خوب، قوي و پايدار در صورتي که طرف‌هاي غربي واقع‌بين باشند آمادگي دارد. اما دولت بايدن که مدعي رويکرد ديپلماسي در قبال ايران و تلاش براي بازگشت به برجام است، تاکنون هيچ گام عملي در جهت نشان دادن حسن نيت خود برنداشته است. حال با اين تفاسير بايد ديد که در نهايت برجام به چه فرجامي خواهد رسيد.
قطعنامه اخطاري؛ روزنه اميد براي بازگشت به مذاکرات
بسياري از تحليلگران و صاحب‌نظران بر اين عقيده‌اند که قطعنامه ضد ايراني صادر شده از سوي شوراي حکام قطعنامه‌اي اخطاري است نه تنبيهي لذا صرفا در آن خواسته‌هايي از ايران مطرح شده و قرار نيست اين قطعنامه اساسا بار حقوقي براي ايران داشته باشد. البته قطعنامه اخير آژانس، ادبياتي چالشي و مطالبه‌گر نسبت به ايران دارد، اما خصلت غير‌الزام‌آور آن و نيز بازگذاشتن زمان براي تصميم تهران در رفع اختلافات و تعديل مواضع حداکثري خود، نکته‌اي است که نبايد آن را ناديده گرفت. آمريکا و تروئيکاي اروپايي در تنظيم قطعنامه به گونه‌اي عمل کرده‌اند که آخرين روزنه‌ها براي بازگشت به ميز مذاکرات و دستيابي به توافق باقي بماند. تهران نيز در واکنش خود، تنها به قطع همکاري‌هاي فراپادماني و غيرالزام‌آور خود در قبال آژانس دست زده است. با اين حال همچنان مي‌توان اميدوار بود که طرف‌ها با حفظ مواضع خود به‌شدت مراقب سياست‌هاي «عملي» خود هستند. همين مهم با وجود سرخوردگي‌هاي نمايان‌شده، مي‌تواند امکان بازگشت به ميز مذاکرات را فراهم کند. به‌طور قطع اقدامات اخير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در قبال ايران نيز که سوءاستفاده آشکار از حسن نيت جمهوري اسلامي و تلاش براي محدودسازي حقوق قانوني کشورمان است نيز نمي‌تواند از اين قاعده مستثني باشد، چه، تهران در مواجهه با اين نهاد، همواره بر مسير صداقت و همکاري حرکت کرده اما متأسفانه هميشه با رفتارهاي غيراصولي و کاملا سياست‌زده به ويژه از سوي شخص مديرکل فعلي يعني آقاي «رافائل گروسي» روبه‌رو شده است. سفر حاشيه‌ساز گروسي به تل‌آويو در آستانه برگزاري نشست شوراي حکام آژانس براي تشديد فشار بر ايران و تهيه و ارائه گزارش ضدايراني توسط او در اين نشست، نشان داد که مديرکل آژانس اساسا از موضوع رعايت ضرورت‌هاي حرفه‌اي و فني در قبال ايران عبور کرده و حتي در مقام مسئول يک نهاد بين‌المللي که بايد بر اصل بي‌طرفي تاکيد و التزام داشته باشد حتي حاضر به رعايت ظواهر هم نيست. مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با رفتارهاي سياسي که شايد دلايل آن در آينده بيشتر روشن شود مشغول هزينه‌سازي براي کشورهاي عضو آژانس و زائل ساختن اعتبار اين نهاد بين‌المللي است. تداوم اين رويه به‌طور قطع شرايطي را به‌وجود خواهد آورد که قطعا نفع آن تنها به حساب کانون‌هاي شرارت و ناامني در نظام بين‌الملل واريز مي‌شود و شرايط کنوني را با پيچيدگي‌هاي بيشتري روبه‌رو خواهد کرد.
از سرگيري مذاکرات عاقلانه‌ترين گزينه است


مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با اشاره به اينکه اقدام ايران در توقف فعاليت دوربين‌هاي نظارتي اقدامي منفي است گفت: اميدوارم که در سريع‌ترين زمان ممکن به ايران سفر کنم. رافائل گروسي، در گفت‌وگو با شبکه الجزيره گفت: عمليات بازرسي به ايران کمک مي‌کند و به آن فرصت مي‌دهد که حرف‌هاي خود مبني بر عدم مخفي کردن چيزي در برنامه هسته‌اي‌اش را اثبات کند. مديرکل آژانس همچنين گفت: اقدامات اخير ايران تاثير منفي بر مذاکرات وين خواهد گذاشت. وي بيان کرد: اميدوارم که در سريع‌ترين زمان ممکن به ايران سفر کنم. از سرگيري مذاکرات هسته‌اي امري بسيار ضروري است و اين گزينه عاقلانه‌ترين گزينه است. رافائل گروسي در پايان تاکيد کرد که تنش‌هايي ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هست اما همواره راهي براي تفاهم وجود دارد.
فرصت احياي توافق هسته‌اي همچنان وجود دارد
نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين در صفحه توييترش با اشاره به اينکه تصويب قطعنامه‌اي عليه ايران در شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر طولاني‌تر شدن وقفه در مذاکرات وين بي‌تاثير نخواهد بود، گفت که فرصت احياي توافق هسته‌اي همچنان وجود دارد. ميخائيل اوليانوف، در صفحه توييترش درباره وقفه چند ماهه‌اي که در مذاکرات احياي توافق هسته‌اي در وين ايجاد شده است، نوشت: امروز آغاز چهارمين ماه وقفه در مذاکرات وين درباره برجام است. بسيار طولاني است. او درباره احتمال احياي توافق با وجود تصويب قطعنامه‌اي سرزنشي در شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي که از سوي آمريکا و کشورهاي اروپايي مذاکرات وين ارائه شد، در پيام ديگري نوشت: فرصت‌ها همواره وجود دارند. خيلي زود است که بگوييم توافق از بين رفته.