روزنامه خراسان
1401/03/30
چرا «آسیای میانه »؟
از ابتدای استقرار دولت سیزدهم دو مورد از سفرهای خارجی رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان برای شرکت در اجلاس شانگهای و دیگری به ترکمنستان برای شرکت در اجلاس اکو بوده است. از سوی دیگر در این چند ماه سپری شده از دولت سید ابراهیم رئیسی، کشورمان میزبان روسای جمهور کشورهای ترکمنستان و تاجیکستان بوده و روز گذشته نیز قاسم ژومارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان پا به تهران گذاشت و ۹ سند همکاری ۲۰ ساله بین دو کشور به امضا رسید. رفت و آمد هایی که نشان از توجه ویژه سیاست خارجه دولت سیزدهم به آسیای میانه دارد، منطقه ای استراتژیک و راهبردی که از دیرباز از جایگاه ویژه ای در حوزه سیاست خارجی کشورمان برخوردار بوده و هست. یکی از موارد اهمیت آسیای میانه که موجب توجه بیشتر دولت سیزدهم به آن شده، عضویت مهم و بی سابقه کشورمان در سازمان همکاری های شانگهای و امکان همکاری‌های چندجانبه تهران با دیگر کشورهای آسیای میانه است و در این میان با توجه به تکمیل عضویت ایران در این سازمان، در صورتی که این همکاری‌ها بتواند به شکلی پایدار به نقش‌آفرینی مشترک در زنجیره تأمین کالا و خدمات در منطقه بینجامد، دستاوردهای اقتصادی غیرقابل انکاری خواهد داشت. مسئله افغانستان و جلوگیری از گسترش و سرایت تروریسم به آسیای میانه پس از استقرار طالبان، از دیگر مولفه هایی است که اهمیت روابط ایران و این کشورها را نشان می‌دهد. تجربه موفق ایران در مقابله با تروریسم در عراق و سوریه می‌تواند به همکاری‌های اطلاعاتی و نظامی موفقی با این دولت‌ها به خصوص با تاجیکستان و ترکمنستان منجر شود. در این بین اما از نفوذ چین در این منطقه و روابط مثبت ایران با این کشور و ظرفیت پروژه کلیدی «یک جاده، یک کمربند» نباید غافل شد. باید گفت که چینی ها در یک دهه گذشته تلاش کرده اند تا جاده ابریشم قدیم را با اضافه کردن مسیرهای جدیدی احیا کنند. مسئله ای که جنگ اوکراین و بسته شدن مسیر روسیه به سوی کالاهای چینی و اخلال در صادرات چین به قلب اروپا، اهمیت این جاده را برای پکن چندین برابر کرده است. از این رو انتقال کالاهای چینی از مسیرهای ترکیه و ایران می تواند مقدمه ای برای تحقق طرح «یک کمربند و یک جاده» چین باشد. از آن جا که غربی ها ادعا می کنند جنگ اوکراین تا چند سال آینده ادامه خواهد داشت بنابراین، این فرصت مناسبی برای چینی هاست تا برای حفظ روابط خود با اروپا، برنامه های بلندپروازانه خود را عملی کنند. بی شک از آن جا که ایران نیز در گذشته جایگاه مهمی در جاده ابریشم داشت، در این پروژه جدید هم می تواند جایگاه خود را بازیابد و در اتصال راهگذرهای اروپایی به چین نقش مهمی را ایفا کند. تا چند سال پیش، ایران امید اصلی چینی‌ها برای احیای کریدور ابتکاری کمربند و جاده بود اما به دلیل توسعه نیافتن خطوط ریلی ایران، در نهایت مسیر آسیای مرکزی به روسیه یا قفقاز جایگزین آن شد. با وجود این، در صورتی که ایران بتواند مسیرهای ترانزیتی و ناوگان ریلی را توسعه دهد، بدون شک چینی ها نیز ایران را در اولویت طرح های خود قرار خواهند داد. در این میان هر گونه حضور و رابطه با کشورهای آسیای میانه باید با درنظر گرفتن و تلاش برای خنثی کردن راهبردهای واشنگتن صورت گیرد. راهبرد ایالات متحده آمریکا برای آسیای میانه در سال‌های 2019- 2025 را که بعد از سفر وزیر امورخارجه وقت این کشور «مایک پمپئو» به قزاقستان و ازبکستان و برگزاری پنجمین نشست C5+1 (پنج کشور آسیای میانه+آمریکا) در سال 1398 رونمایی شد، می توان شروع مرحله‌ای از سیاست خارجی آمریکا در آسیای میانه و در رقابت با چین و روسیه در منطقه قلمداد کرد. با این که هدف اصلی این راهبرد آمریکا در درجه اول روسیه و چین است ولی نیم نگاهی به حضور سایر قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران در منطقه آسیای میانه دارد. با این همه ایران توجهش را بر آسیای مرکزی متمرکز کرده و در قالب سیاست نگاه به شرق در آوریل 2021، ایران و تاجیکستان توافق کردند تا همکاری های نظامی را ارتقا دهند. قزاقستان به عنوان بزرگ ترین اقتصاد آسیای میانه، در پی ایجاد روابط عمیق تر از گذر گفت وگوهای «پیمان دریای خزر در سال 2018» است. ازبکستان، با بیشترین جمعیت در آسیای میانه، در سال 2020 یک توافق دو جانبه با ایران امضا کرد. این کشورِ محصور در خشکی علاقه مند است از بندر چابهار ِایران در دریای عمان به عنوان دروازه تجاری استفاده کند. ترکمنستان بیش از 700 مایل مرز مشترک با ایران دارد و رئیس جمهور جدید این کشور در اولین سفر خارجی خود، هفته قبل به تهران آمد. همه این موارد حاکی از آغاز دوره جدید در روابط دو طرف است که می تواند منشأ تحولات سیاسی و اقتصادی به نفع دوطرف باشد. در کنار گام های محکم و مثبت دولت سیزدهم برای تقویت همکاری های دوجانبه با کشورهای آسیای میانه، باید هشدار داد که توسعه همکاری های ایران با کشورهای آسیای میانه و همچنین چین و روسیه به عنوان بازیگران اصلی در این منطقه، بی شک به مذاق برخی کشورهای غربی و هم پیمانانشان در منطقه خوش نمی آید و لازم است دستگاه دیپلماسی کشورمان مراقب شیطنت های غربی - عبری - عربی باشد و در این زمینه توسعه دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی و گسترش تبادلات فرهنگی می تواند نقش بسزایی در پایداری روابط ایران با کشورهای آسیای میانه ایفا کند.
سایر اخبار این روزنامه
ترافیک طرح ها برای مهار اجاره بها
حدیث دلدادگی یک بانوی ژاپنی به ایران و انقلاب
حجره فیروزه‌تراشی یک آسمان روی زمین!
وعده جدید به معترضان یارانه ها
گلایه کشاورزان از تبعات قطعی برق کشاورزی
چرا «آسیای میانه »؟
تهران، کانون رایزنی های منطقه ای
وعده ای علیه ساختمان حریم شکن
طبابت پرحاشیه طبیب و زوج رونالدو-مسی در پاریس
بانی قطعنامه، مشتاق مذاکره!
حقوق بازنشستگان در دو راهی دولت و دیوان عدالت
خودرو، فاطمی امین را زیر می گیرد؟
رمزگشایی ازجعبه سیاه «قتل های عنکبوتی»
