روزنامه ابتکار
1401/03/31
سیاست خاورمیانه‌ای بایدن وعده‌های لفظی بسیار؛ عمل اندک
توافق هسته‌ای با ایران به پایان رسیده، سعودی‌ها وارد صحنه شده‌اند و حقوق بشر به سختی روی میز است.به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، جو بایدن از شما می‌خواهد که بدانید سفر او درباره نفت نیست. شما ممکن است غیر از این فکر کنید. او یک بار متعهد شد که عربستان سعودی را به عنوان دولتی «یاغی» معرفی کند و از گفت‌وگو با محمد بن سلمان ولیعهد آن کشور امتناع ورزیده است.
اکنون او با عجله به پادشاهی سعودی می‌رود دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان در زمانی که قیمت نفت بسیار بالاست و پس از همه این موارد بایدن در نهایت با شاهزاده ملاقات خواهد کرد. با این وجود، دولت بایدن اصرار دارد که نفت محور سفر او به عربستان سعودی نیست. بایدن در تاریخ ۱۲ ژوئن گفت: «این سفر مربوط به مسائل بسیار بزرگتر است».
چنین ادعایی ممکن است اعتراف ضمنی به این موضوع باشد که بعید است این سفر که برای ماه آینده برنامه ریزی شده کمک چندانی به کاهش قیمت نفت کند. چنین واقع گرایی‌ای از زمان روی کار آمدن بایدن کمتر دیده شده است. او در ابتدا وعده داد که سیاست خاورمیانه‌ای متفاوت از سیاست سلف خود (ترامپ) داشته باشد. او وعده احیای برجام که در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط ترامپ کنار گذاشته شد را داده بود. او وعده داد از سعودی‌ها دوری کند و حقوق بشر را در مرکز سیاست خارجی آمریکا قرار دهد.
هیچ یک از آن وعده‌ها تحقق نیافته اند. بایدن بیش از حد وعده داده و کمتر عمل کرده است. لحن او متفاوت از ترامپ است. البته مقام‌های امریکایی استدلال می‌کنند که برخی تفاوت‌های سیاسی نیز وجود دارد. آنان علاوه بر تلاش به منظور احیای گفتگو‌ها با ایران به شدت به دنبال آتش بسی هستند که اکنون در یمن برقرار است. با این وجود، ماهیت رویکرد به طور فزاینده‌ای مشابه است: بسیاری از نتایج سیاست بایدن با نتایج سیاست ترامپ یکسان است.
با برجام آغاز کنیم که تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را در ازای محدود ساختن برنامه هسته‌ای آن کشور کاهش داد. ترامپ امیدوار بود ایران حاضر شد فعالیت‌های هسته‌ای خود را به طور کامل متوقف کند و سیاست خارجی‌اش را تغییر دهد. با این وجود، کارزار به اصطلاح «فشار حداکثری» او متحمل شکست شد. ایران سرخم نکرد و فعالیت هسته‌ای ممنوعه را از سر گرفت و به متحدان آمریکا در منطقه حمله کرد.
بایدن به جای بازگشت به توافق هسته‌ای پیشین به دنبال چیزی بود که «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه او توافقی «طولانی‌تر و قوی تر» خوانده بود. با این وجود، مذاکرات در وین تا آوریل گذشته یعنی تنها دو ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران آغاز نشد.
ابراهیم رئیسی در ایران به ریاست جمهوری رسید جای تعجبی نیست که او در مقایسه با سلف خود (روحانی) کمتر تمایل به توافق دارد. یکی از نقاط مورد اختلاف میان ایران و آمریکا قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست تروریستی آمریکا بوده است.
ایران خواستار خروج نام سپاه شد، اما مذاکره‌کنندگان آمریکایی آن خواسته را بی‌معنی می‌دانستند و گفتند در صورت خروج از فهرست نیز انبوهی از تحریم‌های دیگر علیه ایران باقی خواهند ماند. با این وجود، بایدن ماه‌ها در این باره که سپاه را از فهرست خارج خواهد ساخت یا خیر تعلل به خرج داد.
مذاکرات اکنون در بن بست است. حتی کسانی در واشنگتن که هنوز به توافق امیدوار بودند فکر می‌کنند که این توافق مرده است اگرچه تردید دارند که تیم بایدن این واقعیت را بپذیرد. آنان غر می‌زنند که رئیس جمهور یک سال سرمایه سیاسی را برای مذاکره با ایران سوزاند، اما در پایان تصمیم سختی گرفت.
به رویکرد بایدن در قبال عربستان سعودی نگاهی بیندازیم. تحریم محمد بن سلمان در میان دموکرات‌هایی که به دلیل روابط او با ترامپ، جنگ او در یمن و نقش وی در قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی که در سال ۲۰۱۸ قصابی شد خشمگین شده بودند محبوبیت داشت. با این وجود، این تحریم هرگز پایدار نبود.
عربستان سعودی از سال ۱۹۴۵ میلادی زمانی که «فرانکلین روزولت» با «ملک عبدالعزیز» در یک ناو جنگی آمریکایی ملاقات کرد متحد نزدیک آمریکا بوده است. شاهزاده «محمد بن سلمان» احتمالا به زودی بر تاج و تخت می‌نشیند و ممکن است برای چندین دهه بر تخت سلطنت بماند. صحبت نکردن با او یک گزینه نیست.
با این وجود، به نظر می‌رسد بایدن به بدترین شکل ممکن رویکرد خود را معکوس کرده است. علیرغم اعتراضات صورت گرفته بسیاری در واشنگتن نفت را دلیل اصلی سفر او می‌دانند. این در حالی است که سعودی‌ها تمایلی به شکستن توافق موسوم به اوپک پلاس با روسیه و تولید بیش‌تر نفت ندارند. برخی از اعضای کارتل در حال حاضر برای رسیدن به سهمیه‌های تولید با مشکل مواجه هستند. سعودی‌ها اصرار دارند که حتی اگر شیر‌های نفت را باز کنند تنگنا‌ها در پالایشگاه‌ها هم چنان قیمت بنزین را بالا نگه می‌دارد.
سود حاصل از این وضعیت برای شاهزاده محمد واضح است. او از خم شدن زانوی رئیس جمهور آمریکا لذت خواهد برد. بایدن ممکن است چیز‌های دیگری نیز به همراه داشته باشد.
«برت مک گورک» مشاور ارشد او در خاورمیانه در حال مذاکره بر سر توافقی بر سر وضعیت تیران و صنافیر دو جزیره در دریای سرخ است که مصر با واگذاری آن به عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ میلادی موافقت کرد، اما نگرانی‌های امنیتی اسرائیل انتقال آن را متوقف کرده است. صحبت از مذاکره آمریکا در مورد پیمان‌های دفاعی جدید با دیگر کشور‌های خلیج فارس است.
دولت آمریکا امیدوار است عربستان گامی در جهت عادی‌سازی روابط با اسرائیل بردارد. دو تن از همسایگان آن کشور در خلیج فارس یعنی بحرین و امارات متحده عربی این کار را در سال ۲۰۲۰ میلادی انجام دادند. برخی از مقام‌های آمریکایی روی این فرض حساب باز کرده‌اند که روابط نزدیک‌تر اسرائیل و اعراب به آنان اجازه می‌دهد حضور عمو سام در منطقه کاهش یابد: اگر آن کشور‌ها بتوانند از یکدیگر محافظت کنند نیاز کمتری به تامین امنیت از سوی آمریکا خواهند داشت.
عربستان سعودی و اسرائیل دلایل قانع کننده‌ای برای گرم‌تر شدن روابط فیمابین دارند به ویژه آن که هر دو دشمنی‌ای مشترک با ایران دارند. بدون وقوع تغییر قابل توجه در دو کشور زمان برسمیت شناختن اسرائیل از سوی عربستان سعودی محل تردید و پرسش است. با این وجود، بعید است که سعودی‌ها بر سر جدول زمانی بایدن به توافق برسند. در عوض، آنان احتمالا روند به رسمیت شناختن اسرائیل را به تاخیر خواهند انداخت به این امید که از شرایط فعلی ایجاد شده بیش‌ترین سود را کسب کنند.
بایدن پیش از پرواز به عربستان سعودی در اسرائیل توقف خواهد کرد. او نمی‌تواند کاملا مطمئن باشد که چه کسی در اسرائیل به او سلام خواهد گفت: دولت ائتلافی متفرق اسرائیل که سال گذشته انتخاب شد در حال فروپاشی است. بایدن برای برخورد با «نفتالی بنت» نخست وزیر اسرائیل با احتیاط گام بر می‌دارد. بایدن نگران است که انتقاد از بنت ممکن است به «بنیامین نتانیاهو» سلف وی که در حال برنامه ریزی برای بازگشت به قدرت از جایگاه اپوزیسیون است کمک کند.
در نتیجه، بایدن در مورد گسترش شهرک‌سازی‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری و سوء رفتار‌های روزانه ناشی از اشغالگری اسرائیل علیه فلسطین چندان سخنی نمی‌گوید. هم چنین، بایدن به شکلی ناقص و لنگان درباره کشته شدن «شیرین ابوعاقله» روزنامه نگار فلسطینی - آمریکایی که ماه گذشته در کرانه باختری به ضرب گلوله کشته شد با مقام‌های اسرائیلی صحبت کرده است (شواهد پزشکی قانونی و شهادت شاهدان عینی نشان می‌دهد که ابوعاقله توسط یک سرباز اسرائیلی هدف گلوله قرار گرفته است).
در هر حال، در مورد خاورمیانه حقوق بشر محور سیاست خارجی بایدن نبوده است. مسئله حقوق بشر به سختی روی میز قرار دارد. دیپلمات‌های امریکایی تصمیم ماه ژانویه مبنی بر کاهش ۱۳۰ میلیون دلاری کمک‌های نظامی به مصر (۱۰ درصد از بسته کلی سالانه آن) را در بوق و کرنا می‌کنند، زیرا مصر از برداشتن چند قدم کوچک برای بهبود سابقه وحشتناک حقوق بشر خودداری کرد با این وجود، مقام‌ها در قاهره قضیه را برعکس می‌بینند: آنان می‌توانند خواسته‌های امریکا را رد کنند و کماکان بیش از یک میلیارد دلار را به خانه ببرند.
همه این موارد بسیاری از دموکرات‌ها را ناامید می‌کند. تقصیر این وضعیت تنها بر عهده بایدن نیست. ایران شریک مذاکره کننده سرسختی بوده است. با این وجود، این وضعیت نشان دهنده شکست گسترده‌تر در بازنگری نقش امریکا در منطقه است که سه رئیس جمهوری متوالی آن کشور مشتاق کاهش آن بودند. خاورمیانه در دهه گذشته به طرز چشمگیری تغییر کرده است با این وجود، سیاست آمریکا با آن هنوز تغییر نکرده است.
سایر اخبار این روزنامه
« ابتکار» احتمال برکناری وزیر صمت را بررسی می کند
دومین اخراجی؟
مصوبه عجیبی که به تصویب مجلس رسید
زنگ خطری برای محدود شدن آزادی‌های قانونی
پایگاه خبری هیل گزارش داد
کنگره نسبت به نتیجه مذاکرات برجام خوشبین نیست
« ابتکار» نکات مثبت و منفی همکاری ایران و روسیه برای تولید خودرو را بررسی کرد
خودروهای روسی در خیابان‌های ایران
ژوبین صفاری
تغییر نگاه به جای تغییر آدم‌ها
سیاست خاورمیانه‌ای بایدن
وعده‌های لفظی بسیار؛ عمل اندک
اهدای یک جایزه بین‌المللی به هلال احمر
چالش مدیریت و طرح یک پرسش ملی
