تأمین ارز بازار از محل فروش نفت

صادرات نفت کشور در 10 ماه اخیر و با شروع به کار دولت جدید روندی صعودی داشت و 40 درصد نسبت به روزهای ابتدایی دولت افزایش یافت. از آن زمان تاکنون میانگین صادرات نفت کشور، این افزایش 40 درصدی را حفظ کرده است و آن طور که منابع آگاه در وزارت نفت می‌‌گویند، میزان درآمدهای نفتی بهار امسال 60 درصد بالاتر از بهار سال گذشته بوده است. یک مقام آگاه در وزارت نفت که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، به «ایران» می‌‌گوید: «در این مدت از ظرفیت‌های متعددی برای بازارسازی استفاده شد و ...

​​​​​​​گروه اقتصادی / صادرات نفت کشور در 10 ماه اخیر و با شروع به کار دولت جدید روندی صعودی داشت و 40 درصد نسبت به روزهای ابتدایی دولت افزایش یافت. از آن زمان تاکنون میانگین صادرات نفت کشور، این افزایش 40 درصدی را حفظ کرده است و آن طور که منابع آگاه در وزارت نفت می‌‌گویند، میزان درآمدهای نفتی بهار امسال 60 درصد بالاتر از بهار سال گذشته بوده است. یک مقام آگاه در وزارت نفت که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، به «ایران» می‌‌گوید: «در این مدت از ظرفیت‌های متعددی برای بازارسازی استفاده شد و با مجموعه اقدامات بازاریابی انجام شده، این افزایش 40 درصدی صادرات نفت کشور حفظ و پایدار شد. این درحالی است که نفت ایران تحت شدیدترین تحریم‌ها است و نه فقط فروش نفت ایران تحریم است، بلکه امریکا هر مصرف‌کننده‌ای را که از ایران نفت بخرد، تحریم می‌‌کند.» او ادامه می‌‌دهد: «در کنار افزایش 40 درصدی حجم صادرات نفت، بهار امسال شاهد رشد 60 درصدی درآمدهای نفتی نسبت به مدت مشابه سال قبل نیز بودیم. این موضوع کمک کرد تا ارز مورد نیاز تأمین کالاهای اساسی و دارو و همین طور ساماندهی بازار ارز توسط بانک مرکزی بدون وقفه تأمین شود.» این مقام آگاه با اشاره به اینکه اگر صادرات نفت انجام نشود، بانک مرکزی در مدیریت و ساماندهی بازار ارز به مشکل برمی‌خورد، اذعان می‌‌کند: «اکنون بخش قابل توجهی از ارز موجود در بازار ارز و صرافی‌ها، ناشی از صادرات نفت کشور است. بر این اساس، اینکه بانک مرکزی می‌‌تواند با وجود تمام تنش‌های گاه و بیگاه بازار را به‌خوبی مدیریت کند، نتیجه تداوم صادرات نفت کشور است. صادرات نفت کشور با وجود تمام تنگناها وضعیت قابل قبولی دارد و در ماه‌های گذشته کم نشده است و حدود 80 درصد درآمد نفت فروخته شده نیز به صورت ارزی دریافت می‌‌شود.»
او با بیان اینکه بازار نفت ایران و روسیه در چین یکسان نیست و از این بابت نگرانی وجود ندارد، می‌‌گوید: «نفت روسیه مانند ایران مشمول تحریم‌های ثانویه نیست. یعنی اگر پالایشگاهی در چین یا هر کشور دیگری نفت روسیه را خریداری کند، تحریم نمی‌شود. اما شرایط ایران فرق دارد و تنها در بازار خاکستری می‌‌تواند نفت بفروشد. لذا روسیه اکنون در بازار اصلی چین و اغلب به پالایشگاه‌های اصلی نفت می‌‌فروشد و ایران در بازار خاکستری. این دو بازار چندان همپوشانی ندارند. اگرچه ایران راه‌های بازاریابی و بازارسازی را در تمام کشورهای هدف دنبال می‌‌کند.» این مقام آگاه با اشاره به اینکه برای افزایش صادرات نفت در کوتاه‌ترین زمان ممکن نیز ایران آمادگی کامل دارد، عنوان می‌‌کند: «اخیراً یک تست تولید در صنعت نفت انجام و در این مانور مشخص شد که ایران می‌‌تواند در کوتاه‌ترین زمان 500 هزار بشکه در روز به تولید خود بیفزاید. اکنون کشور برای افزایش تولید آماده است و در هر زمانی که امکان این افزایش فراهم باشد، صادرات نفت بیشتر نیز خواهد شد.» 


پایداری رشد 40 درصدی صادرات نفت
در همین حال، وزارت نفت در گزارشی عنوان می‌‌کند: «استراتژی بازاریابی نفت ایران بازاریابی فعال بوده و ایران در این مدت وارد بازارهایی شده است که قبلاً تصور حضور در آنها را نداشت.»
این گزارش که درباره وضعیت فروش نفت در دولت سیزدهم است، تخفیف‌های غیرمعمول در زمینه فروش نفت را تکذیب و اشاره می‌‌کند: «با توجه به شرایط بازار، استفاده از تکنیک‌های معاملاتی برای حفظ سهم بازار با رعایت صرفه و صلاح و منافع کشور انجام شده و درنظرگرفتن تسهیلاتی در این زمینه در چهارچوب ضوابط و مجوزهای لازم و حسب روال مرسوم، امکان‌پذیر است. در این زمینه، هیچ‌گاه برای فروش نفت «چوب حراج» زده نخواهد شد و تمامی نهادهای مسئول و بالادستی در این خصوص ضمن نظارت و بازرسی دقیق، به صحت عملیات فروش نفت ایران اذعان دارند.» بر اساس این گزارش، «افزایش پایدار۴۰‌ درصدی صادرات نفت از ماه‌های گذشته تاکنون و کاهش چشمگیر محموله‌های میعانات گازی روی آب و تسویه بسیاری از تعهدات دولت قبل» از دستاوردهای چندماه اخیر دولت سیزدهم در زمینه دیپلماسی نفتی بوده است. 
در این مسیر، «به‌کارگیری سیاست‌های متنوع فروش و استراتژی حفظ بازارهای خود در شرایط بی‌ثبات و پرتلاطم بازار نفت» کمک کرده تا این صادرات پایدار شود و «اثر آن در گزارش‌های رسانه‌های تخصصی بین‌المللی حوزه نفت که ازجمله منابع ثانویه استعلام فعالیت کشورهای صادرکننده نفت هستند، به‌کرات قابل مشاهده بوده و انعکاس یافته است.» 
وزارت نفت عنوان می‌‌کند که «در چند ماه اخیر افزایش فروش نفت و میعانات گازی در کنار افزایش قیمت، کسری سنگین بودجه ۱۴۰۰ را جبران کرده و دست دولت را در مدیریت بازار ملتهب ارز، بازتر کرده است. چنانکه دولت برای اولین بار در سال‌های اخیر برای اداره خود در ماه‌های نخست سال از بانک مرکزی تنخواه نگرفته است.»
اما و اگر‌های گزارش تفریغ بودجه ۲ ماهه ۱۴۰۱ دیوان محاسبات
بررسی‌ها و پیگیری‌های «ایران» نشان می‌‌دهد که گزارش تفریغ بودجه ۲ ماهه ۱۴۰۱ دیوان محاسبات کشور به 2 دلیل درآمدهای نفتی را کمتر از میزان اعلامی مقام‌های مسئول و گزارش‌های رسمی نشان می‌‌دهد. علت نخست آنکه، درآمدهای حاصل از فروش نفت، گاز و میعانات گازی مندرج در قانون بودجه که به صورت ریالی درج شده، مورد توجه این گزارش قرار گرفته است. این درحالی است که به طور معمول بانک مرکزی در دو ماه نخست سال در تبدیل ارز به ریال و واریز آن به خزانه تأمل می‌‌کند و این مسأله محاسبات را تحت تأثیر قرار داده است. دوم آنکه، آن بخش از درآمدهای نفتی مورد ارزیابی این دیوان قرار گرفته که صرفاً مربوط به سهم دولت از کل منابع حاصل از فروش و صادرات نفت، گاز و میعانات گازی است. به عبارتی، سهم قانونی صندوق توسعه ملی و وزارت نفت در این گزارش درج نشده است. در این رابطه، مدیر مالی شرکت ملی نفت ایران عنوان می‌‌کند: «با وجود دو برابر شدن تکالیف درآمدی وزارت نفت در بودجه سال ۱۴۰۱ نسبت به بودجه سال ۱۴۰۰ که جهشی خیره‌کننده به‌شمار می‌آید، در سه ماه نخست سال ۱۴۰۱، نزدیک به ۷۰ درصد از تعهدهای درآمدی ارزی وزارت نفت وصول و حتی بعضی از مطالبات معوق کشور نیز تسویه شده است.»
به گزارش وزارت نفت، محمد روستا درخصوص اما و اگر‌های گزارش تفریغ بودجه ۲ ماهه ۱۴۰۱ دیوان محاسبات توضیح می‌‌دهد: «اما چگونگی بازتاب و زمان و نحوه تسعیر آن به ریال و تسهیم آن از تکالیف دیگر دستگاه‌ها از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی و خزانه‌داری کل کشور است، همچنین گزارش‌های نهادهای محاسبه‌گر درباره بودجه بر مبنای ریالی تهیه و تنظیم می‌شود.»
این موضوع را عبدالله صفایی‌نسب، مشاور رئیس کل دیوان محاسبات کشور نیز در گفتگو با ایرنا تأیید کرده است. صفایی‌نسب می‌‌گوید: «میزان درآمدهای حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی در دو ماهه اول سال ۱۴۰۱( هم سهم دولت و هم سهم ارزی) نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش یافته است. علاوه بر این، درآمدهای حاصل از فروش نفت، گاز، فرآورده و میعانات به صورت ارزی وصول می‌شود و بانک مرکزی مسئولیت تبدیل آن به ریال و واریز به خزانه را بر عهده دارد که عموماً این اتفاق بخصوص در ماه‌های نخست سال با تاخیر زمانی انجام می‌‌شود و گزارش دیوان بر اساس ریال واریزی به خزانه تهیه می‌‌شود که به همین دلیل بخشی از وصولی ریالی درآمدها در ماه‌های بعد قابل مشاهده خواهند بود.»

​​​​​​​