هشدار! پدیده توفان‌های نمکی و زندگی سخت 14 میلیون نفر

آرمان ملی- محمدرضا محبوب فر- کارشناس حوزه بحران‌های محیطی: طی روزهای گذشته رئيس مرکز آينده‌پژوهي درياچه اروميه در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای نسبت به وضعيت کنوني درياچه اروميه، نگرانی خود را ابراز داشته و می‌گوید: «طي هفته‌هاي آينده، جزاير درياچه اروميه به سواحل خواهند چسبيد. و اين به ‌معناي مرگ درياچه است.» حجت جباري در توضیح ادعای خود مبنی بر خشکی دریاچه می‌افزاید: «ميزان تبخير سالانه حدوداً 70 سانتي متر است، و با اين روند، اگر سطح تراز درياچه اروميه تا پايان مهرماه، 50 سانتي متر کاهش داشته باشد، سطح تراز درياچه به رقم 1270 خواهد رسيد که با اين وضعيت، آينده خوبي براي درياچه اروميه متصور نيستم». همزمان با اظهارات رئيس مرکز آينده پژوهي درياچه اروميه و انتقادات وي به عملکرد ستاد احياي درياچه اروميه، استاندار آذربايجان غربي هم اعلام کرده که ستاد درياچه اروميه به‌کار خود پايان داده و مأموريتي براي خود مبني بر بازگرداندن درياچه متصور نيست. در شرايطي که بيش از 8سال از آغاز به کار ستاد احياي درياچه اروميه مي‌گذرد، هنوز شاهد وقوع اتفاق مهمي براي بهبود وضعيت اين درياچه نيستيم؛ به نحوي که مديران اين ستاد بعد از صرف هزاران ميليارد تومان بودجه، هنوز دراندرخم کوچه احداث تونل کاني سيب و اجراي ساير پروژه‌هاي انتقال آب به درياچه اروميه مانده‌اند و تشديد شرايط خشکسالي، روز به روز درياچه اروميه را بيش از قبل در معرض تبديل شدن به شوره زار و کانون انتشار ريزگردهاي نمکي قرار داده است. ستاد احياي درياچه اروميه از ابتداي تشکيلش، يک نهاد دولتي بوده است و عذر اين ستاد درخصوص کارشکني برخي سازمان‌هاي دولتي در تهران و همچنين استان ذي‌نفع يعني آذربايجان غربي پذيرفتني است. متأسفانه ستاد احياي درياچه اروميه پس از گذشت 7 سال و خرج 15 هزار ميليارد تومان براي اجراي پروژه‌هاي احياي آن، وضعيت درياچه را به نقطه اول بازگردانده است که عن قريب است اين درياچه به‌طور کامل از روي نقشه جغرافيايي ايران محو شود. هر روز حجم و وسعت درياچه اروميه کمتر مي‌شود.
شرايط جوي، عامل افزايش آب درياچه
اين روزها بر همگان واضح و مبرهن است که درياچه اروميه اگر هم در مقاطع زماني محدودي در آن آب جاري بوده، مديون نزولات جوي و آب سيلاب بوده که جان گرفته و نه برنامه‌هاي ستاد احيا. مسئولان ستاد احياي درياچه اروميه حال که تنور انتقادات از اين نهاد دولتي داغ‌تر مي‌شود و حساسيت‌ها حتي کار را به مجلس کشانده است براي فرار از تحقيق و تفحص نمايندگان، بار ديگر وعده مي‌دهند که اتمام فعاليت ستاد، دروغ و کذب است و فعاليت‌ها و تلاش‌ها وجود دارد، اما عمق مشکل درک نشده و ترتيب اثر داده نمي‌شود.
14 ميليون نفر در معرض ريزگردهاي نمکي


سوال اين است که اگر تلاش‌هاي ستاد بي فايده است و حتي نامه معاون رئيس‌جمهور در استان‌هاي آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي و کردستان بي‌پاسخ مي‌ماند، چه لزومي به ادامه فعاليت ستاد و همچنان اختصاص منابع مالي به برنامه‌هاي بي‌حاصل آن وجود دارد؟! چرا مسئولان اين نهاد دولتي با اينکه مي‌دانند که هر چه در چنته داشتند رو کردند و کار ستاد احياي درياچه اروميه با اين کارنامه تمام شده است، همچنان استعفا نمي‌کنند و در مقابل عمل تحقيق و تفحص مجلس دست پيش را مي‌گيرند که عقب نيفتند و بار ديگر حرف از کمبود اعتبارات مالي و ناهماهنگي در بدنه و رأس دولت به ميان مي‌آورند؟! اصلاً چرا بايد يک ستاد تخصصي بحران آب که براي احياي درياچه اروميه تشکيل شده معطل تغيير دولت و جابه‌جايي مديران و مسئولان رده پاييني باشد و فعاليت آن در شرايطي که دست کم 14 ميليون نفر در کشور در معرض توفان‌هاي نمکي آن هستند راکد بماند؟ مدير دفتر ستاد احياي درياچه اروميه مي‌گويد که «با رئيس جمهور و همچنين معاون اول رئيس جمهوري جلساتي را در رابطه با وضعيت درياچه اروميه و چند درياچه و تالاب ديگر برگزار کرده ‌ايم و نتايج خوبي به‌همراه داشت.»
5700 ميليارد يا 15 هزار ميليارد؟
در پايان لازم به يادآوري است که مسعود تجريشي گفته «تاکنون در مورد پرداخت بودجه و همچنين گزارشاتي که به مسئولان بالادستي ارائه داديم هيچ سؤالي را بي‌پاسخ نگذاشته‌‌ايم. بسياري از طرح‌هاي ما در حال اتمام است و تنها به بودجه‌‌هايي براي پايان دادن احتياج داريم.» در پاسخ به اين اظهارات مي‌توان گفت درياچه اروميه در دو سه سال ابتداي تشکيل ستاد، با پرداخت حقابه تا حدودي احيا شد و تراز درياچه بهبود يافته بود. اما به ناگاه در دولت گذشته و در دوران عيسي کلانتري، رئيس وقت سازمان حفاظت محيط زيست، عملکرد ستاد از ريل اصلي خارج شد و به نظر مي‌رسد مافياي آب فضا را مناسب و مهيا ديد که به اسم حقابه درياچه، آب براي فعاليت‌هاي عمراني مانند صنعت و کشاورزي و ساخت و ساز مسکن مصرف گردد. حجم آب درياچه اروميه در يک سال 37درصد کاهش يافته است و تراز درياچه اروميه نزديک به چهار متر از شرايط اکولوژيک پايين‌تر است. احياي درياچه اروميه از بدو تشکيل ستاد نيازمند حضور اکولوژيست‌ها و متخصصين توسعه پايدار بدون وابستگي دولتي بوده است. جنوب درياچه کاملاً خشک است و ريزگردهاي تابستان حاصل بزرگ‌ترين کانون گرد و غبار سرزميني در شمال غرب ايران است. درياچه اروميه اکنون خشک است و تا پاييز مي‌رود که از نقشه حذف شود و در چنين شرايطي سخن از احياي درياچه اروميه صرفاً پول هدر دادن است. بايد با حضور کارشناسان و متخصصين مستقل و غيردولتي و به دور از نگاه مافياي آب، سازمان حفاظت محيط ‌زيست به‌طور قانوني پيگير تأمين حقابه سالانه درياچه باشد. تبخير درياچه به‌شدت در حال انجام است و تا پايان مهر ديگر درياچه‌اي در کار نخواهد بود. حال که مجلس با طرح تحقيق و تفحص از عملکرد ستاد درياچه اروميه موافقت کرده است اشاره شده به چگونگي هزينه‌ کرد اعتبارات ستاد احياي درياچه اروميه از اول تا به حال و همچنين دريافتي‌هاي مديران آن مجموعه. رئيس فراکسيون محيط زيست مجلس که گرداننده اين تحقيق و تفحص است در عين حال خواستار نتيجه صرف 5700 ميليارد تومان براي درياچه اروميه شده است. اما بد نيست سميه رفيعي در نظر داشته باشد که 15 هزار ميليارد تومان خرج شد، اما درياچه اروميه آب رفت، و نه 5700 ميليارد تومان!