پوتین و اردوغان امروز در تهران

گروه سیاسی/ تهران فردا چهارشنبه میزبان نشست سه‌‌جانبه رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه با هدف پیگیری روند مذاکرات صلح سوریه است. مذاکراتی که پیش‌تر چندین دور در آستانه (نورسلطان)، پایتخت قزاقستان برگزار و به مذاکرات آستانه معروف شده است. این نخستین سفر «ولادیمیر پوتین» و «رجب طیب اردوغان» به تهران پس از روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی در قامت رئیس دولت سیزدهم به شمار می‌‌آید. انجام این سفرها درست چند روز پس از سفر «جو بایدن» رئیس جمهور امریکا به سرزمین‌های اشغالی و عربستان که یکی از اهداف مهم آن تلاش در روند تقویت اتحاد عبری- عربی علیه جمهوری اسلامی و قدرت‌های بزرگ آسیایی چین و روسیه عنوان می‌‌شد، مورد توجه ناظران بین‌الملل قرار گرفته است. خاصه آنکه مسکو و واشنگتن ذیل آتش بحرانی که در اوکراین افروخته شده است، در یک رویارویی مستقیم قرار گرفته‌اند و این در حالی است که آنکارا به‌عنوان یکی از اعضای ناتو، پیش از شروع جنگ اوکراین بر سر تقویت روابط با مسکو با واشنگتن دچار اختلاف شده بود و پس از شروع جنگ با وجود محکوم کردن آن از پیروی تحریم‌ها علیه مسکو خودداری کرده است. در این چهارچوب، ایران کشوری بوده که در سال‌ها و ماه‌های اخیر برای فروکاستن از بحران سوریه و تحقق صلح سیاسی در سوریه کوشیده و از سوی دیگر با آغاز جنگ اوکراین، این رویداد را محکوم کرده و خواستار پایان هرچه سریع‌تر آن شده است. در چنین شرایطی همبستگی رؤسای جمهوری اسلامی، روسیه و ترکیه با ازسرگیری مذاکرات آستانه برای به پایان رساندن بحران سوریه مورد توجه ویژه جامعه بین‌الملل قرار گرفته است. در همین حال منابع خبری به رسانه روسی «اسپوتنیک» خبر داده‌اند که همزمان با حضور سران روسیه و ترکیه در تهران، «فیصل مقداد»، وزیر امور خارجه سوریه نیز به تهران سفر  و فردا (چهارشنبه) با همتای ایرانی خود دیدار می‌‌کند.
 نشستی با قدمت چند ساله
آتش‌بس فراگیری که از دی سال ۱۳۹۵ (دسامبر ۲۰۱۶) با توافق میان دولت سوریه و گروهی از مخالفان مسلح صورت گرفت، مقدمه‌ای برای آغاز گفت‌وگوهای صلح سوریه به میزبانی شهر آستانه بود که طی آن برای نخستین بار نمایندگان دولت سوریه با نمایندگانی از گروه‌های مخالف مسلح به‌طور مستقیم رایزنی کردند. این آتش‌بس پس از گذشت  شش سال از آغاز بحرانی صورت گرفت که از سال ۲۰۱۱ هزاران غیرنظامی سوری را مجروح کرد و به کام مرگ کشاند. در پی گذر چنین سال‌های خونباری در سوریه سرانجام در بهمن ماه ۱۳۹۵ (ژانویه ۲۰۱۷) برای نخستین بار دو طرف اصلی جنگ یعنی نمایندگان دولت قانونی سوریه و نمایندگان گروه‌های اصلی معارضین مسلح در آستانه بر سر یک میز نشستند تا با گشودن پنجره دیپلماسی راهی برای پایان دادن به بحران خشونت بار سوریه که زمینه‌ساز حضور تروریست‌های تکفیری در منطقه شده بود، بیابند. این در حالی بود که ایران و روسیه هم با حمایت ترکیه برای اولین بار بود که با نظامیان مخالف دولت سوریه گرد هم می‌‌آمدند. بعد از برگزاری این نشست‌های مقدماتی در آستانه، نخستین دور اجلاس با حضور نمایندگان ایران، روسیه و ترکیه، به منظور برقراری آتش‌بس در سوریه در آذر ۱۳۹۶ در سوچی روسیه برگزار شد و این گفت‌وگوها در قالب مذاکرات موسوم به آستانه در سال‌های پس از آن نیز با حضور رؤسای جمهور این سه کشور ادامه پیدا کرد. آخرین سفر پوتین و اردوغان به تهران نیز به شهریور سال ۱۳۹۷ باز می‌گردد. تلاش مشترک برای تقویت همکاری و هماهنگی سیاسی و میدانی در مسیر توقف درگیری‌ها، کمک به انجام توافقات صورت گرفته و تسهیل گفت‌وگوی ملی 
سوری- سوری از جمله دستور کارهای مهم مذاکرات آستانه بوده است. تلاشی که به طور طبیعی فارغ از اختلاف نظرها پیرامون رویکرد میدانی و سیاسی این کشورها هم نبوده است.


 موضوع حمله احتمالی ترکیه
نشست فردا که با گفت‌وگوی حضوری پوتین و اردوغان نیز همراه خواهد بود، در حالی صورت می‌‌گیرد که جمهوری اسلامی در هفته‌های اخیر تلاش کرده برای جلوگیری از یک بحران جدید در منطقه میانجیگری کند. چه آنکه ترکیه در ماه‌های اخیر بارها بر آمادگی خود برای حمله نظامی به شمال سوریه برای تکمیل منطقه حائل مورد نظر خود ذیل منطقه «پاکسازی شده از تروریسم» در خاک سوریه و در امتداد مرز ترکیه تأکید کرده است. در همین چهارچوب نیز رئیس ‌جمهور ترکیه، هفته پیش بار دیگر اعلام کرد حمله نظامی به مقر کردها در شمال سوریه که مدت‌ها قبل اعلام شده، به محض تکمیل مقدمات آغاز خواهد شد. ترکیه معتقد است نیروهای کرد یک منطقه خودمختار در مرزهای سوریه و ترکیه به وجود آورده‌اند که تمامیت ارضی هر دو کشور را به خطر می‌اندازد. احتمال وقوع عملیات ویژه در بخشی از خاک و سرزمین سوریه یکی از محورهای مهم گفت‌وگوی حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در دیدار با همتای ترک خود در جریان سفر به آنکارا بود. امیرعبداللهیان با بیان اینکه «ما نگرانی‌های امنیتی ترکیه را درک می‌‌کنیم»، افزود: «معتقدیم که این نگرانی‌ها باید از طریق گفت‌وگو و مسالمت‌آمیز حل شود و نگرانی‌های امنیتی ترکیه مورد توجه قرار گیرد و رفع شود.» این چنین بود که ایران رسماً به ترکیه اعلام کرد که مخالف اقدام نظامی در سوریه است.
 دستور کار نشست فردا
به این ترتیب جدیدترین نشست آستانه در حالی برگزار می‌شود که به نظر می‌‌رسد علاوه بر پیگیری موضوعات قبلی، چند موضوع مهم دیگر نیز در دستور کار رایزنی‌ها قرار گیرد. از جمله این موضوعات می‌‌توان به قصد ترکیه برای انجام عملیات نظامی جدید در منطقه کردنشین سوریه، ادامه حملات نظامی رژیم صهیونیستی به سوریه و تأکید بر پایان این اقدامات، تعیین روند همکاری مستشاری ایران و روسیه در سوریه، تأکید بر توزیع عادلانه کمک‌های بشردوستانه به مردم سوریه در نقاط مختلف این کشور از سوی سازمان ملل متحد و تأکید بر لزوم رفع تحریم‌های سوریه اشاره داشت.
وزیر امور خارجه در تشریح اهداف برگزاری این نشست با بیان اینکه در جریان نشست اخیر خود به آنکارا و دمشق تلاش شده از مسیر سیاسی این نگرانی امنیتی ترکیه برطرف شود، گفت:« بازگشت آوارگان سوری به منازل و شهرهای خودشان، کمک به صلح و ثبات و امنیت در سوریه از جمله موضوعاتی است که در دستور کار این نشست سه جانبه قرار دارد».