پیامدهای سفر بایدن به خاورمیانه

قاسم محبعلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
 
 


سفر آقاي بايدن به منطقه بازگشت به سياست‌‌هايي است که شايد در ابتداي روي کارآمدن از پيگيري آنها احتراز مي‌کرد. مي‌توان گفت پس از تحولات مهمي که پيش از اين اتفاق افتاده بود که يکي جنگ اوکراين و از سوي ديگر عدم به نتيجه رسيدن برجام؛ آمريکايي‌ها به اين نتيجه رسيدند که روابط خود را با اسرائيل و عربستان احيا کنند. البته مي‌توان گفت که اين رويکرد آمريکا در شرايط فعلي شباهت‌ها و تفاوت‌هايي با استراتژي دو ستونه آمريکا در دهه 70 ميلادي دارد که آن موقع محور اصلي يا کشوري که نقش کليدي را در منطقه ايفا مي‌کرد حکومت پهلوي در ايران بود و عربستان سعودي نيز پايه ديگر اين ستون بود. اکنون اين محور دو ستونه تغيير کرده و اسرائيل به پايه اصلي تبديل شده و عربستان هم ديگر پايه اين ستون شده است. اين رويکرد 2 برنده داشته که برنده اصلي آن اسرائيل و برنده ديگر عربستان است که پس از بحران خاشقچي، روي کارآمدن بايدن و جنگ يمن که در آن دچار مشکل شده بود توانست با اين دو تحول خود را بازسازي و مجددا آن جايگاه کليدي خود در جهان عرب را احيا کند. در بيانيه‌اي که از سوي عربستان سعودي و آمريکا منتشر شد به مسائل متعددي پرداخته شده و طبيعتا همکاري در بحث انرژي، امنيت منطقه‌اي و ايجاد يک نيروي واکنش سريع متشکل از آمريکا و عربستان در خليج فارس و تنگه باب المندب و هرمز و همکاري روي تکنولوژي‌هاي نسل پنجم و نسل ششم بين آمريکا و عربستان سعودي و همکاري مشترک دو کشور از جمله اين مسائل بود. اتفاق ديگري که در سفر بايدن افتاد اجلاس 4 جانبه‌اي بود که بين آمريکا، هند، اسرائيل و آمريکا صورت گرفت که به نظر مي‌رسد آن هم تحول مهمي است که در آن نقش کليدي به اسرائيل داده شده و مسائلي که در آن مطرح شده مثل حمل و نقل، آب، تکنولوژي‌هاي جديدي و انرژي است که شباهتي با تحولات جنگ سرد دارد. در گذشته ناتو، سنتو و سيتو بود اما الان ناتو که در جاي خود قرار دارد و يک همکاري عربي- اسرائيلي شکل گرفته و از طرف ديگر همکاري عربي- آمريکايي- اسرائيلي و هندي شکل گرفته است. هند نيز در يک همپيماني مشترک با آمريکا، ژاپن است که در حوزه اقيانوس هند و پاسيفيک کمربندي به سوي کشورهايي همچون روسيه، ايران و چين که آمريکا با آنها رقابت دارد در حال کشيده شدن است که در اين سفر بايدن به منطقه خاورميانه نشانه‌هاي آن پيدا شده است.