روزنامه جوان
1401/05/04
حکمفرمایی ناشران قاچاقچی پخته‌خوار!
کافی است در بازار نشر، به‌خصوص بازار کتاب‌های عامه‌پسند، نام یک کتاب پرطرفدار را جست‌وجو کنید تا به چند عنوان ترجمه و ناشر برسید که یک اثر را باز نشر داده‌اند، به‌طوری‌که مشخص نیست ناشر اصلی کدام است. ماجرا، اما به همین‌جا ختم نمی‌شود. مقایسه متن این کتاب‌ها نشان می‌دهد که بعضاً از روی یکدیگر کپی شده‌اند. به عبارت بهتر یک کتاب پس از رسیدن به شهرت از سوی دیگر ناشران با دست‌اندازی و کپی‌کاری روبه‌رو میشود. مهناز براتی، سردبیر انتشارات کتاب مجازی در گفتگو با «جوان» به کتاب‌سازی ناشران متخلف پرداخته است.ما در عرصه کتاب با چند پدیده شوم مواجه هستیم؛ کتاب دزدی، ترجمه غیرقانونی و کتاب‌سازی با استفاده از متن کتابی که از سوی یک ناشر دیگر منتشر شده، جامعه نشر چقدر با این پدیده‌ها دست به گریبان است؟
در واقع هر سه موردی که گفتید یک چیز هستند که تحت عنوان «کتاب‌سازی» یا «پخته‌خواری» ناشران از آن‌ها یاد میشود. کتاب‌سازی برخی از ناشران، یکی از آفات حوزه نشر محسوب میشود که به کل بدنه این صنعت آسیب می‌رساند. روال کار این ناشران چنین است که به کمین می‌نشینند و فضای حوزه نشر را خوب رصد می‌کنند، به محض پرفروش شدن یک کتاب از کمینگاه‌شان خارج می‌شوند، کتاب را تهیه می‌کنند، جمله‌بندی‌ها را تغییر می‌دهند و با توسل به شیوه‌هایی در صفحه‌بندی تعداد صفحات را کمتر می‌کنند، نام یک فرد نامعلوم بی‌سابقه را به‌عنوان مترجم روی کتاب درج و کتاب را با پایین‌ترین کیفیت کاغذ و چاپ و با قیمتی پایین‌تر راهی بازار می‌کنند. بعضاً هم ویراستاران یا مترجمان آماتوری را استخدام می‌کنند و از آن‌ها می‌خواهند کتاب را بازنویسی کنند. به نظر شما، آن ناشری که آگاهانه در حال انجام چنین کار غیراخلاقی است، چه هدف و انگیزه‌ای دارد؟
هیچ انگیزه فرهنگی در پس فعالیت این ناشران وجود ندارد و تنها انگیزه آن‌ها در یک کلام پول است. هدفی که برای این دست از ناشران، توجیه‌کننده هر وسیله‌ای است. اگر به لیست کتاب‌های منتشرشده توسط این ناشران دقت کنید متوجه می‌شوید که هیچ کتاب جدیدی وارد بازار نکرده‌اند و کپی‌کاری تمیز نهایت زحمت این بزرگواران است، چراکه اکثر کتاب‌های این ناشران پر از غلط‌های تایپی، املایی و ویرایشی است، طوری که مخاطب کتابخوان را از کتاب خواندن منصرف می‌کند. تا به حال تخمین یا برآوردی از میزان خسارت وارد شده از سوی ناشران «پخته‌خوار» داشته‌اید؟
میزان خسارت وارد شده قابل پیش‌بینی نیست. من سعی می‌کنم با ذکر مثال موضوع را روشن‌تر کنم. انتشارات کتاب مجازی در بهمن سال گذشته کتابی را با عنوان «مغازه جادویی» وارد بازار کرد و در عرض کمتر از یک ماه این کتاب به چاپ پانزدهم رسید. از بهمن تا اواخر اسفند حدود چهار ناشر پخته‌خوار و کتاب‌ساز دیگر هم این کتاب را راهی بازار کردند و امروز اگر سرچ ساده‌ای در دیجی‌کالا کنید، می‌بینید که حدود ۲۰ ناشر پخته‌خوار کتابی به نام «مغازه جادویی» منتشر کرده‌اند. برخی از آن‌ها حتی از کپی طرح جلد و تایپوگرافی خاص ناشر اولیه هم ابایی نداشته‌اند. به میزان فروشی که این ناشران داشته‌اند، انتشارات کتاب مجازی ضرر کرده است.
می‌دانید چه میزان کتاب تا به امروز قربانی این «پخته‌خوار»ها شده است؟
اکثر کتاب‌های پرفروش بازار نشر به چنین سرنوشتی دچار می‌شوند. یکسری ناشر کتاب‌ساز دستشان را در جیب ناشران اصلی می‌کنند و تحت لوای قانون در سود آن‌ها شریک می‌شوند. شما عنوان «ملت عشق» را در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی سرچ کنید، بالای ۳۰ ناشر این کتاب را ترجمه کرده‌اند. قبلاً از اقدامات این دوستان تحت عنوان «قاچاق کتاب» یاد می‌شد، اما امروز از خلأ‌های قانونی و نظارتی به‌خوبی استفاده می‌کنند و با مجوز و برگ سبز ارشاد دست به کار خلاف می‌زنند و به ظاهر کارشان قانونی، اما در باطن غیرقانونی و غیراخلاقی است. وزارت ارشاد چه برخودی با ناشران متخلف در زمینه کتاب دزدی یا کتاب‌سازی داشته است؟
متأسفانه نهاد‌های نظارتی وابسته به وزارت ارشاد هیچ اقدام قانونی برای مقابله با این سودجویان انجام نداده‌اند، اما با موج رسانه‌ای که ایجاد شده، شنیده‌ام که اتحادیه ناشران درصدد برآمده با تهیه یک بیانیه از دولت بخواهد که به این مسئله ورود کند و با قانون‌گذاری صحیح، مانع فعالیت مخرب این ناشران شود. همچنین نمایندگان مجلس در کمیسیون فرهنگی به‌عنوان نمایندگان مردم می‌توانند طرح اصلاحات قانونی در این حوزه را به صحن مجلس ببرند. شما برای احقاق حقوق تضییع شده از ناشران متخلف شکایت کرده‌اید؟ آیا این شکایت‌ها به نتیجه هم رسیده است؟
روال کاری این دست از ناشران کپی‌کار، ظاهری کاملاً قانونی دارد و طوری نیست که خود ناشران متضرر توانایی، وقت و انرژی مقابله با آن‌ها را داشته باشند. ناشران کپی‌کار با استناد به مجوزی که ارشاد به آن‌ها داده است، می‌توانند هر نوع ادعای قانونی مبنی بر کپی‌کاری را رد کنند. در واقع این موضوع در حدی جدی است که ورود مدعی‌العموم را می‌طلبد. اخیراً با موجی که علیه این ناشران شارلاتان به راه افتاد، به تکاپو افتادند و با حربه‌هایی، چون تهدید به شکایت و اهانت درصدد بودند که صدای مخالفانشان را خاموش کنند، اما موفق نشدند. چه میزان از ناشران به اصطلاح «پخته‌خوار» دارای مجوز فعالیت از ارشاد هستند؟ سهم چاپ افست در فروش غیرمجاز و کپی شده کتاب چقدر است؟
این ناشران پخته‌خوار همگی از وزارت ارشاد مجوز دارند. پیش‌تر کتاب‌های پرفروش را به اصطلاح افست می‌کردند و فله‌ای در بازار می‌فروختند که فعالیت آن‌ها تحت عنوان «قاچاق کتاب» شناخته می‌شد. آن زمان با اعتراض ناشران مغبون، واحد‌های نظارتی وزارت ارشاد انبار‌های این قاچاقچیان را کشف و ضبط می‌کردند، حتی آن موقع این جریان به ضرب و شتم یک ناشر محترم توسط قاچاقچیان کتاب نیز ختم شد. امروز، اما با توسل به راهکار‌های قانونی قاچاق کتاب می‌کنند و وضعیت پرتناقض «سوء‌استفاده قانونی» را ایجاد کرده‌اند. اینجاست که موکداً می‌گویم ورود مدعی‌العموم ضروری است. «پخته‌خوارها» معمولاً سراغ چه کتاب‌هایی می‌روند؟ به بیان دیگر بازار کپی کردن و کتاب‌سازی در کدام دسته از کتاب‌ها داغ‌تر است؟
فروش هر کتابی که در بازار با موفقیت همراه است مشمول پخته‌خواری دوستان میشود. از آنجایی که هدف این ناشران صرفاً منفعت اقتصادی است، کتاب‌هایی که منتشر می‌کنند پرفروش‌های همه حوزه‌هاست، از رمان گرفته تا روانشناسی و آموزش زبان، ادعیه و آثار کلاسیک ادبیات فارسی. کافی است که اتیکت پرفروش به یک کتاب تعلق بگیرد خیلی زود این ناشران وارد عرصه می‌شوند و ده‌ها کپی از آن کتاب را وارد بازار می‌کنند. عمده فروش آن‌ها هم توسط دستفروش‌ها، کتابفروشی‌های مترو‌ها و سایت دیجی‌کالا صورت می‌گیرد. با اینکه مدیران دیجی‌کالا پیش‌تر در مصاحبه‌های‌شان تأکید کرده‌اند که مانع حضور کتاب‌سازان در این سایت خواهند شد، اما امروز عملاً بزرگ‌ترین حامی آن‌ها هستند که امیدواریم این روند اصلاح شود.
سایر اخبار این روزنامه
تنش بی‌سابقه مسکو با تل‌آویو
آن همه پخش اعترافات در زمان امام (ره) چه بود؟!
بیهوده، خنیاگرو اعتیادآور مثل اینستا!
تنش بی‌سابقه مسکو با تل‌آویو
اعتراف بایدن به ایرانی در تراز قدرت جهانی
مرعشی: اگر رئیسی خوب کار کند، مردم به ما رأی می‌دهند!
آیین‌نامه واردات خودرو به کام خودروساز!
حکمفرمایی ناشران قاچاقچی پخته‌خوار!
«زیر و روی دریا» آشیانه جدید پرنده‌های بی‌سرنشین ایران
بازخواست از دستگاه‌های کم کار در بحث عفاف و حجاب
سهمیه محرومان را می‌گیرند و با رانت به جای بهتری می‌روند!
برنامه توسعه با این دیوان‌سالاری و اقتصاد سیاسی پیش نمی‌رود
