کدام فیلمهای ایرانی شانس معرفی به اسکار را دارند؟
شهروند| در مهلت دو ماه و چند روزهای که سینمای ایران برای معرفی نمایندهای برای شرکت در اسکار دارد؛ شاید مهمترین پرسش این باشد که سینمای ایران برای معرفی نمایندهاش به اسکار کدام گزینهها را دارد؟!
در واقع در شرایطی که آکادمی اسکار مهلت معرفی نمایندگان کشورهای مختلف برای رقابت در شاخه بهترین فیلم بینالمللی اسکار ۲۰۲۳ را سوم اکتبر ۲۰۲۲ (۱۱ مهر ماه ۱۴۰۱) عنوان کرده است؛ به نظر میرسد برخلاف سالیان گذشته که شاهد رقابتی گرم در این حیطه بودیم، امسال سینمای ایران گزینههای چندان قدرتمندی برای رقابت با فیلمهای کشورهای دیگر ندارد. شاید بشود اینگونه ماجرا را تحلیل کرد که برخلاف سالهای اخیر که معرفی نماینده به اسکار میدان رقابت فیلمهای زیادی بود و شورای منتخب باید از بین چندین فیلم یک فیلم را بهعنوان نماینده با جاروجنجال و دعواها و انتقادهای فراوان معرفی میکردند، اما امسال هیأت انتخاب برای معرفی فیلم ایرانی به این رقابت گزینههای چندانی ندارد. این البته تقریبا در تمام سالهایی که اصغر فرهادی فیلمی برای نمایش نداشته، قابل مشاهده بوده است. در حقیقت از میان نزدیک به 50 فیلمی که از پاییز گذشته تا امروز روی پرده سینماها آمده، کمتر میتوان به فیلمی برخورد که هم شرایط زمانی اکران برای معرفی به اسکار را داشته باشد، هم پیشتر در مراسم و جشنوارههای هنری حضور موفقی را به ثبت رسانده باشد و هم اینکه در صورت معرفی به اسکار توان، شایستگی یا حداقل تناسب لازم برای دیده شدن و جلب توجه اسکار را داشته باشد.
کدام فیلمها؟
همانگونه که گفته شد براساس قواعد آکادمی اسکار تنها فیلمهایی میتوانند بهعنوان نماینده کشورها معرفی شوند که حداقل دو هفته در سینماهای آن کشور به نمایش عمومی درآمده باشند. اما مشکل بزرگ سینمای ایران این است که از مهرماه سال گذشته فیلمی روی پرده نداشته که هم حضور جشنوارهای موفقی داشته باشد و هم اینکه توان و شایستگی لازم برای دیده شدن و جلب توجه اسکار را داشته باشد و البته از سوی دیگر فیلم یا فیلمهایی هم که در فستیوالهای خارجی توانستهاند نگاهها را به خود جلب کنند، نهتنها تاکنون در ایران روی پرده نرفتهاند که با توجه به شواهد و قرائن به نظر نمیرسد که به این زودی قادر به کسب این تجربه خواهند بود.
اگر بخواهیم بهطور مشخص به فیلمهایی که شانس معرفی به اسکار را دارند، اشاره کنیم؛ باید گفت که علاوه بر کمدیهایی از جنس «انفرادی» و «سگبند»، از ابتدای پاییز گذشته تا حال حاضر فیلمهایی چون «آتابای»، «بندر بند»، «بیهمهچیز»، «منصور»، «تومان»، «عنکبوت»، «بدون قرار قبلی»، «علفزار»، «مجبوریم»، «مرد بازنده»، «روز صفر»، «زالاوا»، «لامینور»، «مستطیل قرمز»، «صحنهزنی»، «رمانتیسم عماد و طوبا»، «طلاخون» و «تیتی» روی پرده آمدهاند که البته از بین این فیلمها تنها معدودی از قبیل «آتابای»، «بیهمهچیز»، «علفزار»، «مجبوریم»، «مرد بازنده» و «تیتی» مورد توجه منتقدان و داوران جشنوارههای مختلف داخلی قرار گرفتهاند.
یک فهرست 6 فیلمی که مروری حتی گذرا بر تکتکشان و البته تناسبشان با سلیقه و ذائقه اسکار حکایت از این میکند که سینمای ایران برای تکیه بر فیلمهای اکران شدهاش در اسکار تنها و تنها «آتابای»، «بیهمهچیز» و «علفزار» را دارد. حتی با توجه به محلی بودن مسائل مطرح شده در «علفزار» میتوان گفت که «آتابای» و «بیهمهچیز» تنها فیلمهای ایرانی مناسب امسال برای معرفی به اسکار هستند که البته با دقتی قریب به یقین هم میتوان حدس زد که در اسکار به جایی نخواهند رسید و شاید نهایتا خود را تا 15 فیلم نهایی بالا بکشند.
بهترین انتخاب
البته به جز نزدیک به 50 فیلمی که در سینمای ایران از پاییز سال گذشته تاکنون روی پرده سینماهای کشور آمدهاند؛ سینمای ایران در این چند وقت فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی را هم داشته که هم پخشکننده خارجی دارد، هم در جشنواره کن به موفقیتی نسبی رسیده است. فیلمی که در صورت معرفی تا حد زیادی میتواند نمایندهای بهتر برای سینمای ایران به شمار آید. این فیلم البته یک مشکل بزرگ دارد و آن اینکه روی پرده سینماهای ایران نرفته است. اتفاقی که البته قرار بود همین تابستان امسال روی دهد، ولی سازمان سینمایی از اکران آن جلوگیری کرد و آنگونه هم که گفته و شنیده میشود قرار نیست به این زودیها شاهد خبری از رفع توقیف آن باشیم.
انتخاب مدیران
البته ظاهرا مدیران سازمان سینمایی و وزارت ارشاد با کلیدواژه سینمای انقلابی بهدنبال معرفی گزینههایی دیگر به اسکار هستند. بهخصوص که با توجه به این واقعیت که به جز دو فیلم اصغر فرهادی بقیه حضورهای سینمای ایران در اسکار تاکنون منتج به نتیجهای در خور نشده، بار چندان سنگینی نیز بر شانههای مدیران احساس نمیشود.
از میان فیلمهایی که با سلیقه و اهداف و برنامههای مدیران فعلی سینمای ایران بیشتر همخوان است و به سهولت میتوانند نماینده ایران در اسکار باشند، میتوان به فیلمهایی چون «هناس»، «منصور»، «بدون قرار قبلی»، «مرد بازنده» و «روز صفر» اشاره کرد که البته در بین این فیلمها «هناس» و «بدون قرار قبلی» گزینههای مناسبتر و مساعدتری محسوب میشوند. فیلمهایی که نهتنها با حمایتهای سخاوتمندانه نهادهای رسمی و صداوسیما مواجه شدهاند که منتقدان رسانههای خاص هم حمایتهای بیچون و چرایی از آنها به عمل آوردهاند.
با این حال، پرسشی نهچندان ساده معرفی این نوع فیلمها بهعنوان نماینده ایران را پیچیده جلوه میدهد: صرفنظر از این نکته که آیا اساسا موضوع این فیلمها جذابیت جهانی دارد یا نه؛ اینکه این فیلمها تاکنون حتی در یک فستیوال درجه یک و معتبر نتوانستهاند انتخاب شوند، آیا آنها را مناسب حضور در رقابتی چون اسکار جلوه میدهد؟