روزنامه آرمان امروز
1401/05/05
تلاش آنکارا برای بازی با «برگ» تهران
مهدي مطهرنيا تاکيد دارد، ترکيه تلاش‌اش را به‌کار مي‌گيرد تا زمينه‌هاي بهره‌برداري از برگ تهران در مراودات سياسي و اقتصادي را براي خودش فراهم کند سعید شمسايران عادت به قرار گرفتن در حالت تحريم دارد و از آنجايي که تنازعات بين‌المللي مخصوصاً پرونده پيچيده هسته‌اي حل‌نشدني به‌نظر مي‌رسند، پس راهي نمي‌ماند به جز برقراري تعامل ديپلماتيک و اقتصادي با کشورهاي هم‌منطقه‌اي و البته به‌ويژه همسايه‌ها. در اين بين ترکيه که به‌دليل فضايي متعادلي که در نظام بين‌الملل دارد، مي‌تواند گزينه‌اي مناسب براي ايران باشد که به‌دليل تحريم‌ها گزينه‌هاي معدودي را براي برقراري مناسبات اقتصادي دارد. همچنين نمي‌توان از اين مساًله مهم به‌سادگي گذشت که ساختار سياسي هر دو کشور بر مبناي اسلام است. البته اگرچه ترکيه داعيه اسلام‌ميانه‌رو دارد و جمهوري‌اسلامي نظامي انقلابي شناخته مي‌شود.
مهدي مطهرنيا، تحليلگر مسايل بين‌الملل در گفت‌وگويي با «آرمان‌امروز» به واکاوي پتانسيل، فرصت و تهديدهاي رابطه ديپلماتيک و اقتصادي ايران و ترکيه پرداخته است که مشروح گفت‌وگو در زير مي‌آيد:
*ايران چرا بايد ترکيه را همسايه‌اي مهم بداند؟
ترکيه کشوري مهم در خاورميانه است که به‌دلايل جفرافيايي و سياسي جايگاه تاًثيرگذاري دارد. باتوجه به حکومت حزب حاکم که مدعي اسلام و حاکميت تفکر اسلامي در ترکيه کنوني است، اکنون شاهد دولتي اسلام‌گرا در اين کشور هستيم. اين کشور همچنين کشوري فراقاره‌اي است و بخشي در اروپا و بخش مهم ديگري در قاره آسيا قرار دارد. ترکيه عضو ناتو است و در يکي از مهمترين موقعيت‌هاي جغرافيايي با کشورهاي داراي لبه‌هاي اسطحکاک متفاوت و متمايز قرار گرفته است. همچنين از منظر ژئواستراتژيک با درياهاي سياه، مرمره، اژه و مديترانه مرز آبي دارد و با تنگه‌هاي راهبردي بسفر و داردانر ارتباط دارد. به‌همين دليل ترکيه از منظر ژئوپولوتيک و ژئواستراتژيک از يک طرف و از طرف ديگر از منظر فراقاره‌اي و از سوي ديگر به‌واسطه مدعي بودن بر ارائه اسلام ميانه‌رو، هم‌اکنون مي‌خواهد زمينه‌هايي را ايجاد کند تا به‌صورت مدلي بنيادي نمايندگي نوع مدل حکومتي در خارميانه و از طرف ديگر موثر در جهان را از خود به نمايش بگذارد. بنابراين مي‌توان گفت، ترکيه همسايه‌اي بسيار مهم براي ايران محسوب مي‌شود.
*تعامل ايران و ترکيه را مي‌توان ارتباط اسلام ميانه‌رو با اسلام انقلابي دانست؟
ترکيه در عين همکاري با تهران که اسلام انقلابي را نمايندگي مي‌کند و از سوي ديگر همکاري با عربستان که الگوي اسلام کلاسيک متمايل به دست‌آوردهاي توسعه‌گراي مدرن را در دوره محمدبن‌سلمان دنبال مي‌کند، نوعي رقابتي الگوواره‌اي در نظام حکمراني را در منطقه مهم خاورميانه دنبال دارد. پس ترک‌ها سعي‌شان را به‌کار گرفته‌اند در مسيري قرار بگيرند که از يک طرف بتوانند با نظام بين‌الملل به نفع آنکارا استفاده کنند و از سوي ديگر در منطقه هم هيبت و قدرت خود را افزون و الگويي مناسب براي شيوه حکمراني در منطقه مطرح شوند تا به صورت پايگاهي اصيل براي رفتارهاي منطقي در منطقه شناخته شوند.
*در اين مسير موفق بوده‌اند؟
تا حد زيادي بله. در واقع در بهار عربي رجب‌طيب‌اردوغان اين را به‌خوبي نشان داد. به‌طوريکه حتي خالدمشعل رييس وقت دفتر سياسي حماس او را رهبر جهان اسلام خواند. باطبع ترکيه در عرصه سياست‌خارجي با توجه به گرايش‌هاي شخصيتي اردوغان به‌مانند پوتين در مسکو تلاش دارد، نوعي رئالسيم ترکيه‌اي ناشي از اين ويژگي‌ها را در عرصه سياست‌خارجي لحاظ کند. همچنين از طرف ديگر ترک‌ها مزيت‌هايي نيز دارند که موجب مي‌شود، بتوانند بازي‌هاي اساسي در حوزه رفتارها و کنش‌هاي سياسي از خود نشان بدهند. چرا که هم به‌عنوان کشوري اروپايي مطرح مي‌شود و هم احزاب سکولار با وجود باخت به اسلام‌گرايان و تحمل فشارهاي عديده هنوز فعال هستند و اميدوار به پايان حکومت اردوغان هستند. از سوي ديگر مزايايي اقتصادي در ترکيه وجود دارد که مي‌توانند زمينه‌هاي برتري خود بر کشورهاي منطقه را ايجاد کنند. رشد 120 درصدي اقتصادي ترکيه نسبت به ايران در دهه‌هاي اخير از منظر اقتصادي وضعيتي ملموس را در ارتباط با ترکيه ايجاد کرده بود.
*البته اين کشور هم تورم را به‌شدت تجربه کرد
باتوجه به آنچه که در يک‌سال رخ داد از جمله جريان‌هاي مربوط به جنگ اوکراين، ميزان تورم شديد ترکيه را با سقوط ارزش پول ملي روبرو کرد. اما در سال 2021 شاهد بوديم، رشد اقتصادي اين کشوربسيار بالاتر از آنچيزي بود که در ايران به‌ثبت رسيده بود.
از طرفي ديگر اين رقابت با اقتصاد نفتي رياض هم روبرو است.
*ايران به چه الزام‌هاي براي مراقبت از منافع در رويارويي اقتصادي با ترکيه نياز دارد؟
سيستم سياسي ايران بايد در پي ايجاد فضايي باشد که الگويي جديد با ترکيه طراحي کند. البته اين الگو نمي‌تواند مجزا از الگوي فراگير ايران در تحليل کلان در جهت ارتباط با کشورهاي ديگر باشد. در ايران امروز تصميم‌گيران مفروزاتي دارد که بر اساس آن تحرکات اقتصادي را شکل مي‌دهند. دست‌اندرکاران ايراني خود را پيرو اسلام ولايي در مذهب شيعه‌اي مي‌دانند که بهترين خوانش را اين حکومت نسبت به رسالت رسول اکرم و قرآن دارد و البته خود را حق مطلق يا دارالاسلام و ديگران را باطل مطلق مي‌داند و در بزنگاه‌هاي تاريخي بر اساس اجبار به سمت کشورهاي ديگر حرکت کند. هم‌اکنون در بزنگاه تاريخي تهديدهاي عديده ايران از طريق تحريم‌هاي حداکثري دونالد ترامپ گرايش آشکار را به سمت مسکو و پکن به نمايش مي‌گذارد. در حاليکه کشورهايي مثل چين و روسيه با سوابق مارکسيتي _ کمونيستي خود در تعريف دارالاسلام و دارالکفر تا حد زيادي با تشکيک روبرو است. اگر چه گفته مي‌شود، روسيه امروز اتحاد جماهير شوروي نيست يا پکن، پکنِ مائوئيستي نيست. اما به‌هرحال آنچه در اين کشورها رخ مي‌دهد به‌همين معني است. از طرف ديگر باتوجه به اين ديدگاه دشمن اصلي بشريت آمريکا به‌عنوان شيطان بزرگ است و با وجود پيشرفت‌هاي علمي و تکنولوژي به‌باور ما از درون درحال فروپاشي است و به زودي نابود خواهد شد، تلاش دارد جامعه‌اي مقاومت بين‌المللي را برابر ايالات‌متحده مکمل مقاومت در منطقه ايجاد کند.
*ترکيه در اين بين چه نقشي دارد؟
ترکيه در اين بين رقيب ايران محسوب مي‌شود و همکاري‌هاي اين دو کشور در جهت قدرت گرفتن ترکيه در مسير گام گذاشتن به رتبه‌‌هاي بالاتر در فضاي اقتصادي جهاني است. به‌طوريکه اقتصاد ترکيه تلاش مي‌کند مدل جديدي را در اقتصاد دنبال کند. افزايش تورم به‌خصوص در کالاهاي مصرفي در سبد خانواده‌هاي ترکيه به‌خصوص پايين آمدن ارزش پول ملي و نرخ برابري دلار به‌گونه‌اي که افزايش 15 برابري با لير داشت، وجود صف‌هاي طولاني نان ارز به‌نام شهرداري نشان داد، اقصاد ترکيه با وجود رشد فراوان بسيار ضربه‌پذير است. از اين جهت مدل جديد اقتصادي اردوغان مطرح شد که اين الگو افزايش صادرات با مزيت نرخ ارز و افزايش سرمايه‌گذاري و پايان دادن به وابستگي مازاد حساب جاري و بدهي خارجي است. اگر اين طرح براي به‌سرانجام رسيدن طرح و الگوي جديدي را مي‌‌طلبد که ترک‌ها با افزايش سرمايه‌گذاري و کاهش واردات حذف وابستگي به بدهي خارجي را محقق کنند. پس بايد با اقتصادهايي مانند اقتصاد ايران رابطه بگيرند و بتوانند از مزيت‌هاي اقتصادي خودشان در صادرات و واردات بهره ببرند تا زمينه‌اي براي خروج از اين وضعيت ايجاد کنند. لذا خريد نفت ارزان ايران در حالت با تجارت ايران محاصره مي‌تواند الگويي عملياتي براي اين کشور باشد.
سایر اخبار این روزنامه
نشر حجاب با روش های سلبی و تنبیهی نمی شود
تاکتيک انتخاباتي مجلسي‌ها در عبور از دولت
ادامه قتل‌های زنجیره‌ای در خیابان ولیعصر
حضور ناکارآمدها و نابودي سرمايه اجتماعي
ترکیه، همسایه صنعتی یا اندیشه عثمانی
تداوم کج روی آژانس در قبال ایران
همه چيز به کام دلالان!
طغيان کوويد
شهـر بـي‌دفاع
تلاش آنکارا برای بازی با «برگ» تهران
ايستگاه هاي ناپيداي متروي تبريز!
آغاز کشت ديم در 5.2 ميليون هکتار از اراضي کشاورزي توسط ستاد اجرايي فرمان امام(ره)
حضور موفق بیمه ایران در نمایشگاه بین‌المللی صنعت مالی (بیمه، بانک و بورس)
