روزنامه آرمان امروز
1401/05/08
ايران مي خواهد در زمين شرق با غرب مذاکره کند
تلاش براي حفظ وضعيت جاري گفت‌وگوها تا زمستان سرد اروپاعلي موسوي خلخالي
اکنون که نزديک به دو ماه از مذاکرات دوحه مي‌گذرد و دو طرف ايران و آمريکا هنوز نتوانسته‌اند به يک چارچوب مشترک براي بازگشت آمريکا به برجام برسند، بهتر مي‌توان رويکرد فعلي دولت را نسبت به آينده مذاکرات متوجه شد.
از آن زمان تا کنون مهم‌ترين اتفاقي که شاهدش بوديم، سفر ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري روسيه و رجب طيب اردوغان، رئيس جمهوري ترکيه براي شرکت در نشست تضمين روند آستانه در تهران بوده است. در حالي که مي‌توان اظهار داشت، گفت‌وگوهاي ايران و آمريکا با واسطه اروپايي‌ها در رکود مطلق بوده طوري که ورود امانوئل مکرون، رئيس جمهوري فرانسه براي خروج از اين رکود نيز تا کنون فايده نداشته است.
در سفر پوتين و اردوغان به تهران در کنار مسائل سوريه که موضوع اصلي نشست بود و روشن شد اختلافات واضحي ميان ايران و ترکيه و روسيه بر سر سوريه وجود دارد، مسائل اقتصادي و سياسي ديگري نيز برجسته بود. ايران اين بار بي‌پرده‌تر از سياست‌هاي روسيه در جنگ اوکراين دفاع کرد و بي‌محاباتر سياست غرب‌ستيزانه خود را به رخ کشيد.
همچنين قراردادهاي مهم اقتصادي ميان ايران و روسيه و ايران و ترکيه منعقد شدند. در آستانه سفر پوتين به تهران تفاهم‌نامه‌اي ميان تهران و مسکو به امضا رسيد که به موجب آن شرکت روسي گازپروم در حدود 40 ميليارد دلار در بخش نفت و گاز ايران سرمايه‌گذاري مي‌کند. البته اين تفاهم‌نامه را هنوز نمي‌توان جدي گرفت؛ تا اين تفاهم‌نامه به توافق‌نامه نرسد نمي‌توان آن را جدي دانست. نکته اين که مقامات گازپروم به خود زحمت ندادند به تهران بيايند تا اين تفاهم نامه را در تهران امضا کنند بلکه جلسه امضاي اين تفاهم‌نامه از طريق ويدئوکنفرانس انجام شد. وانگهي ما سابقه بدعهدي روس‌ها در پروژه‌هاي مختلف ايران را هم داشته‌ايم، به ويژه حالا که جنگ اوکراين بيش از پيش اقتصاد روسيه را تحت فشار گذاشته، انجام چنين سرمايه‌گذاري‌هايي با اين حجم، در هاله‌اي از ابهام باقي مي‌ماند. با اين وجود نمي‌توان پيام آن را ناديده گرفت. پيامي که با امضاي توافق افزايش صادرات نفت و گاز ايران به ترکيه رساتر هم هست.
طي ماه‌هاي اخير روابط ايران با کشورهاي همسايه بسيار گسترش يافته است. توسعه روابط با کشورهاي آسياي ميانه و کشورهاي غربي ايران، به ويژه عراق در دستور کار دولت آقاي رئيسي بوده است. سياستي کاملا صحيح و به جا که در جاي خود اهميتي ويژه دارد. همچنين ايران تلاش هاي تازه و فشرده اي را براي عضويت در بريکس، توسعه روابط با اوراسيا و همچنين فعال شدن بيشتر در پيمان شانگهاي آغاز کرده است.
در همين رابطه ايران استفاده از سيستم مالي مير روسيه که جايگزين روسي سوئيفت را آغاز کرده و روبل را جايگزين دلار در معاملاتش با روسيه کرده است. در کنار همه اين‌ها، اعلام صدور پهپاد از ايران به روسيه را نيز نبايد ناديده گرفت. اين خبر نخستين بار از سوي جيک سوليوان، مشاور عالي امنيت ملي آمريکا اعلام شد که به ايران هشدار داد در صورتي که اين پهپادها در جنگ اوکراين مورد استفاده قرار بگيرند، ايران نمي‌تواند از عواقب آن به دور باشد و مورد تحريم‌هاي تازه‌اي قرار خواهد گرفت. ايران فروش پهپاد به روسيه را رد نکرد. واقعيت اين است که ايران فروش پهپاد به روسيه را فرصتي طلايي براي بازگشت به معادلات کلان امنيتي – نظامي جهاني مي‌داند که مي‌تواند ثقل تازه‌اي به ايران در معادلات جهاني بدهد. براي همين با وجود تهديدهاي ايالات متحده، نمي‌خواهد اين فرصت را از دست بدهد حتي اگر غرب بخواهد تهران را برسر اين موضوع تحت فشار بگذارد.
اين در حالي است که روابط ايران با کشورهاي عربي نيز در حال بهبود است. در حالي که بايدن به منطقه آمده بود تا در نشستي در تل‌آويو و جده از تشکيل ائتلافي عليه ايران رونمايي کند که البته تلاش‌هايش با شکست مواجه شد، کشورهاي عربي از عربستان سعودي گرفته تا امارات متحده عربي و مصر و اردن به ايران پيام مي‌فرستادند که دنبال گسترش روابط هستند و دست دوستي به سوي تهران دراز مي‌کنند. در همين حال ايران و عربستان مي روند تا ظرف روزهاي آينده دور ششم مذاکرات خود در سطح وزاري امور خارجه را در بغداد از سربگيرند و گامي بلند براي حل اختلافات و گسترش روابط بردارند. تمامي اين تحولات يک پيام روشن دارد؛ ايران در حال بهبود روابط خود با کشورهاي همسايه از جمله کشورهاي عربي – که در گذشته اي نه‌چندان دور از مخالفان اصلي گسترش روابط ايران با غرب و احياي برجام بودند و براي تشديد تنش ايران و آمريکا تلاش مي کردند – است و از سوي ديگر سياست خارجي خود را در جبهه شرق تعريف کرده، پيمان‌هايش را در روسيه و چين مي‌جويد و به فکر اتحاد با آنهاست، منافع اقتصادي و سياسي خود را با آنها تعريف مي‌کند و تا جايي که بتواند خود را از غرب بي نياز مي‌کند. براي همين براي بازگشت آمريکا به برجام و رفع تحريم‌ها عجله ندارد و قصد هم ندارد تسليم فشارها شود. به عبارت ديگر ايران مي خواهد در زمين شرق با غرب مذاکره کند و در حالي که دستش در دست روسيه و چين است و چشمان‌اش به کشورهاي پيراموني‌اش است، با غربي‌ها گفت‌وگو مي‌کند. به اين ترتيب ايران اميد دارد بتواند تا پاييز و زمستان فضا را در همين وضعيت کنوني‌اش حفظ کند تا شايد بتواند با قدرت بيشتري با آمريکا و اروپا که روز به روز نيازشان به انرژي و افزايش نرخ نفت نفت در بازارهاي جهاني افزايش مي‌يابد، به مذاکره بنشيند و امتيازات بيشتري بگيرد. آيا اين سياست جواب مي دهد؟ آيا ايران مي تواند تا آن موقع فضا را اين چنين نگه دارد؟ آيا آمريکا و متحدان اروپايي اش اجازه مي دهند حوزه منافع ايران صرفا در شرق تعريف شود و جايي براي آنها نباشد، به ويژه که تا شرکت‌هاي اروپايي تا همين چندي پيش در ايران فعال بودند و در صنايع ايران حضوري گسترده و اثرگذار داشتند؟ آيا ايران مي‌تواند چنان تدبيري به خرج دهد که بازيچه روسيه و چين در بزنگاه‌هاي حساس سياسي و اقتصادي نشود؟ آيا سير تحولات که روز به روز متفاوت از ديروز و ماه به ماه شگرف‌تر از ماه گذشته است، اين امکان را مي‌دهد تا ايران اين چنين بازي‌اش را پيش ببرد؟ اين‌ها پرسش هايي است که پاسخ آن را گذر زمان خواهد داد. در عين حال شکي نيست رسيدن به منافع کلان در چنين معادله اي نيازمند به سياست و ديپلماسي عميق و چيره دستانه است.
سایر اخبار این روزنامه
بیم و امیدهای ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو
باران بيايد يا نيايد!
شمشمير «داموکلس» مقتدي بر سر چارچوب هماهنگي
بلاتکلیفی مرجع تصمیم گیردر حوزه موسیقی
معیشت و مسکن؛ در صدر مطالبات مردمی از رئیسی
رویش اجتماعی در شب‌های روشن محرم
دويدن در تاريکي
ايران مي خواهد در زمين شرق با غرب مذاکره کند
شيراز در مسير توسعه نيافتگي خطرناک
تغييرات اقليمي تا چه اندازه عامل سيل‌هاي اخير است؟
گفت‌وگوی یک‌ساعته رئیسان جمهور ایران و چین
