روزنامه آرمان امروز
1401/05/09
از مطالبه‌گري تا کنشگري شهري
مريم جنگ زرگرياگر کلانشهر امروز تهران را به‌عنوان شهري با کمترين حس تعلق مکاني در نظر بگيريم، يکي از اصلي‌ترين معضلات مديريت شهري را مي‌توانيم مشارکت مردم در فعاليت‌هاي شهري بدانيم. تهران کلانشهري است با بيشترين آمار مهاجرت (چه از شهري به شهر تهران يا از محله‌اي به محله ديگر) که ريشه‌هاي فراوان اقتصادي، سياسي و اجتماعي دارد. اين سوي پر رنگ مهاجرت مي‌تواند حس تعلق و هويت برخواسته از مکان را در ساکنين به شدت تضعيف کند و از ميزان دغدغه‌مندي آن‌ها نسبت به محله، منطقه و يا شهر محل سکونتشان بکاهد. در پي بي‌اعتمادي به کارآمدي اداره‌کنندگان شهر، شعارزدگي و سياست‌زدگي مديريت شهري در ادوار متوالي و عدم ارايه و اجرا راهکارهاي بنيادين به نظر مي‌رسد تهران‌نشين‌ها حتي با مسائل بزرگي مثل آلودگي هوا و يا ترافيک‌هاي سنگين نيز زندگي خود را هماهنگ کرده‌اند و اميدي براي يافتن راه‌حل‌هاي کارا و هميشگي براي اين معضلات عظيم ندارند. بالطبع از چنين ساکنيني که اعتمادي به مديريت شهري و تلاش آن براي حل مسائل شهري ندارند، انتظار هم نمي‌رود سهم و يا تکليفي براي خود در اداره نمودن شهر متصور يا نسبت به مسائل ريز و درشت شهري دغدغه‌مندي، مشارکت و يا انگيزه فعاليت‌هاي داوطلبانه داشته باشند! مساله اصلي اين است که شکاف حاصل از عدم مشارکت شهروندان در مديريت شهري و همه‌گيري و گسترش رويکردهاي نوين مديريت شهري با استفاده از مشارکت فعال مردم در اداره و تصميم‌گيري براي شهر را چگونه مي توان کاهش داد. مديران شهري بايد در نظر داشته باشند روش‌هاي مديريت کلاسيک و حکمراني از بالا به پايين نمي‌تواند پاسخگوي اداره کلانشهري مثل تهران باشد و پافشاري بر اين مسئله هزينه‌هاي گزافي براي شهر، ساکنان و مديريت شهري دربر خواهد داشت. اگرچه ترميم روابط و اعتماد خدشه‌دار شده و تغيير رويکرد در مديريت شهري چه از سوي مردم و چه از سوي مديريت شهري کاري زمانبر و پيچيده خواهد بود، اما تلاش براي قدم برداشتن در اين راه و تقويت رويکردهاي نوين در مديريت شهري، نگاه ساکنين به شهر به عنوان شهروند و ايجاد رابطه مستحکم و منطقي بين اين دو، سرنوشتي محتوم در راه مديريت کارآمد شهر و توسعه پايدار خواهد بود.
به عقيده کارشناسان شهري معضل عدم وجود دغدغه‌مندي در حوزه مسائل شهري سالهاست که گريبان‌گير شهرنشينان و مديريت شهري بوده است. به نظر مي‌رسد اولين مرحله براي حل مسئله عدم وجود تعلق مکاني و مشارکت به مفهوم کلاسيک آن، بايد فرهنگ شهر و کلان‌شهرنشيني با روش‌هاي علمي و کمک دانشگاهيان به طور وسيعي در جامعه ترويج و نهادينه شود، در مرحله بعدي مديريت شهري بايد تلاش کند با همراهي نهادهاي آموزشي و سازمان‌هاي مردم نهاد در حوزه شهري بسته‌هاي آموزشي را با استفاده از روش‌ها و فن‌آوري‌هاي نوين وارد زندگي روزمره مردم نمايد. اين آگاهي‌هاي پايه بايد به شکل محسوسي به قسمت‌هاي کوچک‌تري از مشکلات کلانشهري تقسيم شوند و راه‌حل‌هاي زودبازده و در عين حال ماناتري داشته باشند. اگر مديريت شهري بتواند تصوير منفي شکل گرفته از اين سازمان را در افکار عمومي بهبود بخشد و بخشي از اعتماد از دست‌رفته اجتماعي را به دست آورد مي‌تواند از سرمايه‌هاي ايجاد شده از اين اعتماد سازي به نفع شهر، شهروندان و مديريت شهري استفاده بهينه نمايد. در آموزش‌هاي شهروندي تخصصي که طي فرآيندهاي علمي و طولاني‌مدت طراحي مي‌شود بايد مفاهيم حق و تکليف شهروندي و نحوه مطالبه‌گري در موضوعات شهري براي سنين و اقشار مختلف جامعه گنجانده و نيازهاي همه افراد در ارايه خدمات و آموزش در نظر گرفته شود. با توجه به عدم وجود نهادهاي واسط و سازماندهي شده در حوزه شهري که به نظر مي‌رسد امکان توانمندسازي و مهارت‌آموزي به ساکنان کلانشهرها را دارند، مديريت شهري با توجه به در اختيارداشتن منابع مالي و انساني کافي موظف است نقش تسهيلگر را خود بازي کند اما مي‌بايست در اين راه برنامه‌ريزي هوشمندانه‌اي صورت گيرد تا علاوه بر اينکه به بدنه بزرگ و سنگين مديريت شهري باري افزوده نشود ساکنين با مسائل و دغدغه‌هاي شهري، نحوه مطالبه‌گري و انجام تکاليف شهروندي را به خوبي بياموزند و پس از طي مراحل آموزش قدم به قدم کل اقشار جامعه (اعم از کودکان، توان‌يابان، سالمندان و...) سازمان شهرداري تهران بتواند پس از ارايه راهکارهاي مبتکرانه و آموزش‌هاي لازم مانند يک تسهيلگر حرفه‌اي از موضع خارج شود و شهروندان در چرخه کنشگري خود به تقويت مشارکت‌هاي فعال و نهادهاي مردمي در حوزه شهري بدون حضور سازمان شهرداري ادامه دهند و مديريت شهر را با سازمان شهرداري (به عنوان نهاد نظارتي) به عهده بگيرند. اگرچه اين فرآيند بسيار آرمانگرايانه به نظر مي‌رسد اما به طور حتم تنها چشم‌ا‌نداز روشن براي رسيدن به توسعه پايدار و افزايش کيفيت زندگي در کلانشهر تهران خواهد بود.
*کارشناس گروه تدوين برنامه هاي راهبردي مرکز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران
سایر اخبار این روزنامه
مسئولان تدابیر لازم را برای ترمیم آسیب‌های سیل بکار ببندند
سایه انتصاب یک داماد دیگر بر صندوق ذخیره فرهنگیان
متوليان فرهنگي اين کاره نيستند
پوپولیسم و بهره‌گیری برخی ها از فاجعه سیل
تقلید خطرناک از الگوی سریلانکایی در عراق
آب درهاون کوبیدن مکرون برای احیای برجام
از مطالبه‌گري تا کنشگري شهري
روش جديد محاسبه حق الزحمه مشاوران املاک
سايه بلاتکليفي برجام بر سفره مردم
پله برقي‌هاي خطرآفرين مترو با 7 مجروح
تدوین پیش نویس لایحه جامع حمایت از ایرانیان خارج از کشور
سیلاب‌های اخیر 5/9میلیون مترمکعب به ذخایر آبی استان تهران اضافه کرد
