روزنامه جوان
1401/05/09
قیام عاشورا و احیای امر به معروف و نهی از منکر
قیام امام حسین (ع) و حادثه عاشورا ابعاد مختلفی دارد، ولی بدون شک این حادثه در بستر تغییر و تحولات فرهنگی مردم آن عصر و در یک بستر اجتماعی زمینه‌ساز رخ داد. جامعه‌ای که با عنایت الهی و همت رسول خدا و ایثارگری‌های بی‌بدیل یارانش آنچنان رشد یافت و صحنه‌های شگرفی از ایمان و معنویت را در تاریخ بشری ثبت کرد، به فاصله اندکی از عروج ملکوتی وجود مبارک رسول گرامی (ص) چنان سیر نزولی را طی کرد که در به شهادت رساندن سبعانه و مظلومانه نوه پیامبر و یارانش که بهترین انسان‌های دوران بودند، یا همراهی یا سکوت و چشم‌پوشی کرد. روشن است که این اتفاق به صورت ناگهانی و دفعتاً رخ نداد، بلکه عملکرد تک تک اعضای جامعه آن روز، کار را به جایی رساند که این فاجعه عظیم و جاودان بشری رقم خورد که با گذشت قریب به ۱۴۰۰ سال نه تنها از تأثیر آن کاسته نشده، بلکه شعاع اثرگذاری آن روز به روز بیشتر شده است.فارغ از بحث‌های جامعه‌شناختی بر سر اهمیت و اولویت ساختار‌ها یا کنشگران در عرصه اجتماعی، عمده اندیشمندان اجتماعی حتی ساختارگرا‌ترین آن‌ها نیز معتقدند که در عین اهمیت ساختار‌های اجتماعی در جوامع، کنش انسان‌ها به هیچ وجه نادیده‌گرفتنی نیست و عملکرد تک‌تک انسان‌ها در دگرگونی‌های اجتماعی و حتی تغییر در ساختار‌های آن مؤثر است.
از منظر بسیاری از این اندیشمندان، مؤثر‌ترین بازیگران تحولات اجتماعی، فرد فرد آحاد جامعه هستند. از منظر جامعه شناختی در بعد نظارتی نیز برای پیمودن مسیر درست یک جامعه و تصحیح عملکرد آن به عنوان یک سیستم انسانی، تک‌تک افراد نقش دارند و مسئولیت‌پذیری آنان در حیطه‌های زندگی اجتماعی، مؤثر و حیاتی است.
آنچه از خلال روایت‌های تاریخی در واقعه عاشورا مشاهده میشود در جامعه بعد از رحلت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام با به فراموشی سپردن واقعه غدیر و سکوت بسیاری از مردم در برابر نادیده گرفتن حق حاکمیت امام معصوم، کم‌کم فرهنگ ابوسفیانی در زیر پوست جامعه خزید و تلاش کرد با جایگزینی ارزش‌های اسلامی، فرهنگ مردم را تغییر دهد. فضای فرهنگی دوران بعد از پیامبر اسلام با خیانت خواص و سکوت عمومی، به مرور چنان آلوده و مسموم شد که آن فاجعه را رقم زد و این تغییرات فرهنگی دقیقاً از نقطه‌ای آغاز شد که مردم نقش نظارتی خود را که در اسلام در قالب امر به معروف و نهی از منکر توصیه شده و بر آنان تکلیف شده بود، فراموش کردند.
در قرآن کریم و روایات اسلامى بر اهمیت این دو فریضه و نقش اساسی آن‌ها در حرکت درست جامعه، اصلاح جامعه و نیز مفاسد ترک این دو تکلیف، بسیار تأکید شده است و حتی به عنوان «بر‌ترین فریضه» به شمار آورده شده که فرایض و احکام الهى دیگر در سایه این دو، قوام و استوارى مى‌یابند. با همین مضمون امام باقر علیه‌اسلام فرموده‌اند: «همانا امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و شیوه صالحان است. فریضه بزرگی است که در پرتو آن واجباتِ دیگر اقامه میشود، راه‌ها ایمن، درآمد‌ها حلال، مظالم به صاحبان اصلی مسترد، زمین‌ها آباد، حق از دشمنان باز پس گرفته شده و حکومت تحکیم می‌یابد.» نقش این فریضه در کلام امام باقر (ع) به روشنی گواه اهمیت آن در قوام جامعه و حرکت درست آن در مسیر سعادت مردم و اثرگذاری آن در همه ساحت‌های اجتماعی است.
دقت در زمینه‌های سیاسی و فرهنگی وقوع حادثه عاشورا، به روشنی غفلت جامعه اسلامی در انجام امر به معروف و نهی از منکر را نشان می‌دهد. چه آنجا که بیشتر مردم در قبال پایمال شدن حق حاکمیت امام معصوم سکوت کردند و چه زمانی که در برابر غلبه فرهنگی فاسد اموی، عده‌ای همراهی کردند و عده‌ای نیز راه بی‌تفاوتی را برگزیدند. امام حسین (ع) نیز تلاش برای برپایی این دو فریضه را از انگیزه‌های اصلی قیام خود معرفی و در مقاطع مختلف به آن اشاره کرده‌اند.
برای نمونه پیش از حرکت از مدینه در وصیتنامه‌اى مکتوب خطاب به برادرش محمدبن‌حنفیه، قیام برای اصلاح امت پیامبر بر اساس امر به معروف و نهی از منکر را از اهداف اصلی حرکت خود برشمرده است: «اِنَّما خَرَجتُ لِطَلَبِ الاصلاحِ فى اُمَّهِ جَدّى، اُریدُ اَن آمُرَ بِالمَعرُوفِ و اَنهى عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرَ بِسیرهِ جَدّى وَ اَبى عَلىَّ بن اَبى طالبٍ.»
در دوران رخداد حادثه کربلا از یک طرف جامعه اسلامی با ترک امر به معروف و نهی‌از منکر، دچار فساد و تباهی شده بود و از طرفی امام حسین راهکار اصلاح همین جامعه را احیای همین امر به معروف و نهی از منکر معرفی کرد، یعنی فراموشی امر به معروف و نهی از منکر علت این حادثه است و احیای آن نیز یکی از انگیزه‌های اصلی قیام به شمار می‌رود. حقایق واقعه عاشورا نشان می‌دهد که چگونه سستی مردم در امر به معروف و نهی‌از منکر و رخت بربستن آن از جامعه، به مرور شیرازه یک جامعه را از هم گسست و فرومایگان و رذیلان را بر امور مردم مسلط کرد. به همین دلیل است که بیشترین هجمه دشمنان در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای سست کردن همین امر بوده تا با غلبه فساد و تباهی در جامعه، زمینه بر مسند امور نشستن فرومایگانی که حاضرند برای لذات دنیایی و منافع مادی، اختیار امور کشور را به دست دشمنان دهند، فراهم شود.
البته امر به معروف و نهی از منکر مراتب و حوزه‌های مختلفی دارد و به نفع عموم مردم است که در همه عرصه‌ها برای اصلاح امور و مسلط کردن فضیلت‌ها مورد اهتمام جدی قرار گیرد. آنچه امروز به روشنی قابل مشاهده است در عرصه جنگ شناختی و جنگ روایت‌ها، ارتش رسانه‌ای دشمن، بیشترین هجمه‌ها را به احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر به خصوص در عرصه حوزه‌های عمومی جامعه وارد می‌کند تا با منفعل کردن قائلان و عاملان به آن، بدون هیچ مانعی زمینه گسترش فساد و تباهی در جامعه فراهم شود. امروز برای اصلاح امور کشور، احیای امر به معروف و نهی از منکر نیاز اساسی جامعه ایران است و لازم است ملت ایران ضمن پاسداشت قیام عاشورا و تعزیت آن، یک بار دیگر به این پیام مهم آن واقعه فراموش نشدنی توجه کند، تا خدای ناکرده در سایه غفلت از آن، همانگونه که جامعه اسلامی آن روزگار درس عبرت ما گشتند، ما درس عبرت آیندگان نشویم!
سایر اخبار این روزنامه
دلالت‌های فرهنگی جشن غدیر
روضه مکشوف نخوانید!
لیسانس از مد افتاد!
صادرات مجانی آب در پوشش هندوانه به شیخ‌نشین‌ها!
قیام عاشورا و احیای امر به معروف و نهی از منکر
منتجب‌نیا دهنش را پر از فحش کرد!
دیر بجنبیم یک ویلموتس دیگر می‌آید
پشتوانه‌سازی راه نجات بسکتبال ملی
آیا باز فتنه‌ای دیگر در عراق به راه افتاده است؟
وداع با «حبیب» هنر انقلاب
چین: به هواپیمای پلوسی شلیک می‌کنیم
