روزنامه آرمان ملی
1401/05/12
ایران باید همه محاسبات را درباره برجام انجام بدهد
«آرمان ملی»- احسان انصاری: پیشنهاد اروپا به ایران و آمریکا برای احیای برجام به چه میزان منطبق با خواسته‌های طرفین است و ایران و آمریکا چه پاسخی به آن خواهند داد؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سئوال و تحلیل و بررسی آینده برجام با دکتر صباح زنگنه تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. زنگنه با اشاره به چالش‌های پایان برجام معتقد است:«اقدامات آمریکا در اعمال محدودیت‌ها و فشارهای بیشتر به ایران متوقف نشده و حتی در روزهای اخیر نیز تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال شد. بدون تردید چنین اقداماتی فضا را لرزان و شکننده نگه می‌دارد. واقعیت این است که جمهوری اسلامی باید همه محاسبات را درباره احتمال احیای برجام و یا پایان برجام داشته باشد و همه گزینه‌های روی میز را بررسی کند. این وضعیت به خصوص در زمینه اقتصادی وجود دارد و ایران باید همه پیش‌بینی‌ها را درباره آینده برجام داشته باشد.» در ادامه ماحصل این گفت وگو را می‌خوانید. پيشنهاد اروپا براي احياي برجام روي ميز قرار گرفته و ايران و آمريکا در حال بررسي اين پيشنهاد هستند. هدف اروپا از طرح چنين پيشنهادي چيست؟پس از اينکه اروپا پيشنهاد خود را مطرح کرد نه آمريکا و کشورهاي اروپايي و نه ايران هيچ اشاره‌اي به محتواي اين پيشنهاد نکردند. به همين دليل ما بر اساس حدس و گمان و اخباري که عمدتا توسط رسانه‌هاي خارج از کشور منتشر مي‌شود شرايط را مورد ارزيابي قرار مي‌دهيم. با اين وجود دليل اينکه اروپا تلاش مي‌کند برجام را احيا کند اين است که اروپا برجام را فرزندخوانده خود مي‌داند. در ابتدا سه کشور اروپايي بودند که مذاکرات هسته‌اي با ايران را آغاز کردند و پس از مدتي کشورهاي دائم عضو شوراي امنيت و آلمان نيز به اين جمع اضافه شدند و گروه موسوم به1+5 را تشکيل دادند. به همين دليل اروپا براي حفاظت از ابتکاري که به خرج داده و فرزندخوانده خود تلاش مي‌کند. هدف اروپا نيز اين است که اين ابتکار در نهايت به نتيجه برسد. از سوي ديگر چالش‌هاي مرتبط با انرژي و ناامني را کشورهاي اروپايي بيشتر از آمريکا لمس مي‌کنند. با توجه به جنگ اوکراين و کاهش ميزان صدور نفت و گاز روسيه به اروپا شرايط به شکلي است که کشورهاي اروپايي بيش از آمريکا چالش‌هاي موجود را لمس مي‌کنند. به همين دليل اروپا به دنبال راهکاري است که بخشي از فشارها را از روي خود بردارد. يکي از راه‌هايي که مي‌تواند فشارها را روي اروپا کاهش بدهد بازگشت ايران به بازار جهاني انرژي است.به همين دلايل اروپا تلاش مي‌کند کاري کند که اختلافات ايران و آمريکا درباره برجام کاهش پيدا کند و در نهايت برجام احيا شود. اروپا حتي تلاش مي‌کند طرفين به حداقل‌هايي قانع شوند تا برجام به نتيجه برسد.در واقعيت نيز ايران در برجام قرار دارد و اين آمريکا است که از برجام خارج شده است. آمريکا بايد به برجام بازگردد و مابه ازاي بازگشت اين کشور به برجام نيز مشخص است.
با توجه به شرايط موجود واکنش ايران به اين پيشنهاد چه خواهد بود؟
برداشت‌هايي که مي‌توان از اظهارات آقاي باقري به عنوان مذاکره کننده ارشد ايران داشت نشان مي‌دهد که ايران رويکرد مثبتي نسبت به اين پيشنهاد در پيش گرفته است. وزير امور خارجه نيز در اظهارات اخير خود به نگاه مثبت ايران به اين پيشنهاد اشاره کرده است. به نظر مي‌رسد ايران تلاش مي‌کند از فرصتي که پيش آمده به سود خود استفاده کند.اظهارات مقامات ايراني در اين زمينه مثبت است و به همين دليل اين احتمال وجود دارد که اگر خطوط قرمز ايران در اين پيشنهاد مورد توجه قرار بگيرد ايران از اين پيشنهاد استقبال کند.
مقامات آمريکايي با خوش‌بيني به آينده برجام نگاه نمي‌کنند و در روزهاي اخير برخي از آنها از پايان برجام صحبت کرده و يا با نااميدي نسبت به آينده برجام سخن گفته‌اند.چرا آمريکا با خوش‌بيني به آينده برجام نگاه نمي‌کند؟
مقامات آمريکا تاکنون چند نوع موضع‌گيــــري کرده‌اند.برخي از مقامات آمريکا عنوان مي‌کنند از نظر ايران برجام مرده است. برخي ديگر اما بر اين باور هستند که برجام در حال مردن است و لحظات آخر و فرصت‌هاي آخر است که به نتيجه برسد و اگر تصميم قاطع و سريعي گرفته نشود برجام به پايان مي‌رسد.برخي ديگر نيز معتقدند در ابتدا ايران بايد به تعهدات خود عمل کند و اگر اين اتفاق رخ بدهد آمريکا نيز تعهدات خود را انجام خواهد داد. گروه ديگري نيز وجود دارند که معتقدند ايران خواسته‌هاي فرابرجامي دارد و به همين دليل بوده که تاکنون برجام به نتيجه نرسيده است. اين تنوع موضع‌گيري‌ها درباره برجام در آمريکا نشان مي‌دهد که هنوز يک جمع بندي نهايي و منسجم درباره برجام در اين کشور وجود ندارد.به نظر مي‌رسد براساس اتفاقات روزمره يکي از اين موضع‌گيري در اولويت قرار مي‌گيرد و مواضع ديگرعقب رانده مي‌شود. واقعيت اين است که اين وضعيت ترديدها را نسبت به تصميم آمريکا درباره برجام بيشتر مي‌کند.
بايدن و رئيسي هر دو عنوان مي‌کنند تمايل دارند برجام احيا شود. با اين وجود در ماه‌هاي اخير مواضع دو دولت در زمينه برجام با فراز و نشيب همراه بوده است. روحاني و اوباما نيز تمايل براي توافق داشتند اما در نهايت به نتيجه رسيد. چرا بايدن و رئيسي به‌رغم اينکه اعلام مي‌کنند تمايل دارند به برجام بازگردند اما تاکنون اين اتفاق رخ نداده است؟
هر دو کشور از مراحلي عبور کرده‌اند که ترديدها را نسبت به احياي برجام بيشتر کرده است. هنگامي که ترامپ در آمريکا به قدرت رسيد همه دستاوردهاي دولت باراک اوباما را از بين برد و چالش‌هاي جديدي را پيش روي اين کشور قرار داد.در چنين شرايطي ايران نيز با صبر استراتژي تلاش کرد اين شوک را هضم و تحمل کند.در دولت آقاي روحاني به رغم اينکه شرايط براي امکان توافق وجود داشت اما بنا به دلايلي اين اتفاق رخ نداد و در نهايت تصميم‌گيري به دولت آقاي رئيسي رسيد.دولت آقاي رئيسي در شرايطي بايد نسبت به آينده برجام تصميم‌گيري مي‌کرد که در روزهاي پاياني دولت آقاي روحاني مصوبه‌اي توسط مجلس تصويب شد که ترديدها را براي تصميم‌گيري در ايران و آمريکا بيشتر کرد.پس از اين ماجرا هر دو طرف در هاله‌هايي از نگراني و ترديد در تصميم‌گيري به سر مي‌برند و شرايط براي گرفتن تصميم قطعي فراهم نبود.از سوي ديگر دولت سيزدهم نيز با تأخيري چند ماهه وارد مذاکرات شد که اين موضوع نيز در وضعيت کنوني تأثير گذاشته است. دولت سيزدهم تلاش کرد وضعيت خود را تثبيت کند و خود را براي مذاکره آماده کند و سپس وارد مذاکرات شود که اين اتفاقات چند ماه زمان برد، البته در اين زمينه اروپا تلاش مي‌کرد مواضع طرفين را به هم نزديک کند. با اين وجود تاکنون اين اتفاق رخ نداده است.
با توجه به شرايط موجود به نظر مي‌رسد شرايط براي احيـــاي برجام سخــــت‌تر از گذشته شده و حداقل در کوتاه مدت برجام احيا نخواهد شد. در چنين شرايطي چه آلترناتيوي را مي‌توان براي برجام در نظر گرفت؟
اقدامات آمريکا در اعمال محدوديت‌ها و فشارهاي بيشتر به ايران متوقف نشده و حتي در روزهاي اخير نيز تحريم‌هاي جديدي عليه ايران اعمال شد. بدون ترديد چنين اقداماتي فضا را لرزان و شکننده نگه‌مي‌دارد. واقعيت اين است که جمهوري اسلامي بايد همه محاسبات را درباره احتمال احياي برجام و يا پايان برجام داشته باشد و همه گزينه‌هاي روي ميز را بررسي کند. اين وضعيت به خصوص در زمينه اقتصادي وجود دارد و ايران بايد همه پيش‌بيني‌ها را درباره آينده برجام داشته باشد. اين در حالي است که اتفاقات مثبتي در فضاي بين‌المللي درباره کاهش نقش دلار در معاملات بين‌المللي به وجود آمده است. اين فضا مي‌تواند محدوده فعاليت‌هاي بيشتري را براي ايران در زمينه تجارت با کشورهاي ديگر به وجود بياورد. نکته مهمي که در اين زمينه وجود دارد موضوع سرمايه‌گذاري است. وضعيت سرمايه‌گذاري با به نتيجه رسيدن برجام و يا پايان برجام براي ايران متفاوت خواهد بود. اگر برجام احيا شود سرمايه‌گذاري‌هاي بيشتري به کشور وارد خواهد شد. از سوي ديگر اعتماد جهاني نسبت به ايران بيشتر خواهد بود و به همين دليل امکان ايجاد رونق اقتصادي براي ايران بيشتر خواهد شد.اين در حالي است که اگر برجام در حالت ابهام و نوسان قرار داشته باشد يا منتفي شود از نظر سرمايه‌گذاري ايران با موانعي مواجه مي‌شود. اين در حالي است که مراکز سرمايه‌گذاري نيز مشخص است.يکي از منابع سرمايه گذاري در ايران کشورهاي اروپايي هستند. از سوي ديگر ايراني‌هاي خارج از کشور نيز مي‌توانند در ايران سرمايه‌گذاري کنند که اگر شرايط براي آنها وجود داشته باشد اين اتفاق رخ خواهد داد.چين و آمريکا کشورهاي ديگري هستند که مي‌توانند در ايران سرمايه‌گذاري کنند.چين به ايران نزديک‌تر است و قراردادهايي بين دو کشور بسته شده است.با اين وجود اگر برجام به نتيجه نرسد و در نهايت منتفي شود چين نيز حاضر به سرمايه‌گذاري‌هاي کلاني در کشور نخواهد بود.بعيد به نظر مي‌رسد در آينده نزديک و در صورتي که برجام در حالت ترديد و ابهام قرار داشته باشد اين کشور نيز حاضر به سرمايه‌گذاري در ايران باشد. اين وضعيت درباره ديگر کشورهاي جهان و به خصوص کشورهاي اروپايي نيز وجود دارد.موضوع سرمايه‌گذاري يک چالش جدي است که در زمينه‌هاي مختلف مانند استخراج نفت،گاز و يا پروژه‌هاي بزرگ حمل و نقل و صنعتي کشور تأثيرگذار است.
دولت آقاي رئيسي براي احياي برجـــام بايد چه تغييـراتي در رويکرد خـــود انجام بدهد؟
دولت سيزدهــــم با محدوديت‌هاي خاص خود مواجه است.با اين وجود دولت بايد تيم مذاکره کننده خود را به هر شکلي که مي‌داند تقويت کند.در گذشته شورايي بيرون از وزارت امورخارجه وجود داشت که به تيم مذاکره کننده مشورت مي‌داد. در شرايط کنوني سئوال اين است که آيا چنين شورايي وجود دارد و اگر وجود دارد چگونه به تيم مذاکره کننده کمک مي‌کند؟آيا کساني که به تيم مذاکره کننده مشورت مي‌دهند داراي ايده و برنامه‌هاي لازم براي عبور از اين مرحله هستند؟ واقعيت اين است که اگر توافقي نيز حاصل شد مشکلي نيست امتياز آن به نام دولت سيزدهم باشد. اگر اين اتفاق رخ بدهد هيچ مشکلي پيش نخواهد آمد. داشتن امتياز برجام براي دولت يک موضوع جداست اما بحث کارآمدي،توانمندي و تأثيرگذاري نيز يک موضوع ديگر است. به همين دليل نيز بايد از همه گزينه‌هاي موجود براي استفاده از فرصت‌ها در آينده استفاده کرد.
سایر اخبار این روزنامه
رفتن و نرسیدن
آدرس غلط در تفاهم‌نامه گاز پروم با ایران
ایران قاطع برای توافق؛ آمریکا ناتوان در پی تحریم
مسئولیت مترجم کمتر از نویسنده نیست
ایران باید همه محاسبات را درباره برجام انجام بدهد
اتوبوس زنان، اتوبوس مردان!
دولت از شفافیت، اجرای قانون و نظارت‌های منصفانه استقبال می‌کند
دیوان عدالت برای جلوگیری از فساد و بی‌قانونی در ادارات ایجاد شده است
دبیر ستاد حقوق بشر: جایزه حقوق بشر به شیرین ابوعاقله و مندلا ماندلا اعطا میشود
چرایی کامیابی‌ها و ناکامی‌ها
استفاده تبلیغاتی
