روزنامه خراسان

اسطوره رفت صداست که می‌ماند

 مائده کاشیان  
 
منوچهر اسماعیلی هشتم فروردین‌ماه 1318 در کرمانشاه متولد شد. این صداپیشه پیش کسوت در دوران دبیرستان به واسطه علاقه‌ای که به نمایش داشت، فعالیت هنری خود را از صحنه تئاتر آغاز کرد. او در ابتدای فعالیت اش به عنوان صداپیشه، نقش‌های کوتاه را دوبله می‌کرد و سپس سال 1338 صدای نقش اصلی فیلم «دروازه‌های پاریس» را دوبله کرد و دوران درخشش این هنرمند آغاز شد. مدیریت ارشد دوبلاژ چندین اثر سینمایی، تلویزیونی و رادیویی، تدریس هنر دوبله و مدیریت دوبلاژ و سرپرستی انجمن و ریاست صنف گویندگان ایران گوشه‌ای از سوابق حرفه‌ای استاد اسماعیلی است. در ادامه مطلب روایت دوستان، همکاران و شاگردان زنده‌یاد اسماعیلی از شخصیت حرفه‌ای و هنر ایشان، در گفت‌وگو با خراسان را می‌خوانید.   اسطوره‌ای بی‌تکرار منوچهر والی‌زاده درباره آشنایی خود با زنده‌یاد اسماعیلی توضیح می‌دهد: «اولین‌بار در سن 18 سالگی ایشان را دیدم. از همان‌جا به ایشان ارادت پیدا کردم و همیشه در کنارش بودم. خیلی سعی کردم از ایشان کار یاد بگیرم، پشت سرشان ایستادم و از ایشان آموختم. واقعا در این کار اسطوره بود، فکر نمی‌کنم در عرصه دوبلاژ و در دنیا چنین شخصیتی داشته باشیم. به همه علاقه مندان دوبله و کسانی که با کار ما آشنایی دارند و منوچهر اسماعیلی را خوب می‌شناسند تسلیت می‌گویم، امیدوارم همه آن‌ها زنده و سرحال باشند.» این هنرمند درباره توجه فراوان مرحوم اسماعیلی به حرفه‌اش می‌گوید: «ایشان جز این شغل، به چیز دیگری فکر نمی‌کرد و کار دیگری نداشت. خداوند به هرکسی استعدادی می‌دهد و چنان چه از استعدادش بهینه استفاده کند، می‌تواند آن را به منصه ظهور برساند. اسماعیلی جزو کسانی بود که واقعا این کار را بهینه آموخت، بهینه عمل کرد و بهینه آن را به مردم اعطا کرد. همه او را دوست داشتند و کسانی که چهره‌اش را نمی‌شناختند به او ارادت خاصی داشتند.»   برخورد جدی و محترمانه با دوبله بهروز رضوی مجری، گوینده و صداپیشه پیش کسوت درباره راز ماندگاری هنر زنده‌یاد اسماعیلی می‌گوید: «آقای منوچهر اسماعیلی از معدود گویندگانی بود که در طول دوران کاری خود، مهارت‌هایش را در زمینه‌های مختلف نشان داده بود. آقای اسماعیلی در مجموعه‌ای به جای چهار نفر صحبت می‌کرد. این مهارت و اشراف، متکی است به تجارب که در طول سالیان کارش به آن‌ها دست یافته بود و زحماتی که کشیده بود. یادش به خیر ایشان از چهره‌های واقعا بی‌بدیل دوبله بود و ما در میان همکاران، نظیر او را کمتر داریم.» این صداپیشه باسابقه در توصیف ویژگی‌های اخلاقی مرحوم اسماعیلی توضیح می دهد: «فردی بسیار جدی بود و حرفه‌اش را بسیار جدی می‌گرفت. او با حرفه‌ خودش محترمانه رفتار می‌کرد و طبیعتا اطرافیان را وادار می‌کرد که این احترام را هم برای او و هم برای کارش قائل باشند.»   فقدان راس هرم دوبله ناصر ممدوح درباره اهمیت و تاثیر جایگاه زنده‌یاد اسماعیلی می‌گوید: «ایشان بزرگمرد دوبله بود و در راس هرم دوبله قرار داشت. رفتن ایشان حقیقتا ضایعه بزرگی برای جامعه هنری است. ایشان انسانی بسیار فرهیخته و بسیار کاربلد بودند. کاربلد که می‌گویم یعنی ایشان در راس همه بودند. شخصیت‌هایی که ایشان در فیلم‌های ایرانی و خارجی گفتند یا تیپ‌هایی مانند «پیتر فالک»، «الگ گینس»، «تری توماس» و خیلی تیپ‌های دیگر که ارائه کردند بی‌نظیر است.» او همچنین از درگذشت منوچهر اسماعیلی اظهار ناراحتی می‌کند و می‌گوید: «دلم گرفته، نمی‌دانم چه بگویم و زبانم قاصر است. ایشان تکرارنشدنی هستند، ما یک ابرمرد را از دست دادیم. هرچه بود از ایشان حُسن و خوبی و متانت دیدم و در کارشان بسیار بسیار دقیق بودند.»   معجزه و شیوایی در گفتار علیرضا باشکندی که با زنده‌یاد اسماعیلی تجربه همکاری داشته، درباره راز جاودانگی و محبوبیت هنر مرد هزار صدای دوبله توضیح می‌دهد: «مسلما هرچه بوده نظر خاص پروردگار به ایشان بوده است. استاد از این موهبت برخوردار بودند که جان کلام را به شیوایی هرچه تمام‌تر بیان می‌کردند، تک تک کلمات طوری ادا شده که شنونده به ارزش آن کلمات پی می‌برد و اگر در یک جمله بخواهم بگویم یعنی معجزه در گفتار.» این صداپیشه درباره تجربه همکاری خود با زنده‌یاد اسماعیلی می‌گوید: «استاد چه در کسوت مدیریت و چه در جایگاه گویندگی، همکاری بی‌نظیری داشتند. بسیار محترمانه برخورد می‌کردند و کار برای‌شان ارزش داشت. هرگز هیچ کاری را کوچک نشمردند و به رسالتی که برای ارائه کار بهتر داشتند، پایبند بودند.»باشکندی درباره ویژگی‌های اخلاقی این هنرمند نیز می‌گوید: «با وجود جایگاه والایی که داشتند در عین حال بسیار فروتن بودند. ندیدم در غیاب کسی حرفی بزنند، بدگویی کنند و به همه احترام می‌گذاشتند.»          شاهکارهای تاریخ دوبله ایران؛ از حمزه تا مالک اشتر  جواد نوائیان رودسری    اجازه بدهید صادقانه بنویسم، بدون تعارف، بدون اغراق؛ بدون آن‌که بخواهم حقی را ناحق کنم یا منکر استعدادها و توانمندی‌ها شوم. اجازه بدهید بگویم، برای آن‌ها که صداپیشه‌اند یا صداپیشگی را دوست دارند و آن را ابزاری برای شناخت و درک کارهای بزرگ سینمایی می‌دانند؛ برای ما ایرانی‌ها، این استیو مک‌کوئین نبود که در «پاپیون» یا «دانتون» غوغا کرد، این چارلتون هستون نبود که با «بن‌هور» در ذهن‌ها ماندگار شد، این همفری بوگارت نبود که در «گنج‌های سیِه‌رامادْرا» شاهکار آفرید، این یوری یارْوِت نبود که با هنرمندی خیره‌کننده‌اش در «شاه‌لیرِ» گریگوری کوزیتسف، برجسته‌ترین اثر شکسپیر را برایمان معنا کرد؛ نه! همه این‌ افراد، البته بازیگران بزرگی در سینمای دنیا بوده و هستند که کارهایشان آدم را متحیّر و مبهوت می‌کند، اما آن‌چه در ذهن من، در ذهن ما، در ذهن همه ما، از این ستاره‌های سینما باقی مانده، مرهون صدای مخملی یک اسطوره است: زنده‌یاد استاد منوچهر اسماعیلی. یک حنجره طلایی و این همه ستاره اگر بخواهم ساده حرف بزنم، باید بگویم که منوچهر اسماعیلی، با حنجره طلایی‌اش، به همه آن ستارگان و داستان‌های شگفت‌انگیز، روح می‌داد؛ آن‌ها را برای ایرانی‌ها اهلی می‌کرد. صدای او، طنینی خاص داشت، طنینی ایرانی که می‌توانست هر اثر سینمایی فاخری را، فارغ از ژانر، زبان و موضوع داستان، برای ایرانی‌ها بومی کند و ما، چه راحت پای تلویزیون یا روی صندلی سینما می‌نشستیم و بی‌توجه به طنین صدای او، در احساس عمیق بازیگران محو می‌شدیم؛ غافل از این‌که این احساس، حسّ‌وحال عمیقی است که منوچهر اسماعیلی با تلفیق عشق و هنر و دانش، تحویل ما می‌دهد و همه را به یک بزم هنری تمام‌عیار، مهمان می‌کند. فکرش را بکنید اگر صدای او را به جای پیتر اوتول در «آخرین امپراتور» یا مایکل کلارک دانکن در «مسیر سبز» یا سیلوستر استالونه در «نقشه فرار» یا مورگان فریمن در فیلم تأثیرگذار و جنایی «هفت» نمی‌شنیدیم، چگونه می‌توانستیم با نقش و داستانِ این آثار فاخر سینمایی رابطه برقرار کنیم؟ اصلاً می‌شود که این بازی‌های خیره‌کننده و این داستان‌های پرهیجان را، بدون صدای منوچهر اسماعیلی تصور کرد؟ گمان نمی‌کنم. گستره خیره‌کننده صداپیشگی  برخی از بازیگران نامدار، در میان سینمادوستان ایرانی، فقط با صدای زنده‌یاد اسماعیلی شناخته می‌شوند؛ نمونه‌اش آنتونی کوئین، بازیگر معروف نقش حمزه در «محمد رسول‌ا...(ص)» مصطفی عقاد. منوچهر اسماعیلی افزون بر این فیلم، به جای کوئین در فیلم‌های «باراباس»، «زوربای یونانی»، «جاده»، «عیسی پسر مریم» و «آتیلا» هم صحبت کرده‌است.صدای او، در سراسر دوران فعالیت هنری‌اش، یعنی از سال 1337ش به بعد، طیف وسیعی از نقش‌ها را پوشش داد. حتی کودکان هم از صدای ماندگار او بی‌بهره نماندند؛ نمونه‌اش «دزد عروسک‌ها»، فیلم ماندگار و خاطره‌انگیز محمدرضا هنرمند که در سال 1368، با مدیریت دوبلاژ استاد منوچهر اسماعیلی و صداپیشگی او در چند نقش، از جمله «گنجو» و «خورخور» در ذهن کودکان و نوجوانان آن دوره، ماندگار شد یا صداپیشگی در برخی فیلم‌های کُمدی اُلیور هاردی یا حتی صحبت کردن به جای روان اتکینسون در «مستر بین» . با این حال، در بین کارهای هنری زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی، چندتایی بیش از دیگران در ذهن‌ها ماندگار شده‌اند؛ آثاری که دست برقضا ایرانی هستند. سریال امام‌علی(ع) (1375) سریال امام‌علی(ع)، به دلیل داستان و بازی‌های درخشان هنرمندانش،  از پرخاطره‌ترین سریال‌های ایرانی است؛ سریالی که خیلی زود جایش را در میان مخاطبان باز کرد. یکی از مهم ترین بخش‌های سریال، صداپیشگی‌های فوق‌العاده آن است. زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی در این سریال، در دو نقش بسیار مهم، صداپیشگی کرد؛ نخست «مالک اشتر» (با هنرمندی داریوش ارجمند) و دوم «عبدا... بن مسعود» (با هنرمندی زنده‌یاد جمشید مشایخی). هزاردستان (1366) «هزاردستان»، شاهکار علی حاتمی، بین سال‌های 1358 تا 1366 ساخته‌شد. ارتباط ویژه و دوستانه زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی با سعدی سینمای ایران، باعث شد که او در فعالیت هنری‌اش در این اثر، از توانمندی‌های «بداهه‌گویی» خود بهره ببرد. مرحوم اسماعیلی در این سریال، به جای «خانِ مظفر» (‌ عزت‌ا... انتظامی)، «رضا تفنگچی» (جمشید مشایخی)، «شعبان بی‌مُخ» (محمدعلی کشاورز) و «عمو نشاط» (جمشید لایق) صحبت کرده‌است. مادر (1368) فیلم «مادر» به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی را، باید اوج هنرمندی استاد منوچهر اسماعیلی در هنر صداپیشگی بدانیم. وی در این فیلم، افزون بر ظرافت فوق‌العاده در دوبلاژ، هنر «بداهه‌گویی» خود را نیز، به کار گرفت و دیالوگ‌های ماندگاری را از خود به جا گذاشت. زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی در این فیلم به جای «محمد ابراهیم» (محمدعلی کشاورز)، «غلامرضا» (اکبر عبدی) و «ناخدا جمال» (جمشید هاشم‌پور) صحبت کرده‌است. برخی از دیالوگ‌های این فیلم، مانند گفت‌وگوی «محمد ابراهیم» با مادر (رقیه چهره‌آزاد) هنگامی که او روی ایوان خانه ایستاده، از شاهکارهای بداهه‌گویی زنده‌یاد اسماعیلی است.    
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
آيا توافق موقت در راه است؟ (اعتماد) تفاوت معنی‌دار این سکو با آن سکو(یادداشت روز) (کيهان) فرار از دلار (جوان)بازی« دوسر برد» یا «دوسر باخت»؟ (شهروند)
سایر اخبار این روزنامه
بازی طالبان با حقابه هیرمند اسطوره رفت صداست که می‌ماند برجام همچنان معطل رایزنی های داخلی آمریکا! گزارش استانداراز پروژه های هفته دولت و تهاتر زمین با آستان قدس دیدار باشکوه فردوسی با 600 میلیون اسپانیایی زبان مسیر عبور از بهانه های پادمانی آژانس تخلیه اثر تورمی حذف ارز 4200 رئیسی: اعتماد مردم به دولت، لطف خداست فرصت تماشای آسمان برای همه سود تخم مرغ در جیب واسطه ها مشوق های جهانی حمایت از فرزندآوری «کاشت ناخن» بلای جان بیماران! پلاتین هایی به رنگ مرگ!