روزنامه ابتکار
1401/06/10
میخائیل گورباچوف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی درگذشت در میانه مرز خدمت یا خیانت
گروه بین الملل- میخائیل گورباچوف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، روز گذشته در سن 92 سالگی درگذشت؛ رهبری که از آخرین بازمانده‌های قرن بیستم و شاید تا همین روز گذشته نمادی از جنگ سرد بود.در مورد گورباچوف صحبت‌ها و اظهارنظرها مانند تمامی رهبران سیاسی است. عده‌ای او را به واسطه شجاعت تغییر در نظام بسته شوروی و نقشش در پایان یافتن جنگ سرد تحسین می کنند و عده ای دیگر از وی به عنوان خائن به آرمان های سوسیالیستی و عامل در جهت تسریع فروپاشی امپراتوری شوروی یاد می کنند. در هر صورت گورباچوف آن قدر زنده ماند تا تحولات پس از فروپاشی کمونیسم، پایان جنگ سرد و نیز تغییرات مهم در عرصه نظم و نظام جهانی را با چشم خود مشاهده کند؛ تغییراتی که با او یا بدون او به طور قطع اتفاق می افتد یا این تفاوت که ممکن بود شدت، ضعف، بازه زمانی یا متغیرهای آن اندکی تغییر داشته باشد.
در مورد آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی یک موضوع دیگر نیز قابل بررسی است. این موضوع همان دوگانه شکست یا اعتراف به شکست است که از لحاظ منطقی با یکدیگر تفاوت داشته و درست در همین نقطه است که گورباچوف در مرز باریک میان خدمت یا خیانت در قضاوت های تاریخی قرار خواهد گرفت.
گورباچف که در سال ۱۹۸۵ به قدرت رسید، موجی از اصلاحات سیاسی و اقتصادی را با هدف مدرن سازی اتحاد جماهیر شوروی که از بحران‌های شدید رنج می برد، به راه انداخت.
وی از طرفداران نزدیک شدن به غرب بود و در سال ۱۹۹۰ برنده جایزه صلح نوبل شد.
بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱، گورباچف سمت رهبری اتحاد جماهیر شوروی سابق را به عهده گرفت؛ اقدامی که منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شد. وی در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱ پس از یک کودتا مجبور به استعفا شد.
گورباچف آخرین رهبر بازمانده دوران جنگ سرد بود.
گورباچف بخش اعظمی از دو دهه گذشته را در حاشیه زندگی سیاسی روسیه گذراند و به طور متناوب از کرملین و کاخ سفید خواست تا روابط بین واشنگتن و مسکو را اصلاح کنند، زیرا معتقد بود تنش‌ها بین آنها به سطحی که در دوران جنگ سرد رسیده بود، افزایش یافته است.
گورباچف سال‌های آخر عمر خود را در بیمارستان گذراند و وضعیت سلامتی‌اش به شدت رو به وخامت گذاشت.
این رهبر شوروی سابق در سال ۱۹۹۰ به دلیل مذاکره با رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، بر سر یک توافق مهم برای خلع سلاح هسته‌ای، برنده جایزه صلح نوبل شد و تصمیم او برای جلوگیری از مداخله ارتش شوروی در ممانعت از فروپاشی دیوار برلین، به عنوان عامل کلیدی در حفظ صلح تلقی شد.
در زمان رهبری گورباچوف در اتحاد جماهیر شوروی، دو اصلاحات عمده و قابل توجه صورت گرفت که در نوع خود بی سابقه بود و به همین دلیل برخی از تحلیل گران معتقدند همین دو اقدام ضربه نهایی را برای فروپاشی ساختار فرسوده شوروی وارد کرد.
گورباچف با قرار گرفتن در راس اتحاد جماهیر شوروی دکترین دوگانه «پرسترویکا» یا اصلاحات اقتصادی و «گِلاسنوست» به معنای شفافیت و فضای باز سیاسی را مطرح کرد. قانون تعاونی‌ها (کوپراتیوها) که در مه ۱۹۸۸ اعلام شد شاید ریشه‌ای‌ترین اصلاحات اقتصادی اوایل دوران گورباچف بود. از زمان نپ در دورهلنین این اولین بار بود که (بر طبق این قانون جدید) مالکیت خصوصی بر بعضی کسب و کارها مجاز شد. قانون ابتدا مالیات‌های بسیار زیاد و محدودیت‌هایی در استخدام اعمال می‌کرد اما سپس برای بازکردن جای بیشتری برای فعالیت بخش خصوصی این‌ها نیز برداشته شدند. از این دوره به بعد رستوران‌ها، مغازه‌ها و شرکت‌های تولیدی تعاونی بخشی از صحنهاقتصادی شوروی گشتند.
معرفی سیاست گلاسنوست توسط گورباچف آزادی‌هایی به مردم اعطا کرد. برای مثال درجه بیشتری از آزادی بیان. این تغییری ریشه‌ای به‌شمار می‌آمد به‌خصوص با توجه به این‌که کنترل مطبوعات و سرکوب انتقاد از دولت قبلاً بخش مهمی از نظام شوروی به حساب می‌آمد. بسیاری از محدودیت‌های نشریات برداشته شدند و هزاران نفر از زندانیان سیاسی آزاد شدند.
منفور در روسیه و ممنوع الورود به اوکراین
برای بسیاری از مردم روسیه میخائیل گورباچف به دلیل تبعات اصلاحاتی که آغاز کرد چهره محبوبی نبود. نتیجه یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱ نشان می‌داد که بیش از ۷۰ درصد مردم روسیه بر این باور هستند که کشورشان در دوره زمامداری میخائیل گورباچف در مسیری منفی حرکت کرد.
به گزارش یورونیوز، نتیجه یک نظرسنجی دیگر هم پیشتر نشان داده بود که میخائیل گورباچف نزد روس‌ها کمترین محبوبیت را در مقایسه با دیگر رهبران یک قرن اخیر در این کشور داشت. با این حال
ولادیمیر پوتین، رئیس فدراسیون روسیه، درگذشت میخائیل گورباچف را عمیقا تسلیت گفته هرچند برخلاف رهبران کشورهای غربی اشاره‌ای به کارنامه و میراث سیاسی آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی سابق نکرده است.
از سوی دیگر دولت اوکراین با وجود انتقادهای میخائیل گورباچف از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری کنونی روسیه، حمایت آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی سابق از الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ را از یاد نبرده است. میخائیل گورباچف به همین دلیل از سال ۲۰۱۶ دیگر اجازه ورود به اوکراین را نداشت.
این در حالی است که یکی از حساس‌ترین لحظات حیات سیاسی میخائیل گورباچف در اوت سال ۱۹۹۱ در شبه‌جزیره کریمه رقم خورد. او که برای گذراندن تعطیلات به کریمه رفته بود با کودتای گروهی از رهبران ارشد اتحاد جماهیر شوروی سابق روبرو شد.
میخائیل گورباچف چند روز پس از آنکه اجازه خروج از اقامتگاهش در شبه‌جزیره کریمه را نداشت به دنبال شکست کودتا به مسکو بازگشت.
شماری از شهروندان کشورهای حوزه دریای بالتیک از جمله لتونی و لیتوانی میخائیل گورباچف را با رویدادهای سال ۱۹۹۱ و تلاش خود برای استقلال به یاد می‌آورند. به عنوان مثال روزنامه «لاتویجاس آویزه» (Latvijas Avīze) در لتونی میخائیل گورباچف را به عنوان «جنایتکاری» که در راس «امپراتوری شر» قرار داشت نکوهش کرده است.
شماری از رسانه‌های لیتوانی نیز به نقش رهبر اتحاد جماهیر شوروی سابق در رویدادهای ژانویه سال ۱۹۹۱ اشاره کرده‌اند.
شش شهروند لیتوانی ابتدای سال جاری میلادی از میخائیل گورباچف به دلیل کشتار تظاهرکنندگان در ویلنیوس و ارتکاب «جنایت جنگی» شکایت کرده بودند. نقش او در سرکوب تظاهرکنندگان در لتونی، استونی و لیتوانی در سال ۱۹۹۱ پرونده‌ای مفتوح در افکار عمومی کشورهای حوزه دریای بالتیک بود.
سایر اخبار این روزنامه
میخائیل گورباچوف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی درگذشت
در میانه مرز خدمت یا خیانت
«ابتکار» پیام ماکرون به ابراهیم رئیسی را بررسی می کند
تهران در نقش میانجی
در نشست رئیس جمهوری با استانداران تاکید شد
مسئله مسکن و اجاره‌بها را به شکل ویژه دنبال کنید
« ابتکار» راهکارهای موثر بر کاهش قیمت در بازار مسکن را بررسی کرد
چالش عبور از درد مسکن
آرین احمدی
دغدغه‌های مهمی که کم رنگ شده‌اند
قالیباف:
متضمن حفظ آرای نمایندگان هستم
خطای هاله‌ای برجامی ینگه دنیا
فرآیند سوال برانگیز و قابل تامل انتخابات فدراسیون فوتبال!
با رای نمایندگان مجلس
کلیات طرح الکترونیکی شدن انتخابات داخلی مجلس به تصویب رسید
