روزنامه آرمان ملی
1401/06/13
ممکن است عراق شاهد یک انتخابات زودهنگام باشد
آرمان ملی- احسان انصاری: عراق همچنان آبستن بی‌ثباتی و ناآرامی است و در هفته گذشته روزهای ناآرامی را پشت‌سر گذاشته است. در هفته گذشته آیت‌ا... حائری طی بیانیه‌ای از مرجعیت کناره گیری کرد و از سوی دیگر مقتدی صدر نیز عنوان کرد از سیاست کناره گیری خواهد کرد. با این وجود تنش بین گروه‌های سیاسی در عراق وارد فاز جدیدی شده و این احتمال وجود دارد که در این کشور انتخابات زودهنگام برگزار شود. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی آخرین تحولات عراق با سیامک کاکایی، کارشناس مسائل عراق گفت‌وگو کرده است. کاکایی معتقد است: «جریان صدر بارها فضای سیاسی عراق را ملتهب کرده است. چه در دوره نوری المالکی که نیروهای خود را از پارلمان خارج می‌کردند و پارلمان را از حد نصاب می‌انداختند و چه به صورت اعتراض های خیابانی در صحنه سیاسی عراق حضور داشته‌اند. اینکه مقتدی صدر عنوان می‌کند از فضای سیاسی کناره گیری می‌کند دارای ریشه‌های تاریخی است. نوع نگاهی که جریان صدر به فضای سیاسی عراق دارد تا حدودی نسبت به گروه‌های دیگر شیعه در عراق متفاوت است. تلاش‌های زیادی نیز صورت گرفت که بین گروه‌های شیعه در عراق اجماع صورت بگیرد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. ريشه ناآرامي‌ها در عراق چيست؟ چرا عراق در سال‌هاي اخير همواره با بي‌ثباتي و ناآرامي‌هاي سياسي و اجتماعي مواجه بوده است؟ريشه ناآرامي‌هاي عراق به حدود سه سال قبل بازمي‌گردد که در دوران عادل عبدالمهدي اعتراضات خياباني آغاز شد. اعتراض‌هايي که به دلايل اقتصادي اتفاق افتاد و مردم بيشتر مطالبات اقتصادي داشتند. در اين دوره گروه‌ها و جريان‌هاي سياسي در شکل‌دهي به اعتراضات خياباني نقش زيادي داشتند. به عنوان مثال جريان صدر خواستار رسيدگي به وضعيت اقتصادي و مقابله با فسادهاي مالي و اداري در عراق بود. نارضايتي‌ها در آن سال بيشتر ريشه اقتصادي داشت و به دنبال اصلاحات در امور بود. اين اعتراضات پس از مدتي رنگ سياسي به خود گرفت و به يک مطالبه تبديل شد. در نهايت نيز جريان‌هاي سياسي تلاش کردند اين ناآرامي‌ها را کاهش بدهند. در اين زمينه نقش مرجعيت در دو موضوع حائز اهميت بود. نخست اينکه مرجعيت به دنبال اين بود که به خواسته‌هاي معيشتي و اقتصادي مردم توجه شود و موضوع دوم تأکيد بر اصلاحات اداري و سياسي در عراق بود. هدف مرجعيت نيز اين بود که اين اصلاحات در راستاي خواسته‌هاي مردم شکل بگيرد. با اين وجود دور جديد ناآرامي‌هاي اخير در عراق به حوادث يک سال اخير بازمي‌گردد. يازده ماه پيش انتخابات پارلماني در عراق برگزار شد. پس از برگزاري انتخابات آرايش سياسي در عراق دگرگون شد. در اين انتخابات جريان صدر حدود73 کرسي به دست آورد. اين جريان به عنوان جريان اکثريت رايزني‌هايي را با گروه‌هاي کرد و اهل سنت انجام داد تا دولت تشکيل شود. با اين وجود جريان صدر به دلايل مختلفي موفق نشد راه را براي تشکيل دولت در عراق هموار کند. در کشور عراق سه گروه اصلي در تحولات سياسي نقش‌آفريني مي‌کنند. نخست شيعيان هستند که در حدود60 درصد جمعيت عراق را شکل مي‌دهند. سپس کردها هستند که حدود20 درصد جمعيت اين کشور را تشکيل مي‌دهند در نهايت اهل سنت هستند که بين15تا20 درصد جمعيت عراق را تشکيل مي‌دهند. اين سه گروه نقش اصلي و اساسي در توافق و تفاهم در دوران پس از رژيم بعث داشته‌اند.پس از اينکه جريان صدر موفق نشد براي تشکيل دولت اجماع تشکيل بدهد تصميم گرفت از پارلمان استعفا بدهد و به همين دليل نيروهاي وابسته به جريان صدر از پارلمان استعفا دادند.
اين اتفاق به چه ميزان در حوادث بعدي عراق تأثير گذاشت؟
استعفاي جريان صدر از پارلمان راه را براي جريان موسوم به هماهنگي شيعه که شامل پنج گروه مانند دولت قانون، جريان حکمت و گروه فتح و... مي‌شد باز کرد تا اين گروه با رايزني‌هايي که انجام داد زمينه‌هاي تشکيل دولت را فراهم کند. اين جريان حتي با گروه‌هاي اهل سنت و کرد نيز رايزني‌هايي در اين زمينه انجام داد. به نظر مي‌رسيد که فضا براي تشکيل دولت فراهم شده و حتي نامزد نخست وزيري نيز معرفي شده بود. با اين وجود حدود يک ماه قبل تلاش‌هايي که اين جريان براي تشکيل دولت انجام داده بود مورد توجه جريان صدر قرار نگرفت. جريان صدر با اينکه عنوان کرده بوده از پارلمان استعفا داده و در تشکيل دولت نقشي نخواهد داشت يکباره عنوان کرد نامزدي که گروه هماهنگي براي نخست وزيري در نظر گرفته را قبول ندارد. به همين دليل جنس اعتراضات اخير سياسي است و نه اقتصادي. در هفته قبل خواسته‌هاي جريان صدر رنگ و بوي ديگري به خود گرفت. در چنين شرايطي صحبت از ضرورت انحلال پارلمان و برگزاري انتخابات زودهنگام مطرح شد. در اين زمينه نشست‌هايي شکل گرفت و گفت‌وگوهايي نيز صورت گرفت تا گروه‌هاي سياسي به يک توافق دست پيدا کنند. با اين وجود به دليل نارضايتي‌هايي که در سطح جامعه وجود داشت باعث شد که گروهي پارلمان را تسخير و پس از مدتي آن را ترک کنند. هفته گذشته اتفاق ديگري رخ داد و آيت‌ا... حائري بيانيه‌اي صادر کرد و عنوان کرد که از مرجعيت کناره گيري خواهد کرد.
رفتارشناسي مقتدي صدر در وقايع اخير به چه معنا بود؟آيا جريان صدر در واقع به دنبال کنترل و مهار ناآرامي‌ها در عراق بود يا اينکه با رفتاري که از خود نشان داد به نوعي اين بحران را تشديد کرد؟
ما بايد به صورت روندي به اين موضوع نگاه کنيم. واقعيت اين است که جريان صدر بارها فضاي سياسي عراق را ملتهب کرده است. چه در دوره نوري المالکي که نيروهاي خود را از پارلمان خارج مي‌کردند و پارلمان را از حد نصاب مي‌انداختند و چه به صورت اعتراضات خياباني در صحنه سياسي عراق حضور داشته‌اند.اينکه مقتدي صدر عنوان مي‌کند از فضاي سياسي کناره گيري مي‌کند داراي ريشه‌هاي تاريخي است. نوع نگاهي که جريان صدر به فضاي سياسي عراق دارد تا حدودي نسبت به گروه‌هاي ديگر شيعه در عراق متفاوت است. تلاش‌هاي زيادي نيز صورت گرفت که بين گروه‌هاي شيعه در عراق اجماع صورت بگيرد. با اين وجود به دليل اختلاف نظرهايي که درباره انتخاب افراد و يا تقسيم مناصب وجود دارد در نهايت اجماع صورت نگرفته است. جريان صدر نيز به سمت اجماع حرکت نکرده است. در روزهاي اخير مقتدي صدر عنوان کرد که از فضاي سياسي کناره گيري خواهد کرد. با اين وجود ترديدهايي در اين زمينه وجود دارد و به نظر مي‌رسد جريان صدر در آينده نيز در مقاطع مختلف به شکل‌هاي مختلف در فضاي سياسي عراق ظهور و بروز پيدا خواهد کرد. در شرايط کنوني فضاي سياسي عراق ملتهب شده است. در چنين وضعيتي کليد برون رفت از بحران‌هاي سياسي موجود دو عنصر «اجماع» و «توافق» است و از مسيرهاي ديگر نمي‌توان به نتيجه رسيد.
آيا شرايط براي اجماع و توافق بين گروه‌هاي سياسي در عراق وجود دارد و گروه‌ها چنين تمايلي از خود نشان مي‌دهند؟
در مرحله نخست بايد بين سه گروه مهم سياسي عراق يعني شيعيان، کردها و اهل سنت اجماع صورت بگيرد. اجماع ديگري که بايد صورت بگيرد بين گروه‌هاي شيعي براي تشکيل دولت و همزيستي مسالمت‌آميز با گروه‌هاي ديگر سياسي در عراق است. در چنين شرايطي است که عراق مي‌تواند از اين گذر سخت و تند عبور کند. در غير اين صورت اگر اجماع صورت نگيرد و انتخابات ديگري برگزار شود اين احتمال وجود دارد که حوادثي که در روزهاي اخير شاهد آن بوديم دوباره تکرار شود. فضايي که امروز در عراق وجود دارد يک فضاي ملتهب است. راه برون رفت از اين وضعيت نيز اجماع گروه‌هاي سياسي روي منافع ملي عراق است. گروه‌هاي سياسي در اين کشور بايد بتوانند با يک توافق جمعي دولت را تشکيل بدهند و عراق را از شرايط کنوني خارج کنند.
اگر بي‌ثباتي‌هاي سياسي در عراق ادامه پيدا کند آيا اين احتمال وجود ندارد که گروه‌هاي راديکال دوباره در اين کشور ظهور و بروز پيدا کنند؟
در سال2009 اعتراضاتي در سه استان سني‌نشين عراق شکل گرفت. در آن زمان دولت نوري المالکي سر کار بود. بسياري بر اين باور هستند که اين اعتراضات زمينه رشد داعش را در عراق فراهم آورد. زماني که دولت به دنبال تأمين امنيت و ثبات در عراق باشد زمينه براي بي‌ثباتي بيشتر خواهد شد و فرصت طلبي جريان‌هاي تروريستي در عراق اعم از داعش و گروه‌هاي باقي مانده از حزب بعث بيشتر خواهد شد و اين گروه‌ها تلاش مي‌کنند گستره فعاليت‌هاي خود را بيشتر کنند. در شرايط کنوني با توجه به وضعيت کشور عراق، داعش مانند گذشته که داراي ساختار بود و بخش‌هايي از عراق را به اشغال خود درآورده بود ظهور نخواهد کرد. ساختار و استحکامات داعش ديگر مانند گذشته در عراق وجود ندارد و به همين دليل اين گروه تروريستي نمي‌تواند مانند گذشته فعاليت کند. با اين وجود در شرايط کنوني فعاليت داعش در بدنه جامعه عراق وجود دارد و اين گروه همچنان اقدامات ايذايي و تروريستي در اين کشور انجام مي‌دهد و استمرار نيز خواهد داشت. به همين دليل بي‌ثباتي سياسي و ناامني اجتماعي در عراق راه را براي اقدامات جريان‌هاي تروريستي و برهم زننده فراهم خواهد کرد.
با توجه به بي‌ثباتي‌هاي سياسي و اجتماعي در عراق چه چشم‌اندازي را براي آينده عراق متصور هستيد؟
راه حل مشکلات امروز عراق بازگشت به گفت‌وگو و تلاش براي اجماع و توافق است. گروه‌هاي سياسي در عراق با توجه به ساخت و بافت سياسي اين کشور بايد به سمتي حرکت کنند که زمينه‌هاي اجماع و توافق بين گروه‌هاي مختلف به وجود بيايد. جريان‌ها گروه‌هاي سياسي در عراق نياز به گفت‌وگو دارند و اين گفت‌وگوها نيز هم درون جرياني است و هم برون جرياني و در بين جريان‌هاي مختلف بايد صورت بگيرد. پس از اتفاقاتي که در روزهاي اخير در عراق رخ داد دو حالت را مي‌توان در نظر گرفت. نخست اينکه اتفاقات اخير راه را براي اجماع و توافق بين گروه‌هاي سياسي عراق به وجود آورد و اين گروه‌ها به سمت توافق حرکت کنند و راه حل دوم اين است که اگر گروه‌هاي سياسي به راه حل نخست دست پيدا نکنند اين احتمال وجود دارد که گروه‌هاي سياسي در اين کشور روي موضوع ديگري يعني برگزاري انتخابات در عراق توافق کنند. اگر تصميم گروه‌هاي سياسي برگزاري انتخابات زودهنگام باشد موضوع نگاه مردم به اين انتخابات وجود خواهد داشت که مردم با چه نگاهي به انتخابات وارد خواهند شد. در انتخابات اخير پارلماني در عراق به دليل دلسردي مردم عراق از وضعيت موجود ميزان مشارکت مردم در انتخابات نسبت به گذشته کاهش پيدا کرده بود. به همين دليل اين احتمال وجود خواهد داشت که مردم عراق مشارکت قابل توجهي در انتخابات آينده نيز نداشته باشند. در شرايط کنوني مشکل مهم مردم عراق رفاه و مشکلات اقتصادي و معيشتي است. به همين دليل در شرايط کنوني مردم به توافق و اجماع گروه‌هاي سياسي در عراق براي تشکيل دولت و ايجاد رفاه براي آنها نياز دارند.
سایر اخبار این روزنامه
تقلب؛ بلای جان بازار لوازم یدکی خودرو
آتش در نیستان
رستم قاسمی یا احمدی‌نژاد شماره 2؟
عباس معروفی یک نویسنده واقعی بود
ممکن است عراق شاهد یک انتخابات زودهنگام باشد
جمهوری اسلامی اژدهای هفت‌سر استکبار را عقب راند
شاید بارانی ببارد
آمریکا باید امتیاز بدهد
سرمايه‌گذاري، شاه کليد توسعه
احیای برجام در پیچ آخر
توافقنامه جدید و آینده روابط ایران و اروپا
شاید بارانی ببارد
دیدار وزیر اقتصاد ایران با همتای سوری خود
