روزنامه آرمان امروز
1401/06/15
طرح «استقلال کشاورزی» با کم‌آبی محکوم به شکست است
اسماعیل کهرم: ایران به‌دلیل جغرافیایی توان توسعه صنعت کشاورزی را ندارد سياوش پورعليآرمان امروز/ تغييرات اقليمي در سال‌هاي اخير به يکي از مهمترين دغدغه‌هاي حکومت‌ها و مردم جهان تبديل شده است و هرچه به جلو مي‌رويم تنش‌هاي محيط زيستي با افزايش روز افزون روبه‌رو است و همچنين قدرت تخريبش هم بيشتر خواهد شد. در اين بين خشکسالي و تنش‌آبي از مهمترين اين مخاطرات محسوب مي‌شود. ايران به‌دليل حضور در کمربند خشکي جهان بيش از ساير مناطق جهان با اين تنش دست و پنجه نرم مي‌کند. کاهش بارش‌ها، افزايش دماي کره زمين و البته مديريت غير تخصصي آب و ... از جمله چالش‌هايي است که مشکلاتي را در زمينه خشکسالي و همچنين زيستي به‌وجود آورده است و در طي سال‌هاي اخير در قالب اعتراضات مردمي در جامعه مشاهده مي‌شود.
اعتراض و بيکاري کشاورزان
اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان، به خشک شدن زاينده رود نمونه بارز اين اتفاق است که سالانه دست به اعتراض مي‌زنند. اما اين يک رويه ماجرا است و در شرايطي که حفر چاه‌هاي غير مجاز در کشاورزي، منابع زير زميني را تهي از آب کرده و دشت‌هاي ايران با فرونشست زمين مواجهه هستند، از 606 دشت کشور بيش از 300 دشت ممنوعه قرار دارند. از اين تعداد بي‌شک ميليون‌ها هکتار از زمين‌هاي کشاورزي و باغ‌ها، قرار دارد و سبب شده ميليون‌ها کشاورز و باغدار يکشبه بيکار شده‌اند. روند مهاجرت کشاورزان به حاشيه شهرها و خالي از سکنه شدن روستاها (بنا به گفته وزير کشور: 60 درصد سکونتگاه‌هاي روستايي کشور خالي از سکنه است)مُهرتاييدي به اين ادعا است.
بسياري بر اين باورند که باتوجه به کم آب بودن مناطق زيادي در ايران باز هم اگر مسئولان در مديريت آبي و سدسازي‌‌ها کمي با برنامه‌تر عمل مي‌کردند شايد مي‌توانستيم از سال‌هاي کم آبي و خشکسالي به‌راحتي عبور کنيم، ولي نه‌تنها در مورد مديريت آب نتوانستم برنامه‌ريزي خوبي داشته باشيم بلکه با تصميماتي مانند خودکفايي در کشاورزي تيشه به ريشه محيط زيست ايران زده شد و امروزه بيش از 90 درصد آب مصرفي در بخش کشاورزي است. امروز وضعيت به‌نوعي است که حتي در مورد کم آبي استان‌هاي شمالي کشور هشدارهايي داده شده است و به‌غير از دو استان گيلان و مازندران، همه استان‌هاي کشور با تنش آبي مواجه هستند.
استقلال کشاورزي برسيم
چندي پيش آيت ا... ابراهيم رييسي، رئيس جمهوري ايران در مراسم تجليل از برگزيدگان بخش کشاورزي از برنامههاي دولت براي رسيدن به آنچه «استقلال کشاورزي» ناميده است خبر داد. او در همين مورد اضافه کرد: «بايد به‌کار کشاورزي افتخار کرد. بهترين کارها کشاورزي است. کشاورزي جايگاه بزرگي در فرهنگ ديني ما دارد. کشاورزي جايگاه مهمي در اقتصاد کشور، خودکفايي و استقلال دارد. استقلال کشور در گرو کار کارگر و کشاورز است. توليد در حوزه کشاورزي يکي از مولفه‌هاي قدرت در کشور است. با حرکت معمولي نمي‌توان به اين هدف رسيد، بلکه بايد کار جهادي کرد. دشمن نمي‌خواهد ما به خودکفايي برسيم و به او در توليد بذر و نهال محتاج نباشيم. دشمن نمي‌خواهد توليدکننده نهاده‌هاي دامي باشيم، در حالي که ما زمين داريم و آب را داريم البته بايد مديريت دقيق شود. » باتوجه به اين گفته‌هاي رئيس جمهور بايد بگوييم که بسياري از دولت‌ها طرح‌هايي را براي خودکفايي در حوزه کشاورزي و به‌خصوص خودکفايي در گندم را در دستور کار خود قرار داده‌اند ولي هربار اين پروژه‌ها به‌دليل عدم توانايي خاک ايران براي توليدات گسترده کشاورزي، با شکست مواجه شده است.
خاک ايران توانايي توسعه کشاورزي را ندارد
يک کارشناس حوزه محيط زيست معتقد است: باتوجه به شرايط جغرافيايي ايران هرگز نمي‌توانيم در هيچ محصول کشاورزي به غير از محصولات باغ‌ها به خودکفايي برسيم. اسماعيل کهرم در گفت‌وگو با «آرمان امروز» و در واکنش به گفته‌هاي روزگذشته رئيس جمهوري که «براي رسيدن به استقلال کشاورزي زمين و آب را داريم پس بايد به فکر توسعه همراه با مديريت حساب شده باشيم» مي‌گويد: «قبل از هرچيز بايد به اين موضوع اشاره کنيم که سازمان حفاظت محيط زيست که عيسي کلانتري رئيس آن بود، با تبليغات بسيار از طرح خودکفايي گندم حرف زد. طرحي که در دولت‌هاي قبل هم نمونه آن را ديده بوديم ولي چه بر سر اين طرح آمد؟ در نتيجه‌گيري طرح دولت قبل بايد بگوييم که آمدند و از همه پتانسيل‌هاي موجود استفاده کردند و زمين‌هاي شيب‌دار را هم شخم زدند و با ارائه کودهاي شيميايي رايگان به کشاورزان از آنها خواستند که محصولات خود را افزايش بدهند. بعد از اين همه برنامه‌ريزي و افزايش سطح کشت در نهايت باعث شد که به‌دليل اتمام ذخاير آب‌هاي زيرزميني تنها يک سال در زمينه گندم به خودکفايي برسيم. همين طرح نه‌تنها آب ايران را خشک کرد بلکه باعث شد بسياري مواد شيميايي همراه کودها وارد خاک شود. حالا بايد ميزان تخريب آنچه استقلال کشاورزي ناميده مي‌شود را محاسبه کنيم و ببينيم چه نتيجه‌اي در بر خواهد داشت.»
اين کارشناس با اشاره به ميزان توان کشاورزي ايران در حوزه خودکفايي، ادامه مي‌دهند: «در دهه پنجاه کارشناسان آمدند و بررسي کردند که آيا ايران مي‌تواند به يک کشور توسعه يافته در زمينه کشاورزي تبديل شود يا خير. نتيجه اين شد که نمي‌توانيم چنين برنامه‌اي را در دستور کار قرار دهيم پس تصميم گرفتند که محصولات کشاورزي مورد نياز را وارد کنيم. ايران شرايط جغرافيايي کشور اوکراين ندارد که بتواند محصولات کشاورزي خود به بسياري از کشورهاي جهان صادر کند. ما تنها در صورتي مي‌توانيم مدعي چنين چيزي باشيم که بتوانيم بيش از مازاد مصرف داخلي توليد کنيم و در ادامه به‌فکر صادرات هم باشيم. در مورد محصولات باغي مانند مرکبات، پسته، خرما، گردو و ... مي‌توانيم با برنامه‌ريزي هدفمند به نتيجه برسيم ولي طرح‌هايي مانند استقلال کشوري باعث مي‌شود همين توانايي کشاورزي را هم از دست بدهيم.»
کهرم با اشاره به طرح‌هايي که دولت‌ها در زمينه محيط زيستي انجام داده‌اند اضافه مي‌کند: «حوزه محيط زيست در حال حاضر به باتلاق ماسهاي تبديل شده است که هرچه بخواهيم دست و پا بزنيم بيشتر در شن فرو خواهيم رفت. ما عملکرد مسئولان را در طرح‌هايي مانند انتقال آب از استاني به استان ديگر، احياي درياچه اروميه و... ديده‌ايم که همواره باعث تخريب بيشتر محيط زيست شده است. اگر ما مي‌خواهيم کشاورزي خودمان را صنعتي کنيم ابتدا بايد از کشورهاي موفق الگو برداري کنيم و آن محصولاتي را توليد کنيم که با شرايط جغرافيايي ايران هم‌خواني داشته باشد نه اينکه بخواهيم از زمين‌هاي خشک براي توليد برنج استفاده کنيم.»
سایر اخبار این روزنامه
