مرگبار‌ترین درگیری قره‌باغ از ۲۰۲۰

درحالی که دو سال پیش مقامات ارمنستان و جمهوری آذربایجان با وساطت روسیه قراردادی برای پایان دادن به درگیری‌ها در قره‌باغ امضا کردند، اما از آن زمان تاکنون هرازگاهی درگیری‌هایی بین نیرو‌های دو کشور انجام می‌شود، اما در روز‌های اخیر تنش‌ها بین دو طرف تشدید شده و مرگبار‌ترین درگیری‌ها از زمان آتش‌بس ۲۰۲۰ شکل گرفته است. در همین راستا، دو شنبه شب درگیری‌های شدیدی بین نظامیان ارمنستان و جمهوری آذربایجان رخ داد که به گفته وزارتخانه‌های دو طرف، چند نقطه در مرز شاهد تیراندازی و تبادل آتش بود. نیل هاویِر، خبرنگار کانادایی که برای شبکه‌های «سی‌ان‌ان، سی‌بی‌سی و الجزیره» گزارش تهیه می‌کند، در این باره خبر داد: «یگان‌های ارتش جمهوری آذربایجان با استفاده از توپخانه و پهپاد به سمت ارمنستان آتش گشودند». هاویر در گزارش خود گفت: «این حملات در قلمرو ارمنستان و خارج از منطقه مورد مناقشه قره‌باغ رخ داده است. این اقدامات، تنش‌زایی بزرگی توسط باکو است». این درحالی است که وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه خود نیرو‌های نظامی ارمنستان را عامل آغاز این درگیری‌ها خوانده است. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، این وزارتخانه روز سه شنبه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «از اواخر دو شنبه شب واحد‌های نیرو‌های مسلح ارمنستان در مسیر‌های داش‌کسن، کلبجر و لاچین در مرز دولتی آذربایجان و ارمنستان اقدامات تحریک‌آمیز گسترده‌ای انجام دادند». به روایت وزارت خارجه آذربایجان، بر اساس اطلاعات وزارت دفاع این کشور «گروه‌های خرابکار نیرو‌های مسلح ارمنستان با استفاده از وضعیت کوهستانی منطقه و گسل‌های موجود در دره، در مناطق بین مواضع یگان‌های ارتش آذربایجان و مسیر‌های تدارکاتی در جهات مختلف اقدام به مین‌گذاری کردند». ادعای مقامات باکو درحالی است که مقامات ارمنی هم طرف مقابل را به نقض آتش‌بس متهم می‌کنند و گفتند که نیرو‌های آذربایجان قصد داشتند به سمت خاک ارمنستان پیشروی کنند. وزارت دفاع ارمنستان ادعا کرد که ارتش آذربایجان بدون اینکه تحریک‌شده باشد، با استفاده از توپخانه و پهپاد عملیات بزرگ و حمله به چند شهرستان ارمنستان نزدیک مرز را شروع کردند.
در این درگیری‌ها ده‌ها تن جان خود را از دست دادند. مقامات باکو آمار دقیقی از میزان تلفان انسانی خود در این درگیری‌ها ارائه نداده‌اند، اما تأکید کردند که چندین سرباز این کشور کشته شدند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان هم شمار کشته‌های طرف ارمنستانی در این درگیری‌ها را اعلام کرد که طی آن ۴۹ نفر ارمنی کشته شدند. شورای امنیت ملی ارمنستان در واکنش به این درگیری‌ها دیروز جلسه اضطراری تشکیل داد و بر اساس گزارش رسانه‌های محلی، در این جلسه در ارتباط با تجاوز به قلمرو مستقل جمهوری ارمنستان، تصمیم گرفت که رسماً از روسیه برای اجرای مفاد «معاهده دوستی، همکاری و کمک متقابل» و همچنین سازمان پیمان امنیت جمعی و شورای امنیت سازمان ملل درخواست کمک کند. با این وجود، بر اساس توافقاتی که بین دو طرف انجام شد، درگیری‌ها متوقف شده و آتش‌بس شکننده بین دو کشور برقرار است.
این درگیری‌ها درحالی است که مقامات باکو در دو سال گذشته بار‌ها مدعی شده‌اند که در توافقات ۲۰۲۰، قرار بود کریدور زنگه‌زور از خاک اصلی آذربایجان تا نخجوان احداث شود، مسیری که عملاً از خاک ارمنستان عبور می‌کرد و مرز مشترک این کشور با ایران را قطع می‌کرد که چنین ادعایی علاوه بر مقامات ایروان، با مخالفت شدید تهران و مسکو هم همراه شد. به همین منظور جمهوری آذربایجان قصد دارد از طریق نظامی مناطق باقی‌مانده قره‌باغ را هم تصرف کرده و نخجوان را به خاک اصلی متصل کند و همین زیاده‌خواهی باکو، سبب شده هرچند وقت یک بار درگیری‌هایی پراکنده بین دو طرف ایجاد شود. باتوجه به وضعیت کنونی جهان، تشدید تنش‌ها در قفقاز جنوبی می‌تواند بحران جدیدی را در جهان ایجاد کند و همین مسئله نگرانی‌ها را نسبت به شعله‌ور شدن جنگ بین باکو و ایروان افزایش داده است. وقوع درگیری‌های جدید در امتداد مرز‌های دو کشور، حکایت از آن دارد که وضعیت آتش‌بس همچنان ناپایدار باقی‌مانده است، به‌گونه‌ای که روند شکننده صلح را تهدید می‌کند.
استفاده باکو از پهپاد اسرائیلی


سایت «کانفلیکت‌نیوز» روسیه ابعاد جدیدی را از درگیری‌های اخیر بین ایروان و باکو منتشر کرده است. طبق این گزارش، از پهپاد «هاروپ» متعلق به نیروی هوایی جمهوری آذربایجان در حملات به مواضع ارمنستان استفاده شد. هاروپ، پهپاد انتحاری ساخت شرکت صنایع هوافضای رژیم صهیونیستی (موسوم به آی‌اِی‌آی) است. به روایت کانفلیکت‌نیوز، از این پهپاد انتحاری برای حمله به یک انبار مهمات و همچنین یک واحد نظامی نیرو‌های مسلح ارمنستان در «جرموک» و «سوتک» استفاده شد. این گزارش درحالی است که روز یک شنبه هواپیمای تسلیحاتی رژیم صهیونیستی در باکو به زمین نشست و گفته می‌شد تعدادی سلاح برای آذربایجان حمل می‌کرد. باکو در سال‌های اخیر قرارداد‌های نظامی زیادی با اسرائیل امضا کرده است و میلیارد‌ها دلار برای خرید تسلیحات از این رژیم هزینه کرده است و بخشی از این تسلیحات هم در جنگ‌های قره‌باغ مورد استفاده قرار گرفته است.
واکنش‌های جهانی
با تشدید تنش‌ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، کشور‌های دیگر خواستار پایان درگیری‌ها شدند. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن ابراز نگرانی از تشدید تنش و درگیری‌های مرزی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، دو طرف را به خویشتنداری و حل و فصل اختلافات از طریق مسالمت آمیز دعوت کرد. به گزارش فارس، ناصر کنعانی بار دیگر غیرقابل‌پذیرش بودن هرگونه تغییرات در مرز‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان را مورد تأکید قرار داد و افزود: «جمهوری اسلامی ایران به دقت تحولات مرتبط با این موضوع را تحت نظر دارد.» کنعانی همچنین آمادگی ایران برای هرگونه مساعدت به منظور حل و فصل اختلافات بین دو کشور همسایه را اعلام کرد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف فوری درگیری‌ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان و توسل به گفتگو شد. در بیانیه آنتونی بلینکن آمده است: «ایالات متحده عمیقاً نگران گزارش‌ها درباره حملات در امتداد مرز ارمنستان و آذربایجان از جمله حملات گزارش شده علیه مناطق و زیرساخت‌های غیرنظامی در داخل ارمنستان است. همانطور که ما از مدت‌ها قبل به روشنی اعلام کرده‌ایم، هیچ راه‌حل نظامی برای این منازعه وجود ندارد. ما خواستار توقف فوری خصومت‌های نظامی هستیم». وزرای دفاع روسیه و ارمنستان هم در تماس تلفنی در خصوص انجام اقدام‌های لازم برای «تثبیت وضعیت» توافق کرده‌اند.
ترکیه هم که همیشه از باکو حمایت می‌کند این بار هم ارمنی‌ها را متهم به نقض آتش‌بس کرد. به گزارش شبکه تی‌آرتی، مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روز سه شنبه در واکنش به تنش میان نیرو‌های باکو و ایروان از جمهوری آذربایجان جانبداری کرد و گفت: «ارمنستان باید اقدامات تحریک‌آمیز خود را متوقف کند و بر مذاکرات صلح و همکاری در چارچوب آشتی‌ای که با جمهوری آذربایجان به آن دست یافته است، متمرکز شود». شورای امنیت سازمان ملل هم به درخواست فرانسه، جلسه‌ای اضطراری برای بررسی دور جدید درگیری‌ها بین نظامیان ارمنستانی و آذربایجان برگزار خواهد کرد.