روزنامه جوان
1401/06/24
فرصت راهبردی منحصر به فرد سمرقند
بیست و دومین نشست سالانه شورای سران کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در روز‌های ۱۵ تا ۱۶ سپتامبر برابر با ۲۴ و ۲۵ شهریورماه در شهر سمرقند ازبکستان برگزار میشود.این سازمان به عنوان یک نهاد بانفوذ منطقه‌ای در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی از سوی رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل شد. سازمان همکاری شانگهای، مروج ایده‌های همکاری چندجانبه است. هدف اصلی از تشکیل آن، برقراری موازنه در برابر نفوذ امریکا و ناتو در منطقه است.
نشست «سمرقند» یک فرصت منحصر به‌فرد برای بررسی مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و جهانی است. این نشست با حضور ۱۵ رئیس‌جمهور و رؤسای ۱۰ سازمان بین المللی همکار با سازمان همکاری شانگهای برگزار میشود. با توجه به جایگاه و سازماندهی آن، این نشست یک نشانه بارز از نفوذ روزافزون بازیگران حامی راهبرد چندجانبه گرایی است. امروز علاقه به ظرفیت سازمان همکاری شانگهای در سطح بین المللی نیز در حال افزایش است. پس از نشست سمرقند این سازمان وارد یک مرحله جدی از تحول خواهدشد، تعداد اعضای آن افزایش می‌یابد و بیش از ۳۰ سند در زمینه‌های مختلف به امضای اعضا خواهد رسید.
درنشست سمرقند یادداشت تعهدات جمهوری اسلامی ایران امضا میشود و عضویت کامل کشورمان در سازمان شانگهای به انجام خواهد رسید. همچنین یادداشت اعطای مقام شریک گفتگو در سازمان به کشور‌های مصر، عربستان سعودی و قطر نیز امضا میشود و چندین سند مهم امضا خواهدشد. سند نهایی اصلی این نشست بیانیه سمرقند خواهد بود که برخورد‌های مشترک کشور‌های عضو در حل و فصل مشکلات منطقه‌ای و جهانی را با تعیین اولویت‌های توسعه سازمان منعکس خواهد کرد.
ظرفیت‌های عظیم سازمان شانگهای به ویژه از نظر منابع انرژی و ترانزیت و انتقال کالا درکشور‌های عضو، وزن و سهم این سازمان را از اقتصاد جهان بسیار بالا برده است. از مجموع ظرفیت‌های اقتصادی این سازمان، انرژی و مسیر‌های انتقال کالا برای ما از اولویت بالایی برخوردار است. ظرفیت دالان بین المللی شمال - جنوب و شرق به غرب ایران نیز از ظرفیت‌های بسیار مهم ایران است که بر ظرفیت‌های این سازمان می‌افزاید.
با عضویت در سازمان شانگهای، ایران مشتریان خاص خودش (کشور‌های عضو مانند چین، هند، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان) را برای صدور انرژی خواهد داشت. درصورت تمرکز بر این بازار می‌توانیم سهم بالایی از صادرات داشته باشیم. باتوجه به ظرفیت‌های خوب حمل و نقل زمینی و خط آهن ازبکستان، مسیرانتقال کالا به قزاقستان و قرقیزستان از طریق ازبکستان نیز محقق خواهدشد و دو مسیر قزاقستان - ترکمنستان - ایران و قزاقستان - ازبکستان - ترکمنستان و سرخس می‌تواند محدودیت‌ها و موانع ترانزیت زمینی ایران برای صادرات را به شکل پایدار و مطمئن برطرف کند. همچنین زمینه مشارکت ایران و دیگراعضا در بازسازی اقتصادی افغانستان، تثبیت اوضاع امنیتی، کنترل و مدیریت تروریسم و جریان‌های افراطی و ایجاد دولت فراگیر را در افغانستان فراهم خواهد کرد. در حوزه جنگ اقتصادی و جنگ ارزی نیز با توجه به ظرفیت‌های جمعیتی و جغرافیایی اعضای شانگهای وابستگی به دلار کاهش خواهد یافت و موضوع دلار زدایی به عنوان محور مورد اجماع کشور‌های عضو در مسیر عملیاتی شدن قرارخواهد گرفت. با عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای، بازار‌های جدید و فرصت‌های جدیدی برای گسترش ظرفیت تسویه ارز‌های ملی به وجود خواهد آمد. این امر به دلایل عینی اتفاق می‌افتد.
راهبرد ایجاد ائتلاف‌ها و اتحاد‌های منطقه‌ای دوجانبه و چندجانبه بهترین راه مقابله با راهبرد یکجانبه‌گرایی و گسترش ناتو به شرق است. جهان در مسیر کنار گذاشتن مدل قدیمی جهانی شدن است و درحال طی کردن تشکیل بلوک‌های جدید است. از طریق ایجاد این بلوک‌ها است که می‌توان وارد مسیر جهانی‌سازی جدید با ماهیت یکسان و برابر شد.
تصمیمات نشست سمرقند به عنوان نخستین نشست سران سازمان همکاری شانگهای پس از بحران اوکراین، خروج امریکا از افغانستان و بحران تایوان، نقش مهمی در همکاری بیشتر کشور‌های شرکت‌کننده و نحوه مقابله با چالش‌های کنونی در منطقه خواهد داشت. وقایع جاری در جهان نشان می‌دهد که فروپاشی غیرقابل برگشت نظم جهانی با محوریت امریکا آغاز شده است. بیماری همه‌گیری ویروس کرونا، شکست کمپین نظامی امریکا در افغانستان، عملیات ویژه روسیه در اوکراین و بحران تایوان، همه این حوادث نشان می‌دهد که هیچ چیز مثل قبل نخواهد ماند.
اهمیت اجلاس سمرقند در این است که سازمان همکاری شانگهای باید وارد مرحله‌ای از توسعه شود و به بستری برای شکل‌گیری دستور کار جهانی جدید تبدیل شود که از پارادایم شکل‌گیری نظم جهانی چند قطبی نشئت می‌گیرد. در این صورت نقش سازمان همکاری شانگهای چندین برابر افزایش می‌یابد. حذف گروهی دلار از معاملات منجر به تغییرات تدریجی در ساختار اقتصاد جهانی خواهد شد، رد دلار در تجارت، تضعیف اقتصادی امریکا را تسریع و آن‌ها را از اهرم‌های کنترلی محروم می‌کند، در مقابل باعث تقویت بازار داخلی و سیستم مالی کشور‌های سازمان همکاری شانگهای خواهدشد.
ورود جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای را می‌توان از منظر موازنه قدرت در میدان حضور چین، هند، پاکستان و ایران نیز ارزیابی کرد. با ورود ایران به سازمان شانگهای، این سازمان پل ارتباطی با منطقه قفقاز جنوبی خواهد داشت. پس از ورود ایران، این سازمان با ارمنستان هم مرز خواهد شد. همچنین عضویت رسمی ایران در این سازمان به مفهوم ایجاد تعادل دربازار اقتصادی و مالی نیز است. گسترش سازمان همکاری شانگهای به تدریج آسیای مرکزی را به یک جایگزین مالی و اقتصادی برای غرب تبدیل می‌کند و وابستگی به منابع مالی غرب را کاهش می‌دهد.
با توجه به گستردگی جغرافیایی (۳۵ میلیون کیلومتر مربع و جمعیتی بیش از ۳ میلیاردنفر) و اهداف سازمان، عضویت رسمی ایران در آن حائز اثرات سیاسی، امنیتی و اقتصادی فراوانی است. ایران همچنین در مسیر کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارد که می‌تواند نقش تاریخی خود را ایفا کند. علاوه بر این، نیاز چین و هند (دو عضو پر جمعیت سازمان) به منابع غنی انرژی نفت و گاز ایران درکنار همکاری‌های استراتژیک ایران با این دو کشور، نگاه و رویکرد ایران به شرق را تکمیل می‌کند و زمینه تحقق راهبرد نگاه به شرق با محوریت آسیا و همسایه پایه را فراهم می‌کند. همکاری‌های اقتصادی ایران و چین از یک طرف و ایران و روسیه از طرف دیگر در قالب قرارداد‌های درازمدت، راهگشای بسیاری از مسائل اقتصادی و توسعه‌ای سریع ایران خواهد شد. عضویت ایران در سازمان شانگهای به تضعیف هژمونی، نفوذ و یکجانبه‌گرایی امریکا و ناتو در جهان کمک خواهد کرد، تقویت موضع ایران در آسیای غربی، مذاکرات برجامی و خنثی‌سازی تحریم‌ها را به دنبال خواهد داشت. باتوجه به ماهیت تجدیدنظر‌طلبانه سازمان شانگهای در دنیای پس از جنگ سرد، عضویت دائم ایران در این سازمان در یک فرایند پایدار، می‌تواند نقطه آغاز استراتژی عمل‌گرایانه «نگاه به شرق» و راهبرد همسایه محور در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باشد.
سایر اخبار این روزنامه
