روزنامه آرمان امروز
1401/06/31
ضرورت استفاده از «فقه پویا» برای حل مسائل اجتماعی
آرمان امروز، گروه سياسي/ سياوش پورعلي: ميزگردي که با حضور «غلامحسين کرباسچي»، مديرمسئول روزنامه هم‌ميهن و «عبدالله گنجي»، مديرمسئول روزنامه همشهري و «صادق کوشکي»، تحليگر سياسي اصولگرا با موضوع حجاب و چالش‌هايي که بعد از فوت «مهسا اميني» در کشور رخ داد به ميزباني «شبکه خبر» از آنتن صدا و سيما پخش شد. هر چند مهمانان برنامه در زمان کوتاهي که به آنان داده شده بود، نتوانستند به جمع‌بندي مناسبي برسند ولي بايد بگوييم که اين تصميم صدا و سيما اگر ادامه داشته باشد مي‌تواند فضاي «گفتماني» مناسبي را در جامعه به وجود آورد، و نشان دهد که صدا و سيما هم مي‌تواند فضايي براي صحبت مخالفان ايجاد کند. باتوجه به برنامه پخش شده به سه‌شنبه شب باز مي‌گردد بايد بگوييم که اين بحث و بررسي‌ها تا رسيدن به نتيجه مطلوب همچنان ادامه داشته باشد. رسانه‌هاي مختلف هم بايد از اين موقعيت به دست آمده استفاده کنند تا در کنار نگاه افرادي مانند گنجي، کوشکي و کرباسچي از نظرات ديگر کارشناسان و نظريه‌پردازان هم استفاده کنند. در ادامه اين گزارش با يکي از صاحب‌نظران حوزه جامعه شناسي گفت‌وگويي انجام داده‌ايم. ميري معتقد است باتوجه به اينکه شکل‌گيري چنين گفت‌وگوهايي مي‌تواند در جامعه تاثيرات مثبتي بگذارد ولي به دليل عدم اشراف مهمانان برنامه به چالش‌هاي اجتماعي بايد به موضوعات ديگر هم اشاره کرد. او مي‌گويد: در موضوع حجاب نياز است به رويدادها و تغييرات اجتماعي بيشتر توجه کنيم و همانند فقهايي مانند «امام خميني(ره)» و «آيت‌الله طالقاني» و ...، به بازنگري در فقه بپردازيم تا فاصله احتمالي برخي قوانين فقهي و ملت-دولت را کاهش دهيم. او يکي از راه‌حل‌هاي اين چالش را در پويانمايي فقهي مي‌داند که بايد توسط نظريه‌پردازان و روشنفکران مذهبي به بحث گذاشته شود.
دکتر «سيدجواد ميري»، جامعه شناس سياسي در پاسخ به اين سوال که ميزگرد پخش شده از شبکه خبر را چگونه ارزيابي مي‌کند، به خبرنگار «آرمان امروز» مي‌گويد: «در ابتدا بايد به اين موضوع اشاره کنيم که نَفس پخش اين ميزگرد در چنين شرايط اجتماعي، سياسي اتفاق خوبي بود. يکي از شرکت‌کنندگان(غلامحسين کرباسچي) اشاره کرد که از 25 سال پيش وارد صدا و نشده بود. همين موضوع نشان مي‌دهد رسانه ملي اگر به چنين برنامه‌هايي ادامه دهد، مي‌تواند در مسير درست خودش قرار بگيرد. در اين ميزگرد مي‌بينيم که کرباسچي و عبدالله گنجي معقول‌تر نسبت به ديگر مهمان برنامه که صادق کوشکي بود صحبت کردند. متاسفانه کوشکي به‌جاي پرداختن به موضوع برنامه قصد پيشبرد اهداف سياسي خود را داشت و از ابتدا با غلامحسين کرباسچي وارد چالش شد. به ضعف مجري برنامه هم بايد اشاره کنيم که کيفيت ميزگرد را کاهش داده بود.»
ميري در ادامه با پرداختن به گفت‌وگوي دو طرفه عبدالله گنجي و غلامحسين کرباسچي ادامه مي‌دهد: « گفت‌وگوي اين 2 نفر که قسمت جذاب برنامه را تشکيل مي‌داد، نشان داد که مشکل و چالش به وجود آمده تنها به «گشت امنيت اخلاقي» برنمي‌گردد و مشکلي که امروز با آن روبه‌رو شده‌ايم و توانسته بُعد ملي و جهاني به خود بگيرد به چالش‌هاي فکري و انديشه‌اي ما و نحوه نگاه مسئولان به جامعه باز مي‌گردد. بايد به اين نکته اشاره کنم که ما بايد بدانيم که در برابر دگرگوني‌هايي که در جامعه به وجود مي‌آيد بايد چه نگاه تئوريک و نظري داشته باشيم. به صورت کلي دو نوع درگرگوني در جهان هستي وجود دارد، يک نوع که تغييرات دائمي است که جهان هستي به خود مي‌بيند و دوم تغييرات و دگرگوني‌هايي است که در جامعه به وجود مي‌آيد و ما بايد مشخص کنيم که با چه نگاهي مي‌خواهيم به اين تحولات نگاه کنيم. موضوع بسياري مهمي که در اين ميزگرد به آن پرداخت نشد اين بود که ما بايد چگونه با اين تغييرات مواجه شويم.»
او در همين مورد اضافه مي‌کند: «ما بايد ابتدا مشخص کنيم قوانيني که براي جامعه مصوب مي‌شود براي چه تاريخ و زماني است. آيا ما بايد سال‌ها بعد هم با اين قوانين با شهروندان برخورد کنيم و يا اينکه هر چند سال يک بار نياز است با توجه به تحرکات جامعه تغييراتي در آن به وجود آورد. برداشتي که مي‌توانيم از گفته‌هاي آقاي گنجي داشته باشيم اين است که او در تحولاتي که جامعه ايران و ساير جوامع جهان را تغيير داده است، رد پاي غرب را مي‌بيند و با اين ديد به جهان نگاه مي‌کند. بايد بگوييم که اين نگاه بسيار سنتي است چون باتوجه به افزايش رفت و آمد ايراني‌ها به کشورهاي اروپايي و آمريکايي، اين نگاه از بين رفته است. حالا مردم خودشان با توجه به تجربيات‌شان چنين موضوعاتي را در خصوص آنچه تهاجم فرهنگي غرب ناميده مي‌شوند بررسي مي‌کنند اين نظرات را ديگر قبول ندارند. در سوي ديگر اما به نظر، نگاه کرباسچي کمي منطقي‌تر ميآمد. او تلاش داشت که بگويد کاملا در يک خانواده مذهبي که بر مسائل شرعي تاکيد دارد زندگي مي‌کند ولي تاکيد داشت که بگويد هر کسي مي‌تواند در جايگاه خودش در مورد مسائل اجتماعي و فکري تصميم بگيرد. متاسفانه مجري برنامه اجازه صحبت متمرکز به کرباسچي نمي‌داد که اين موضوع از نقاط ضعف برنامه محسوب مي‌شد. حدود 50 سال پيش نوانديشان ديني که جايگاه فقاهت هم داشتند به دنبال پويايي فقه بودند، مانند امام خميني، طالقاني، بهشتي و ... آنها توانستند با نگاهي که داشتند موضوعات فقهي را يک قدم به جلو بياورند ولي در آن زمان متاسفانه نگاهي به تحولات زمان و مکان اجتماعي نداشتند و همين باعث شده که حالا در مواجهه با جامعه به بن‌بست برسيم و براي خروج از اين بن‌بست نياز به نگاه نوانديشان ديگر داريم.»
او با اشاره به تحولات سياسي در حوالي انقلاب 57 که فضا را براي فعاليت زنان باز کرد، اضافه مي‌کند: «در ادامه بايد به اين موضوع اشاره کنيم که انقلاب 57 به جامعه زنان شکل قانوني و عرفي داد و به آنان اجازه داد براي مطالبه‌گري خود به کف خيابان بيايند و در کنار مردان به خواسته‌هاي خودشان برسند. پس به اين نتيجه مي‌رسيم که زنان ايران، بعد از انقلاب ديگر اقشار حاشيه‌ايي جامعه محسوب نمي‌شوند و بايد به مطالبات آنان توجه داشت. حالا زن ايراني ديگر خودش را ذيل حکمراني مردان نمي‌بيند. در فقه اسلامي به موضوعات زمان و مکان اجتماعي که در کنار عرف شکل مي‌گيرد بايد بيشتر توجه شود و با اين راه حل به دنبال حل بحران‌هاي اجتماعي باشيم. اگر ما مدعي اين هستيم که از شريعت اسلام براي مديريت کشور استفاده مي‌کنيم و پيرو سياست‌هاي علوي هستيم، نبايد موضوعات اجتماعي مانند حجاب را به قوانين و برخوردهاي پليسي گره بزنيم. بلکه نياز است به خوانش پيامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار باز گرديم که در رفتار خود با ديگر انسان‌ها چه نکاتي را مطرح مي‌کردند. در سيره آنها هيچ نشاني از تاکيد و اجبار به چشم نمي‌خورد.»
اين جامعه شناس با تاکيد بر پويايي فقه ادامه مي‌دهد: «چيزي که در فقه به آن اشاره‌اي نشده است زمان و مکان اجتماعي است. قوانين فقهي نبايد با نظام حقوقي ملت-دولت در تضاد باشد. برخي معتقدند که کار پليسي را بايد کنار بگذاريم و اجازه دهيم مردم خودشان اين موضوع را به دست بگيرند. بين قوانين فقهي و ملت-دولت بايد تناسبي وجود داشته باشد. بايد بار ديگر به پويايي فقه در دهه‌هاي گذشته انجام شد اشاره کنيم. ما به نوانديشان ديني نياز داريم که بتوانند شکاف به وجود آمده بين ملت و فقه را کاهش دهند و حتي از بين ببرند. اين طبيعي است که دشمنان خارجي جمهوري اسلامي ايران با رسانه‌هايي که در اختيار دارد از چنين چالش‌هايي که بعد از فوت مهسا اميني به وجود آمد استفاده ابزاري کنند ولي فراموش نکنيد که اگر فاصله حاکميت و شهروندان کاهش پيدا کند هيچ دشمني نمي‌تواند در بين جامعه ما نفوذ کند. به صورت خلاصه بايد بگويم که باتوجه به اينکه در عصر جديد زندگي مي‌کنيم نيازي نيست که از ابزارها و قوانين دويست سال پيش استفاده کنيم. شايد برخي بگويند که جامعه ايراني يک جامعه تماما مذهبي نيست ولي اين پويايي و نوانديشي در فقه مي‌تواند تغييرات بسياري را به وجود بياورد. در همه جاي جهان چنين رخ‌دادهايي که موجب خشم ملي شود به وجود مي‌آيد ولي بايد بدانيم که نوع برخورد و حل آن با همديگر فرق مي‌کند و نياز است با توجه به عرف و ساختارهاي اجتماعي به آن نگاه کرد. بحث زمان و مکان اجتماعي که عرف آن را مشخص مي‌کند، بايد وارد ساختار سياسي و حاکميتي بشود و نبايد در مقابل آن مقاومت کنند.»
دکتر ميري با بازگشت به کيفيت مباحثي که در ميزگرد شبکه خبر مطرح شد، در پايان مي‌گويد: «با اين توضيحاتي که داديم بايد بگوييم که دو مهمان اصلي برنامه اشراف کافي به موضوعات و مسائل اجتماعي ندارند. در مورد عبدالله گنجي بايد بگوييم که نياز دارند کمي نگاه اجتماعي خود را به‌روزرساني کند و نگاه دقيقي به جامعه داشته باشد.»
سایر اخبار این روزنامه
ضرورت تبیین حقایق دفاع مقدس
پیشنهاد جدید ایران برای احیای برجام
مهم ترین تهدید ، عادی انگاری ظلم است
همه سربازان پوتین فراخوانده شدند
بازدارندگی نظامی مهمترین دستاورد دفاع مقدس
ضرورت استفاده از «فقه پویا» برای حل مسائل اجتماعی
اینستاگرام فیلتر می ماند؟
سبد معیشت 30 میلیون تومان شد
اهمیت رایزنی‌ها در اجلاس سازمان‌ملل
پاسخگویی؛ «حق اظهارنظر» یا «اعتراض» ؟
در پاسداشت ۳۱ شهریور
چرا روحانی و ناطق در مجمع تشخیص نیستند؟
توضیحات تاج درباره نامه فیفا
بازتاب سخنرانی رئیسی در رسانه‌های جهان عرب
رایزنی سفرای ایران و فرانسه در بغداد پیرامون تحولات عراق
