روزنامه وطن امروز
1401/07/07
اولین قاچ پوتین از اروپا
روسیه نخستین دستاورد قطعی عملیات ویژه‌ای را که از پنجم اسفند در اوکراین آغاز کرده بود، پنجم مهر یعنی درست پس از 8 ماه رسمیت بخشید. با پایان گرفتن همهپرسی از مردم 4 جمهوری خودخوانده و استان عمدتا روس‌‌نشین جنوب شرق و جنوب اوکراین برای الحاق به فدراسیون، نتایج یک‌طرفه اعلامی حکایت از آن دارد که ولادیمیر پوتین موفق شده نخستین قاچ از کیک اوکراین را از آن خود کند؛ قطاعی مهم و راهبردی از استپ‌های پونتیک شمال دریای سیاه که به واسطه تسلط آن بار دیگر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سایه کرملین بر شرق اروپا مستولی میشود؛ یک تحول ژئوپلیتیکی مهم در قاره اروپا که در کنار نفس جنگی شدن اوضاع این قاره و بحران‌های متوالی انسانی، اقتصادی و سیاسی متعاقب آن، می‌تواند نمود روشنی از فروپاشی هنجارهای نظام بین‌الملل غرب‌محور باشد. روسیه در حال حاضر حدود 15 درصد از کل خاک اوکراین را در تصرف خود دارد؛ شامل بیشتر قسمت‌های جمهوری خلق دونتسک، جمهوری خلق لوهانسک و بخش کوچکی از استان خارکف، همگی در منطقه دونباس، همچنین به سمت غرب، استان‌های زاپروژیا (جز بخش شمالی آن) و خرسون در حد فاصل شعبه جنوبی رود دنیپرو با سواحل شمالی دریای سیاه و شبه‌جزیره کریمه و بخش کوچکی از استان میکولاییف در ساحل جنوب غربی اوکراین. بدین ترتیب مسکو بار دیگر پس از 3 دهه به قدرت قاهر دریای سیاه تبدیل شده و نیروهایش در نزدیک‌ترین فاصله ممکن به حوزه شرقی رود دانوب (حوالی مولداوی) قرار گرفته‌اند که به هارتلند (قلب سرزمینی) قاره اروپا مشهور است. بدین ترتیب با کنترل دونباس به عنوان مهم‌ترین منطقه صنعتی و جمعیتی اوکراین، تسلط بر مصب رود دنیپرو به منظور قطع کردن ارتباط کی‌یف و دنیپرو، 2 شهر مهم اوکراین مرکزی با جهان بیرون و مضاف بر این محاصره دریایی تنها بنادر اصلی باقیمانده برای دولت اوکراین (اودسا و میکولاییف)، روس‌ها عملا گام‌های مهمی برای از بین بردن انتزاع سرزمینی و تمامیت ارضی کشوری یکپارچه به نام اوکراین برداشته‌اند؛ سرزمینی که پوتین در نطق تاریخی‌اش در روزهای قبل از آغاز جنگ آن را بخشی جدانشدنی از تاریخ روسیه خوانده است. این الگویی است که ممکن است بزودی در بقیه بخش‌های شرقی و مرکزی اروپا نیز میان کشورهای بزرگ‌تر و کوچک‌تر رخ دهد. با تسلط بر بخش‌های شمالی دریای سیاه و کنترل مصب رود دنیپرو و خلیج دنیپرووسکا در سواحل جنوبی اوکراین، ارتش روسیه به فاصله زمینی کمتر از 100 کیلومتر و دسترسی دریایی بسیار سهل‌تر از گذشته به جمهوری خودخوانده ترانسنیستریا در مرز میان اوکراین و مولداوی می‌رسد که از زمان فروپاشی شوروی، با تداوم استقرار لشکر چهاردهم ارتش سرخ در آن، عملا یک منطقه اقماری مسکو در هارتلند اروپا بوده است. با این حال الحاق رسمی دونتسک، لوهانسک، زاپروژیا و خرسون به خاک فدراسیون روسیه با آنکه قطعا توسط کشورهای اروپایی و آمریکایی و سازمان ملل به رسمیت شناخته نخواهد شد، ارزشی فراهژمونیک برای روس‌ها دارد. این روند به منزله ضربه‌ای بزرگ به تنظیمات غربی خواهد بود. این رخداد باعث نقض اصول کلی نظریه انگلیسی قرن نوزدهمی ملت- دولت و مرزبندی‌های قراردادی آن در سراسر کره خاکی میشود. همچنین در کوتاه‌مدت می‌تواند به ایجاد یک روند معکوس تاریخی بویژه در جهت واگرایی اتحادیه اروپایی و بلوک ناتو منجر شود؛ سندرومی که همین حالا طلیعه‌اش را در مخالف‌خوانی صربستان برای ناتو در بالکان، سرکشی دولت مجارستان از اتحادیه اروپایی، اعلام نارضایتی اکثریت مردم اتریش، چک، اسلواکی و بلغارستان از موضع ضدروسی بروکسل در جنگ اوکراین، سقوط دولت ایتالیا و ظهور راست‌گرایان ضدیورو در رم و آغاز مجدد تنازع ژئوپلیتیک تاریخی میان لهستان و آلمان مشاهده کرد. رأی‌گیری از جمعه تا سه‌شنبه به منظور تضمین امنیت، از راه دور و توسط گروه‌های سیار کمیسیون‌های انتخاباتی در مناطق مختلف تحت تصرف روسیه انجام شد. بر اساس گزارش کمیسیون مرکزی انتخابات روسیه، بیش از 100 ناظر بین‌المللی از 40 کشور برای نظارت بر این همهپرسی در بخش‌های یادشده نظارت داشتند. طبق اعلان منابع روس، با وجود گلوله‌باران و تحریکات ارتش اوکراین، میزان مشارکت مردمی در همهپرسی در هر 4 منطقه یادشده، جالب توجه بوده و به طور میانگین از 60 درصد فراتر رفته است. به گزارش خبرگزاری تاس، کمیسیون انتخاباتی مرکزی روسیه که هماهنگی برگزاری همه‌پرسی‌های اخیر را بر عهده دارد، آمار ذیل را درباره میزان مشارکت و درصد آرای موافق الحاق به روسیه اعلام کرده است: - جمهوری خلق دونتسک، 99.2 درصد رای مثبت، مشارکت 87 درصدی (2 میلیون و 130 هزار رأی‌دهنده) - جمهوری خلق لوهانسک، 98.4 درصد رأی مثبت، مشارکت 84 درصدی (یک میلیون و 166 هزار رأی‌دهنده) - استان خرسون، 87 درصد رأی مثبت، مشارکت 63 درصدی (497 هزار رأی‌دهنده) - استان زاپروژیا 93.1 درصد رأی مثبت، مشارکت 66.5 درصدی (541 هزار رأی‌دهنده) قرار است دومای دولتی روسیه یک هفته دیگر، روز چهارم اکتبر نتایج این همه‌پرسی‌های چهارگانه را بررسی کند که ناگفته پیداست مورد تایید قرار خواهد گرفت. همهپرسی این هفته به مسکو فرصت خواهد داد حاکمیت خود را در میان اهالی مناطق یاد شده مشروعیت بخشیده و به تثبیت مرزهای جدید و احیای زیرساخت‌های این مناطق بپردازد. این در حالی است که نه فقط در جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک که بیشتر بخش‌های آنها در سال‌های اخیر در کنترل متحدان روسیه بوده است، بلکه حتی در استان‌های تازه تصرف شده زاپروژیا و خرسون، اهالی از سیمکارت‌های روسی و شبکه پرداخت روبلی استفاده می‌کنند؛ این همان روندی است که پس از الحاق 8 سال پیش شبه‌جزیره کریمه طی شد و با وجود اینکه اکثر کشورهای جامعه جهانی این الحاق را به طور علنی به رسمیت نشناختند اما حاکمیت مسکو بر آن را به عنوان یک واقعیت موجود پذیرفتند. *** 99 درصد دونتسک و 98 درصد لوهانسک موافق پیوستن به روسیه شبکه خبری راشاتودی گزارش داد اکثر شهروندان ساکن در مناطق «دونتسک» و «لوهانسک» از ایده پیوستن به فدراسیون روسیه حمایت کرده‌اند. مطابق این گزارش، نتایج شمارش آرا در این 2 منطقه حاکی از آن است که در جمهوری خلق دونتسک بیش از ۹۹ درصد از رأی‌دهندگان خواستار الحاق به روسیه شده‌اند. در لوهانسک هم نتیجه مشابهی به دست آمد و بیش از ۹۸ درصد از این ایده حمایت کرده‌اند. مسؤولان در هر 2 منطقه گفته‌اند تقریبا تمام آرا شمارش شده است. این همهپرسی علاوه بر این 2 منطقه، در زاپروژیا و خرسون در جنوب اوکراین هم برگزار شد. پیش از این گزارش شده بود شمارش ۱۴ درصد آرای مأخوذه در خرسون نشان داده 96.97 درصد رأی‌دهندگان در این منطقه به نفع پیوستن به فدراسیون روسیه رأی داده‌اند. در منطقه زاپروژیا هم بررسی ۱۸ درصد آرا نشان داد 98.19 درصد شرکت‌کنندگان در این همهپرسی خواستار الحاق به روسیه هستند. نتایج رسمی نشان می‌دهد در دونتسک و لوهانسک میزان مشارکت در انتخابات بالای ۸۰ درصد بوده است. این 2 منطقه بعد از کودتای تحت حمایت غرب موسوم به «کودتای میدان» از کی‌یف اعلام استقلال کردند. همهپرسی الحاق مناطق لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپروژیا به روسیه از جمعه گذشته (۲۳ سپتامبر) آغاز شد. این 4 منطقه در مجموع حدود ۱۵ درصد خاک اوکراین را تشکیل می‌دهند. پیش از این، خبرگزاری تاس روسیه گزارش داد روند الحاق مناطق دونباس، خرسون و زاپروژیا اوکراین به روسیه روز ۳۰ سپتامبر (هشتم مهرماه) تکمیل خواهد شد.