شعله‌های آتش جنگ جهانی سوم در ایران!
«جنگ جهانی سوم» و ابتذال شر!«جنگ جهانی سوم» به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی هومن سیدی و بازی محسن تنابنده، ندا جبرائیلی، نوید نصرتی، لطف‌الله سیفی و حاتم مشمولی؛ داستان یک کارگر روزمزد بی‌خانمان به نام شکیب را روایت می‌کند که بعد از مرگ ناگهانی بازیگر فیلمی درباره هیتلر، به دلیل شباهت عجیبش، جایگزین او می‌شود. فیلمی که کارگردانش در جشنواره فیلم ونیز گفت که درباره صحبت‌های هانا آرنت است که گفته در دیکتاتوری‌ها همه چیز تا ۱۵ دقیقه پیش از فروپاشی خوب پیش می‌رود. به گفته هومن سیدی «جنگ جهانی سوم» درباره تولد آنارشی از دل توتالیتریسم است.
«جنگ جهانی سوم» در جشنواره ونیز با استقبال منتقدان مواجه شد. از جمله پائولو ریبری، نویسنده ایتالیایی نوشته که «فیلم سیدی با نقل جمله طلایی مارک تواین -مبنی بر این‌که تاریخ هرگز تکرار نمی‌شود، بلکه هم‌قافیه می‌شود- هشدار می‌دهد که شر چگونه همیشه در قلب انسان مخفی است.»
این منتقد همچنین نوشته: «این فیلم مفهوم ابتذال شر را به نمایش می‌گذارد. چیزی که هانا آرنت، فیلسوف گفته بود که وحشتناک‌ترین اتفاقات قرن بیستم را رهبرانی مانند هیتلر با یک ایدئولوژی ظالمانه یا حتی شیطانی به وجود نیاوردند، بلکه گروه خاکستری و بی‌نام و نشانی که از نفرت‌انگیز بودن کار درکی نداشتند و کوته‌بینانه در جست‌وجوی منافع شخصی خود بودند، باعث و بانی این اتفاقات بودند.»
پولاد امین، شهروند| حدود یکی، دو هفته پیش بود که بالاخره هیأت انتخاب و معرفی نماینده ایران برای اسکار فیلم «جنگ جهانی سوم» جدیدترین فیلم هومن سیدی را به عنوان نماینده ایران برای رقابت بخش بهترین فیلم بین‌المللی آکادمی اسکار معرفی کرد. فیلمی که پیش‌تر نماینده سینمای ایران در بخش افق‌های جشنواره ونیز امسال بود که اگرچه انتخاب نشدنش در بخش اصلی رقابتی جشنواره یک پوئن منفی در کارنامه حضورهای بین‌المللی‌اش قلمداد می‌شود، ولی با این حال دست پر این فیلم در اختتامیه حکایت از این می‌کند که می‌توان به آینده این فیلم در مراسم و فستیوال‌های سینمایی امیدوار بود. به خصوص که موضوع قابل توجه این فیلم و البته شرایط حال حاضر ایران می‌تواند توجهات را به «جنگ جهانی سوم» در اسکار جلب کند. فیلمی که آشکارا -حالا به هر دلیل و با هر کیفیتی- رقبای قدرتمندی را در این مسیر کنار زده و بنابراین طبیعی است که نگاه‌های بسیاری به این فیلم در اسکار دوخته شده باشد.
کی؟ کجا؟با این حال «جنگ جهانی سوم» به رغم انتخاب و معرفی به اسکار هنوز اولین شرط حضور در این رقابت را ندارد که چیزی نیست مگر اکران هفت روزه در کشور مبدأ. این شرط البته امسال در قیاس با سال‌های گذشته چند ماهی جابه‌جا شده و بنابراین فیلم هومن سیدی برعکس ادعای شماری از رسانه‌ها هنوز شانس رقابت در اسکار را از دست نداده است؛ شائبه‌ای که در روزهای اخیر، بعد از گذر از موعد ضرب‌الاجل اکران فیلم تا دهم مهر به وجود آمده بود، با این حال به دلیل تغییرات زمان برگزاری اسکار در یکی، دو سال گذشته، امسال موعد اکران فیلم‌ها جابه‌جا شده و نمایندگان کشورها تا ۹ آذر ۱۴۰۱ فرصت اکران در کشور مبدأ را دارند. این یعنی «جنگ جهانی سوم» هنوز دو ماه فرصت دارد و حداقل به این خاطر رقابت اسکار را از دست نداده است! البته به شرطی که پای اتفاقاتی چون تحریم اسکار یا ممانعت از اکران این فیلم وسط نیاید!
رقابت دشوار«جنگ جهانی سوم» برای معرفی به اسکار رقبای قدرتمندی را کنار زده است. رقبایی که البته می‌توان «برادران لیلا»ی سعید روستایی، «تفریق» مانی حقیقی، «موقعیت مهدی» هادی حجازی‌فر و «شب داخلی دیوار» وحید جلیلوند را مهم‌ترین‌شان عنوان کرد. با این حال فهرست رقبای این فیلم منحصر به این آثار نمی‌شوند و می‌توان «مجبوریم» رضا درمیشیان، «علف‌زار» کاظم دانشی، «آتابای» نیکی کریمی، «عنکبوت» ابراهیم ایرج‌زاد، «بدون قرار قبلی» بهروز شعیبی و «تی‌تی» آیدا پناهنده را نیز در این فهرست قرار داد. فیلم‌هایی که البته تنها معدودی از آنها از شرایط اولیه معرفی به اسکار بهره‌مند بودند و البته برخی هم به خاطر دلایلی فرامتنی از رقابت بازماندند؛ مثل «برادران لیلا» که به رغم پوئن مثبتی چون حضور و موفقیت در جشنواره‌های رده الف دنیا، به دلیل حضور بدون مجوز در فستیوال کن و البته اتفاقات آنجا و سخنانی که روستایی با رسانه‌های دنیای آزاد مطرح کرد، حداقل به این زودی‌ها شانس اکران نخواهد داشت و همین هم آن را از رقابت اسکار بازمی‌دارد. یا «شب داخلی دیوار» و «تفریق» که به رغم کسب مجوز سازمان سینمایی برای حضور در جشنواره ونیز، به‌خاطر صحبت‌های روزهای اخیر سازندگان‌شان مغضوب مدیران سینمای ایران شده‌اند.
«موقعیت مهدی»، «مجبوریم» و «علف‌زار» نیز اگر چه فیلم‌های بدی نبودند، اما سابقه اسکار نشان می‌دهد که چنین فیلم‌هایی کمترین شانسی برای موفقیت در این مراسم را ندارند. پس هنوز و همچنان می‌توان دل خوش کرد به «جنگ جهانی سوم»، داستان و موضوع ملتهبش و البته سابقه موفقیت این فیلم در ونیز و احتمالا دیگر جشنواره‌های مهم دنیا.
اسکار فیلم بین‌الملل در یک نگاهاسکار به عنوان مهم‌ترین و باشکوه‌ترین رویداد دنیای سینما سال‌هاست رویای بزرگی برای سینمای ایران به شمار می‌آمد. تا این‌که اصغر فرهادی با دو فیلم «جدایی» و «فروشنده» این رویا را تعبیر کرد و سینمای ایران را نیز به اسکار رساند؛ دستاوردی که بسیاری امیدوارند امسال نیز تکرار شود.
شروط اسکار: با این حال فیلم‌ها برای حضور در رقابت این شاخه باید شرایطی داشته باشند که اولین شرط، اکران تجاری هفت روزه در کشور سازنده است. زبان غیرانگلیسی فیلم دیگر شرط حضور یک فیلم در این رقابت است و البته عرضه نشدن فیلم از طریق تلویزیون، اینترنت و رسانه‌های خانگی پیش از نمایش در سالن‌های سینما.
تاریخچه: در دورههای آغازین اسکار خبری از این بخش نبود، تا این‌که بعد از جنگ دوم جهانی آکادمی تصمیم گرفت با اهدای هشت اسکار از فیلم‌های خارجی که در هشت سال بعد از جنگ دوم در آمریکا اکران شده بودند، تقدیر کند. اولین جایزه را در این میان درام نئورئالیستی «واکسی» به کارگردانی ویتوریو دسیکا گرفت و بعد از آن هم «دزد دوچرخه»، «راشمور»، «دیوارهای مالاپاگا» و «جاده».
برندگان بزرگ: اسکار بهترین فیلم بین‌المللی به شخص اهدا نمی‌شود، بلکه به یک فیلم داده می‌شود و کارگردان آن فیلم به نمایندگی از فیلم و کشورش جایزه را دریافت می‌کند. از 72 جایزه‌ای که تاکنون در این بخش اهدا شده، 59 جایزه به فیلم‌های اروپایی رسیده، 6 جایزه سهم آسیا بوده، ٣ جایزه به فیلم‌های آفریقایی و ٣ جایزه هم به سینمای آمریکای لاتین تعلق گرفته است. فدریکو فلینی ایتالیایی با ٤ اسکار فیلم خارجی موفق‌ترین کارگردان دنیا در این بخش بوده و البته هموطن او وویتوریو دسیکا نیز چهار بار برنده اسکار شده است. اینگمار برگمان سوئدی سه بار، آکیرا کوروساوای ژاپنی، رنه کلمان فرانسوی و اصغر فرهادی نیز دو بار این جایزه را دریافت کرده‌اند. در میان کشورها نیز ایتالیا با ١٤ و فرانسه با ١٢ اسکار موفق‌ترین کشورها در اسکار فیلم خارجی هستند.
معیارهای اصلی معرفی نماینده ایران به اسکار از نگاه امیر اسفندیاری
چه فیلم‌هایی؟امیر اسفندیاری، مدیر سابق بخش بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی که در دورههای مختلفی یکی از اعضای هیأت انتخاب فیلم ایرانی برای اسکار بوده؛ درباره انتخاب فیلم مناسب برای اسکار به «شهروند» می‌گوید: «ما یک ظرف مشخصی داریم که به این معناست که باید فیلم‌هایی را معرفی کنیم که در یک ظرف زمانی مشخص اکران تجاری می‌شوند. موضوع دیگر فهرست رسمی اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی وزارت ارشاد است. در کل می‌توان گفت که مجموعه چنین شرایطی است که لیست اولیه فیلم‌های ما را تکمیل می‌کند. در واقع فیلمی، با هر کیفیتی، اگر در موعد زمانی مشخص اکران نشده باشد یا به دلایلی مشخص شود که شانسی برای اکران ندارد، طبیعی است که به عنوان نماینده ایران معرفی نخواهد شد.»
اما این‌که چه نوع فیلم‌هایی شانس انتخاب و معرفی شدن دارند؛ به گفته امیر اسفندیاری «کیفیت فیلم اهمیت زیادی دارد. همچنین این موضوع که فیلم حتما باید پخش‌کننده بین‌المللی داشته باشد. سابقه فیلم و حضورش در فستیوال‌های مهم سینمایی هم یکی از فاکتورهایی است که در این بحث مورد توجه قرار می‌گیرد. ولی به هر حال در کل می‌توان گفت که هر فیلمی که بیشتر معیارهای اسکار را داشته باشد، طبیعی است که شانس خوبی برای معرفی خواهد داشت.»
دلایل معرفی «جنگ جهانی سوم» از نگاه عضو کمیته انتخاب چرا جنگ جهانی سوم انتخاب شد؟محمد حسینی، منتقد باسابقه سینما و عضو کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران به اسکار، انتخاب «جنگ جهانی سوم» را به‌واسطه دلایلی خارج از فیلم می‌داند. به گفته این منتقد پرکار، «جنگ جهانی سوم» از بین پنج فیلم انتخاب شد که هر کدام آثار برجسته‌ای بودند و حتی برخی شاید بهتر از این فیلم بودند. این یعنی یکسری مؤلفه‌های خارج از قاب سینما در فرآیند این تصمیم‌گیری موثر بود.
محمد حسینی مؤلفه‌هایی چون «تلاش تهیه‌کننده برای عرضه بهتر فیلم در سطح جهانی»، «انتخاب پخش‌کننده بین‌المللی»، «ایرانی بودن»، «موضوعات بین‌المللی»، «زمان اکران» و مسائلی از این دست را در انتخاب و معرفی فیلم‌ها -به خصوص همین «جنگ جهانی سوم»- موثر می‌داند. درباره دلایل غیبت فیلم‌های «برادران لیلا» و «شب، داخلی، دیوار»، اما، محمد حسینی می‌گوید: «نام این دو فیلم در لیست اولیه‌ای که وزارت ارشاد به کمیته انتخاب داده بود، وجود نداشت. شاید به این دلیل که این دو فیلم پروانه نمایش نداشتند. «موقعیت مهدی» و «بدون قرار قبلی» هم که ظاهرا مورد وثوق مدیران بودند، مشخص بود که شانسی در اسکار نخواهند داشت. به خصوص که «بدون قرار قبلی» تنها در جشنواره مسکو مورد توجه قرار گرفته بود که تحریم بود و این مسأله می‌توانست تبدیل به مشکل مضاعف شود.»
شانس موفقیت «جنگ جهانی سوم» از نگاه پخش‌کننده بین‌المللی این فیلم شانس بالای جنگ جهانی در اسکار!محمد اطبایی، مدیر کمپانی پخش «مستقل‌های ایرانی» که پخش بین‌المللی فیلم «جنگ جهانی سوم» را در اختیار دارد، با اشاره به این‌که «ترجیح می‌دهم درباره اسکار اظهار نظر نکنم که همیشه حساسیت‌های زیادی دارد»، فیلم جدید هومن سیدی را یکی از فیلم‌هایی می‌داند که امسال در مجامع بین‌المللی می‌توانند موفق باشند و سال رویایی سینمای ایران را -که از جشنواره برلین شروع شد، در کن ادامه یافت و بعد در جشنواره کارلووی واری و ونیز و تورنتو تکرار شد- تا اسکار 2023 استمرار بخشند.
محمد اطبایی با اشاره به دستاوردهای قابل توجه فیلم «جنگ جهانی سوم» در جشنواره ونیز می‌گوید: «این فیلم را در ونیز غالب تماشاگران دوست داشتند. این در حالی است که این فیلم از نظر موضوعی روی لبه تیغ حرکت می‌کند. ولی به هر حال کارگردان توانسته از پس این کمدی- تراژیک برآید و حرف جهانی خود را به خوبی مطرح کند. بازتاب رسانه‌ای مثبت این فیلم این امیدواری را ایجاد کرده که موفقیت این فیلم در آینده نیز ادامه داشته باشد.»
اطبایی با اشاره به این‌که «شرایط انتخاب نماینده ایران در اسکار نسبت به دیگر کشورهای دنیا متفاوت است و فاکتورهای زیادی در این امر دخیل هستند»؛ فیلم «جنگ جهانی سوم» را بهترین انتخاب عنوان می‌کند: «البته به لحاظ حرفه‌ای نمی‌توانم وضعیت این فیلم را در اسکار پیش‌بینی کنم، ولی از دیدگاه حرفه‌ای فیلمی که در جشنواره ونیز موفق به دریافت جایزه شود، فکر می‌کنم می‌تواند با امیدواری بیشتری وارد رقابت اسکار شود.»
