بر لبه پرتگاه
راضیه زرگری| رابطه‌‌اش با سیاست از دوران ابتدایی شروع شد؛ زمانی که در رأی‌گیری نمایشی دبستان «وست پرایمری» در شهر «پِیزلی» اسکاتلند، نقش مارگارت تاچر، نخست‌وزیر انگلیس بین سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰ را بازی کرد. البته لیز تراس در آن انتخابات، برخلاف سخنرانی شورانگیزی که کرد، هیچ رأیی نیاورد؛ حتی خودش هم به «خودِ مارگارت تاچرش» رأی نداد. «ماری الیزابت تراس» مشهور به «لیز تراس» ۲۶جولای ۱۹۷۵ (۴ مرداد ۱۳۵۴) در شهر «آکسفورد» انگلیس به دنیا آمد. از همان کودکی او را بیشتر با اسم میانی‌اش صدا می‌کردند: «لیز» کوتاه‌شده «الیزابت» است. اتفاقا خود تراس از اسم اولش «ماری» نفرت دارد. در دوره‌های بالاتر نیز ارتباطش با موضوعات اجتماعی را حفظ کرد. دوستانش تعریف می‌کنند که در نوجوانی بسیار درس‌خوان بوده و از همان سنین به پیگیری مسائلی مانند وضعیت بی‌خانمان‌ها علاقه داشته. تراس سال ۱۹۹۶ مدرک میان‌رشته‌ای «فلسفه، سیاست و اقتصاد» را از دانشکده «مرتون» دانشگاه آکسفورد دریافت کرد؛ جایی که ریاست «لیبرال دموکرات‌های دانشگاه آکسفورد» شاخه دانشجویی حزب انگلیسی لیبرال «لیبرال دموکرات‌ها» را به عهده داشت.
چرخش از جناح چپ به راست افراطی
تراس در همان دانشگاه آکسفورد جناح سیاسی‌اش را به راست تغییر داد و یک راستیِ دوآتشه شد. لیز تراس، حالا یک سیاستمدار شناخته‌شده بریتانیایی، نخست‌وزیر و رهبر حزب محافظه‌کار است. او بعد از گذراندن مسئولیت‌هایی در کابینه دولت در زمان نخست‌وزیران دیوید کامرون، ترزا می و بوریس جانسون، از سال 2021 تا 2022 وزیر امور خارجه انگلیس بود. پیش از رسیدن به وزارت امور خارجه یعنی پنج سال قبل ، پس از استعفای کامرون در ژوئیه 2016، ترزا می، تراس را به‌عنوان مسئول امور خارجه در حوزه عدالت و صدراعظمی انگلیس منصوب و او را به اولین صدراعظم زن در تاریخ هزار ساله این دفتر تبدیل کرد. پس از انتخابات عمومی سال 2017، تراس به‌عنوان منشی ارشد خزانه‌داری منصوب شد. پس از استعفای می، در سال 2019، تراس از تلاش موفقیت‌آمیز جانسون برای رهبری و نخست‌وزیری محافظه‌کار حمایت کرد و پس از آن جانسون، تراس را به‌عنوان وزیر امور خارجه تجارت بین‌الملل و رئیس هیأت تجارت منصوب کرد و در راستای سیاست‌های ترمیم کابینه در سال 2021 به سمت وزیر خارجه ارتقا یافت و به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد دولت با اتحادیه اروپا و رئیس بریتانیا در مشارکت اتحادیه اروپا و بریتانیا منصوب شد.
از ۱۰ سالگی می‌گفت می‌خواهد سیاستمدار شود و «لیزِ آینده» را هم در دفتر نخست‌وزیری انگلیس تصور می‌کرد؛ تراس که در انتخابات رهبری حزب محافظه‌کار در سال 2022 پس از استعفای جانسون در بحبوحه بحران دولتی پیروز شد، فکرش را هم نمی‌کرد که تنها چند هفته بعد از نخست‌وزیر شدنش، با چنین بحران سیاسی مواجه شود که همفکرانش در حزب محافظه‌کار هم پشتش را خالی کنند. برنامه‌های ضربتی کاهش مالیات خانم تراس کار دستش داده و 6 هفته بعد از انتخاب‌شدن به‌عنوان نخست‌وزیر، صحبت از برکناری‌اش به میان آمده، به طوری که عذرخواهی و حتی چرخش 360 در سیاست‌های اقتصادی هم چاره کار نیست. او در بحبوحه بحران مستمر هزینه زندگی و بحران تامین انرژی نخست‌وزیر شد؛ در پاسخ به این بحران‌ها، دولت نوپای تراس، طرح ضمانت قیمت انرژی را اجرا کرد که قیمت انرژی را برای خانوارها، مشاغل و سازمان‌های بخش عمومی محدود می‌کرد و اعلام کرد که وام هایی در مقیاس بزرگ در راه است و کاهش مالیات‌های مختلف در پروژه کوچک‌کردن بودجه‌های دستگاه‌ها. اتفاقی که در عمل نتیجه معکوس داشت و بحران اقتصادی و سیاسی بریتانیا را چند برابر کرد.
رهبر اپوزیسیون می‌تواند تراس را کنار بزند؟
جست‌وجو در زندگی سیاسی تراس نشان می‌دهد خانم نخست‌وزیر در طول حیات سیاسی‌اش بارها درباره مسائل مختلف چرخش ۱۸۰ درجه‌ای داشته است. این مسأله صرفا به تغییر رویکرد کلی او از لیبرال به محافظه‌کار یا از طرفداری‌اش از انحلال سلطنت تا تبدیل‌شدن به شخص دوم انگلیس بعد از ملکه منحصر نمی‌شود، بلکه درباره مسائل و موضع‌گیری‌های جزئی‌تر نیز صدق می‌کند. یکی از موضوعات اساسی‌ای که نخست‌وزیر جدید انگلیس نظر خود را درباره آن کاملا معکوس کرده، «برگزیت» است. وزیر وقت محیط‌زیست، غذا و امور روستایی در کابینه «دیوید کامرون» که در جریان همه‌پرسی سال ۲۰۱۶ از «ماندن در اتحادیه اروپا» حمایت کرده بود، یک سال بعد، وقتی نتایج همه‌پرسی مشخص شد، از جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا دفاع کرد و حتی گفت اگر همه‌پرسی دیگری در این‌باره انجام شود، به برگزیت رأی خواهد داد.
چهارشنبه 19 اکتبر 2022 روزی سرنوشت‌ساز برای لیز تراس، نخست‌وزیر تازه‌کار انگلیس بوده است؛ تراس برای اولین بار از زمان عهده‌داری این مسئولیت خطیر در مورد سیاست‌های مالیاتی در پارلمان به سوالات نمایندگان پاسخ داده و عملکرد ضعیف در این نشست می‌تواند نخست‌وزیر تازه‌کار انگلیس را بیشتر تضعیف و سقوط او را تسریع کند. تراس 47 ساله به‌عنوان پرچم‌دار حزب محافظه‌کار انگلیس، حالا با کایر استارمر، رهبر اپوزیسیون از حزب کارگر روبه‌رو است که در حال حاضر به وضوح در همه نظرسنجی‌ها پیشتاز است. این در حالی است از تکیه‌زدن خانم تراس بر کرسی نخست‌وزیری در ساختمان شماره 10، کمتر از 40 روز می‌گذرد. حالا اما شرایط بحران‌های سیاسی و اقتصادی انگلیس به قدری پیچیده شده است که تراس بیشتر از حزب مقابل، از اعضای حزب خودش می‌ترسد.
انتقادها را در سکوت گوش کرد و مسخره شد
حزب کارگر با همان اپوزیسیون، روز دوشنبه 17 اکتبر درخواست کرده بود که تراس به سوالات نمایندگان پاسخ دهد. نخست‌وزیر به جای خود «جرمی هانت»، وزیر خزانه‌داری جدید خود را به این معرکه پرچالش فرستاد. خودش در پارلمان نشست و در سکوت به انتقادها گوش کرد و حتی مورد تمسخر هم قرار گرفت. او که پیامدهای پرسروصدای سیاست‌هایش باعث شد به‌تدریج از طرح کاهش‌های مالیاتی اعلام‌شده خود عقب‌نشینی کند، حالا نگران ثبت‌شدن اسمش به‌عنوان کوتاه‌ترین نخست‌وزیری بریتانیاست.
تراس در بحرانی‌ترین روزهای زندگی سیاسی‌اش ناگزیر از چرخش 180 درجه‌ای در سیاست مالیاتی‌اش شد؛ پس از اینکه ساده‌سازی‌های ارائه‌شده بدون تامین مالی متقابل باعث ایجاد آشفتگی شدید در بازارهای مالی شده بود. چرخشی که اجتناب‌ناپذیر بود، اما نجات‌بخش، نه. حتی اگر بازارها با این اقدامات کمی آرام شده باشند، اما برای نخست‌وزیر 6 هفته پس از روی کار آمدن هنوز اوضاع خوب نشده. براساس یک نظرسنجی، 80درصد از بریتانیایی‌ها نظر منفی نسبت به او دارند. بیش از نیمی از اعضای محافظه‌کار خواهان استعفای او هستند.
پنج نفر از اعضای گروه پارلمانی حزب تراس حالا علنا خواستار انتخاب جایگزینی برای او شده‌اند. براساس گزارش رسانه‌های انگلیسی، بسیاری دیگر نیز در داخل نارضایتی خود را ابراز کرده‌اند. با این همه، انتظار می‌رود که قبل از سرنگونی نخست‌وزیر، جناح محافظه‌کار بخواهد بر سر نامزدی جانشین به توافق برسد تا از فرآیند انتخاب زمان‌بر دیگری که شامل سوالات طولانی از اعضای حزب باشد، جلوگیری کند. ریشی سوناک، وزیر سابق خزانه‌داری که در رقابت برای جانشینی جانسون در تابستان سال‌جاری میلادی به تراس باخت، پنی موردانت و بن والاس، وزیر دفاع نیز به‌عنوان جانشینان تراس مطرح هستند. هانت، وزیر خزانه‌داری کنونی نیز وارد بازی شده است.
تنها 25درصد از محافظه‌کاران انگلیس حامی تراس هستند
به این ترتیب گرچه تراس هنوز 6 هفته بیشتر نیست که روی کار آمده، اما از حمایت حزبش برخوردار نیست. نتایج نظرسنجی اخیر موسسه یوگو از بین اعضای حزب پیامدهای هرج‌ومرج چند روز گذشته را نشان می‌دهد. بر این اساس 55درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی در حال حاضر به ریشی سوناک که در انتخابات اخیر از حمایت کمتری برخوردار بود، رأی می‌دهند، در حالی که تراس تنها 25درصد از آرا را دریافت می‌کند.
55درصد از اعضا از استعفای تراس استقبال می‌کنند و 63درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، حتی جانشینی بوریس جانسون، نخست‌وزیر سابق را گزینه مناسب اعلام کرده‌اند. این در حالی است که 60درصد از شرکت‌کنندگان، سوناک، بازنده سابق را بر تراس ترجیح می‌دهند. تراس به بی‌بی‌سی گفت که اشتباهاتی مرتکب شده، اما استعفایش را رد کرد. کاهش شدید مالیات اعلام‌شده توسط دولت تراس که تامین مالی آن نامشخص بود، باعث سقوط شدید پوند انگلیس و افزایش سرسام‌آور نرخ‌های بهره شده. تراس 47 ساله اعتراف کرد که دولت او خیلی سریع جلو رفته.
برآورد رسانه‌های انگلیسی این است که تراس، اواخر این هفته با رأی عدم اعتماد مواجه شود. «دیلی‌میل» به نقل از افراد آشنا گزارش داد که بیش از 100 نماینده از حزب حاکم محافظه‌کار آماده‌اند تا تراس را سرنگون کنند. وزیر دارایی انگلیس سه هفته پس از ارائه برنامه اقتصادی جنجالی که سقوط تاریخی ارزش پوند و آشفتگی مالی در این کشور را به همراه داشت، از این مقام برکنار شد. بعد از برکناری کوارتنگ، «جرمی هانت»، وزیر خارجه اسبق انگلیس به‌عنوان جانشین کوارتنگ در وزارت دارایی این کشور معرفی شد. بسیاری از نمایندگان حزب محافظه‌کار حالا به این نتیجه رسیدند که تنها تغییر کامل دولت می‌تواند به این آشفتگی پایان دهد.
احتمال روی کار آمدن دوباره حزب کارگر بعد از 12 سال در انگلیس
سوال این روزهای رسانه‌ها و گروه‌های سیاسی انگلیس این است که آیا لیز تراس کوتاه‌ترین دوران نخست‌وزیری تاریخ بریتانیا را به نام خود ثبت می‌کند؟ تراس که ماه پیش، روز ششم سپتامبر به نخست‌وزیری رسید، در همین دوران کوتاه دولتش با جنجال‌ها و مشکلات بسیاری روبه‌رو بوده. در‌عین‌حال، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که پس از سال‌ها تلاطم‌های درونی، محبوبیت حزب محافظه‌کار کاهش یافته و در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام، حزب کارگر بخت زیادی برای پیروزی و بازگشت به قدرت پس از ۱۲سال خواهد داشت. طوماری با خواست برگزاری انتخابات فوری، تاکنون بیش از ۶۱۸هزار امضا کسب کرده است و بنا به قوانین بریتانیا، حالا باید در مجلس عوام به مناظره گذاشته شود.
حزب محافظه‌کار بریتانیا که از سال ۲۰۱۰ سرکار بوده است، همواره اختلافات درونی بسیاری داشته و اکنون نیز بر سر رهبری تراس به دو جناح متضاد بدل شده است: گروهی که می‌خواهند به این نخست‌وزیر زمان بیشتری بدهند و گروه دیگری که باور دارند او تا همین حالا هم لطمه‌های زیادی زده و باید کنار گذاشته شود.
