هنوز سوسوهایی از دوطرف دیده می‌شود

علی بیگدلی استاد دانشگاه  
دو حادثه مهم موضوع مذاکرات برجام را کاملا در حاشيه قرار داده که يکي موضوع اعتراضاتي است که مورد حمايت همه قدرت‌هاي غربي قرار گرفته و بايدن هم از اينکه در کنار معترضان هست، سخن گفته ضمن اينکه اروپايي‌ها اعم از فرانسوي‌ها، انگليسي‌ها و آلماني‌ها نيز چنين رويکردي دارند. از طرف ديگر کمک‌هاي تسليحاتي که به ادعاي غرب، ايران به روسيه در جنگ با اوکراين کرده، اگر اين اتهام اثبات شود دو مشکل دارد: نخست اينکه خلاف قطعنامه 2231 است که ايران تا سال 2023 اجازه خريد و فروش اسلحه را ندارد و اگر دست به چنين اقدامي بزند، اروپايي‌ها مي‌توانند مکانيسم ماشه را به حرکت بيندازند. مکانيسم ماشه باعث خواهد شد پرونده ايران به شوراي امنيت برود در حالي که روسيه ديگر حق وتو ندارد چون قبلا تصويب کرده است. در اين حالت اگر ايران تعهد دهد که ديگر صادرات اسلحه نخواهد کرد و منابع غربي تاييد کنند، ممکن است در اينکه پرونده ايران به ذيل فصل هفتم منشور برود، توقف کنند. در چنين شرايطي اروپايي‌ها تشخيص‌شان اين است که در يک دوراهي قرارگرفته‌اند که از يکطرف نمي‌خواهند تمام ارتباطشان را با ايران قطع کنند و تمام در و پنجره‌هاي مذاکرات برجامي را ببندند و از طرفي هم ايران در شرايطي است که نيازمند حل مساله برجام است و از اين رو حاضر است نسبت به گذشته بيشتر تعامل کند چون اگر بتواند واقعا بر سر برجام کنار بيايد، شايد بتواند با دريافت پول مطالبات بلوکه شده‌اش يک مقدار مشکلات اقتصادي امروزي را تلطيف کند. از اين رو رابطه ما با اتحاديه اروپا و آمريکا دچار فراز و نشيب‌هاي بسيار زيادي شده که نمي‌توانيم از آن براي حل مساله برجام انتظار داشته باشيم اگرچه برجام عملا در حاشيه قرار گرفته ولي هنوز سوسوهايي براي احياي آن از دوطرف ديده مي‌شود. از طرفي ديگر حداقل تا پايان انتخابات ميان دوره‌اي کنگره آمريکا مذاکراتي در بين نخواهد بود. اروپايي‌ها هم در مورد زمستان سرد پيش‌رو تصميم گرفتند که از ذخايرشان استفاده کنند و هم از کشورهاي شمال آفريقا کمک بگيرند مخصوصا از الجزاير که منابع گازي فراواني دارد و فرانسه که ارتباط نزديکي با اين کشور دارد. از طرف ديگر قرار شد تحريم‌هاي نفتي ونزوئلا را بردارند تا ونزوئلا نفت خود را به اروپا صادر کند. هرچند هنوز هم اروپايي‌ها مشکل کمبود انرژي دارند. اين درحالي است که ايران هم خود را گرفتار پيچ و خم‌هاي مذاکرات برجامي کرد و تقريبا زمان گذشته که ايران بخواهد نفتش را به اروپا صادر کند. اما اگر ديپلماسي فعال‌تر بود تشخيص اين بود که با برقراري روابط و حل مشکل برجام ايران مي‌توانست يکي از شرکاي نفتي اروپا شود همين‌طور که قبلا هم بوده ولي به نظر مي‌رسد زمان يک مقدار دير شده باشد. اما روسيه که دنبال شريک مي‌گردد و تحريم‌هاي شديدي را تجربه مي‌کند، خواهان اين است که بازاري داشته باشد تا کالاهايش را صادر کند. وقتي هر دو کشور تحريم هستند، بنابراين از محور نظام اقتصاد بين‌المللي بيرون مي‌روند و روسيه فقط مي‌تواند با ايران و چند کشور ديگر روابط اقتصادي داشته باشد. اين درحالي است که روسيه حتي با چين هم نمي‌تواند چنين تبادلاتي داشته باشد چون چين مايل نيست خود را درگير اختلافات آمريکا با روسيه کند ولي روسيه دنبال اين است که بتواند از بازار ايران استفاده کند و از طرف ديگر بتواند از طريق بازار ما، کالاهاي خود با دور زدن‌هاي تحريم که ايران مهارت پيدا کرده به بازارهاي جهاني منتقل کند. بنابراين روسيه به دنبال همسان سازي است و چون خودش در تحريم است، خواهان اين است که از فضاي تحريمي ايران براي فروش محصولات خود استفاده کند.