چرا فرار مغزها؟

امان ا... قرائی مقدم جامعه شناس لزوم توجه به خواسته‌هاي نخبگان همواره از سوي دلسوزان به حاکميت توصيه شده و البته مسئولان نيز در مقام عمل تلاش‌هايي را براي جذب نخبگان انجام داده‌اند که به نظر مي‌رسد با توجه به اينکه هنوز هم مهاجرت نخبگان از کشور وجود دارد اين قبيل اقدامات مفيد نبوده است. يک نخبه بيش از هر چيزي با صرف هزينه از سوي دولت به جايگاه علمي دست يافته است. دولت‌ها براي اينکه سرمايه‌هاي علمي را در کشور در حد مطلوب حفظ کنند هزينه‌هاي فراواني در اين زمينه انجام مي‌دهند اما چون فضا براي آن‌ها فراهم نيست با کمال تأسف از ايران رفته و هر آنچه در ايران با سرمايه ايران و ايراني براي پرورش اين نخبگان ايجاد شده در اختيار بيگانگان قرار مي‌دهند. مهاجرت نخبگان بسته به حال و هواي جامعه دارد و تنها بيکاري و تأمين نشدن مايحتاج عامل مهاجرت نخبگان نيست. نخبه جوان رنج مي‌برد و نمي‌تواند محروميت‌ از امکانات و ناکارآمدي‌ها را تحمل کند. اين موارد موجب مي‌شود مهاجرت نخبه انجام ‌شود. همه جوانان هم که نخبه نيستند که يک راست به مراکز علمي خارج از کشور بروند. بخشي از جوانان تحصيل‌کرده و داراي مراتب علمي مناسب در ابتداي مهاجرت حاضر به اشتغال در سطوح پايين جامعه مي‌شوند تا بتوانند آينده‌اي براي خود ساخته و زندگي عادي براي خود ايجاد کنند. جامعه‌شناسان به اثبات رسانده‌اند سرمايه اجتماعي قابل مقايسه با هيچ سرمايه‌اي در هرنقطه‌اي از جهان نيست. احساس نااميدي از آينده يکي ديگر از دلايل مهاجرت است. زماني که يک جوان احساس مثبتي به آينده ندارد از کشور خارج مي‌شود تا آينده بهتري را براي خود ايجاد کند. عوامل درون‌زا بيش از عوامل بروني علت مهاجرت نخبگان است. جامعه‌شناسان فرانسوي بر روي 95 هزار فرد تحقيق کرده‌اند و دريافتندکه افرادي که مهاجرت مي‌کنند افراد باهوشي هستند و باهوش فردي است که قدرت انطباق و سازگاري با محيط دارد و محيط را درک مي‌کند و چون محيط را درک مي‌کند و آينده خوبي را براي خود نمي‌بيند، اقدام به مهاجرت مي‌کند. اقتصاد بر مهاجرت جوانان و نخبگان اثرگذار است وقتي که جوان مي‌بيند که نمي‌تواند آينده‌اي براي خود به علت فشار‌هاي اقتصادي فراهم کند، تصميم به مهاجرت مي‌گيرد. از اين منظر بايد ريشه‌هاي مهاجرت نخبگان و جوانان را پايش کرد و تنها به اين علت که از نظر اقتصادي براي آن‌ها موقعيت بهتري فراهم مي‌شود را علت مهاجرت ندانست. در اين صورت است که با درک بهتري از علت نخبگان مي‌توان در برابر مهاجرت آنها ‌ايستادگي و آنان را به حضور در کشور تشويق کرد. ‌