روزنامه ایران
1401/08/08
سوزن‌دوزی زنان بلوچ بر تار و پود یونسکو
نیلوفر منصوریخبرنگار
سوزن‌دوزی زنان بلوچ ایران ثبت جهانی میشود؛ هنری که پرونده ثبت آن توسط ایران و با مشارکت و همکاری کشور عمان در حال تدوین است. قرار است این پرونده، فروردین ماه به عنوان میراث ناملموس در فهرست پیشنهادی یونسکو قرار گیرد.
حفظ هنر اصیل بلوچی
دیگر زمان آن گذشته که زیورآلات فقط در طلا و جواهر محصور شود. زنان روستایی و محلی به سبب سبک زندگی‌شان در طبیعت، ایده‌های خلاقانه و به صرفه‌ای برای تزئینات به کار می‌‌برند. هنرهای خاص و ویژه‌ای که هر کدام به منطقه خاصی مربوط میشود، هرچند در مناطق دیگری میتوان یافت اما اصالت آن فقط به یک قوم و منطقه خاص مربوط میشود، مثل لباس‌های محلی بلوچی که هویت و اصالت مخصوص زیست در استان سیستان و بلوچستان ایران را نمایان میکند.
یکی از هنرهایی که مخصوص این منطقه است، سوزن‌دوزی است؛ هنری که برخلاف هنرهای دیگر از رؤیاها و ذهن و احساس زنان بلوچ الهام می‌گیرد تا از طبیعتی که در آن زندگی میکنند. اینکه این هنر از دل روستاهای محروم و دورافتاده سیستان و بلوچستان خارج شده و در مزون‌های کشورهای اروپایی و بر دست‌ها و زیورآلات زنان سردرآورده و نقش بسته است به دلیل اصالت این خطه است که به پوشش محلی خود پایبند هستند.
حالا فعالان میراث فرهنگی این استان درصدد برآمده‌ا‌ند که سوزن‌دوزی بلوچی را به ثبت جهانی برسانند ،تا بلکه اصالت سوزن‌دوزی حفظ شود و دیگر هیچ سوزن‌دوزی کپی‌کاری و کامپیوتری کشورهای همسایه، بازار این هنر را غصب نکنند.
عدنان حسینی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی خلیج فارس و سواحل مکران چابهار از تشکیل پرونده هنر سوزن‌دوزی بلوچ برای ثبت جهانی آن خبر می‌‌دهد و به روزنامه ایران می‌‌گوید: هنر سوزن‌دوزی یکی از هنرهای اصیل بانوان بلوچی است که به عنوان میراث ناملموس شناخته میشود. او اشتراکات فرهنگی، هنری، آداب و رسوم بین کشور ایران و عمان همچنین تسریع در ثبت پرونده در یونسکو را از جمله دلایل همکاری با عمان برای تشکیل این پرونده مشترک جهانی اعلام میکند.
او دلیل این اشتراک را حضور بسیاری از بلوچ‌های ایرانی می‌‌داند که درعمان زندگی میکنند: «در عمان بلوچ‌های زیادی زندگی میکنند و میتوان گفت حدود 40 درصد از بلوچ‌های منطقه مکران، در کشور عمان زندگی میکنند و بسیاری از آنان در بخش‌های مختلف اداری و دولتی مشغول کار هستند.»
او در پاسخ به اینکه آیا امکان حضور کشور دیگری در این پرونده وجود دارد می‌‌گوید: پاکستان به عنوان یکی از کشورهای همسایه بلوچ‌های ایرانی بسیاری را در دل خود جای داده است اما این کشور به صورت گسترده در این حوزه فعالیت نمی‌کند. این هنر در کشور ایران و عمان زنده است و به همین جهت در حال حاضر این پرونده فقط بین ایران و عمان بسته شده است.
بازار سوزن‌دوزی جعلی و حضور دلالان
هنر سوزن‌دوزی بلوچی، طرح‌های رنگارنگی از ابریشم یا کاموا است که به کمک سوزن و قلاب روی پارچه دوخته میشود. ذوق و هنر زنان بلوچ در این رشته، روی سرآستین‌های پیراهن و پیش سینه نمایان است. سوزن‌دوزی به دلیل ظرافت خاصی که دارد زحمت وکار زیادی روی آن صرف میشود که مشکلاتی از جمله ضعیف شدن چشم، کمردرد، سردرد و ... را برای هنرمندانش در بر دارد،اما از همه مهمتر نادیده گرفته شدن این هنر است و این روزها به صورت کپی و جعل روی طرح‌های صنعتی در کشورهای همسایه بخصوص افغانستان که به صورت دلالی ارائه می شود اصالت این هنر را تهدید میکند.
حسینی در این زمینه می‌‌گوید: بلوچ‌های ایرانی بسیاری در کشورهای همسایه از جمله افغانستان و پاکستان زندگی میکنند که از لباس بلوچی و سوزن‌دوزی‌های آن استفاده میکنند. بنابراین جامعه میزبان با این هنر آشناست و همین مسأله باعث کپی‌کاری ماشینی و فروش سوزن‌دوزی به نام افغانستان شده است.
اصالتی به قدمت هزاران سال
هنر سوزن‌دوزی، هنر ظریف و پرسابقه ای است که چند هزار سال قدمت دارد و هیچ کس به درستی نمی‌داند که ازچه زمانی در ایران رواج پیدا کرده است. زنان ایرانی این هنر را با دستان خود می‌‌دوزند و زحمات زیادی بابت آن متقبل می‌‌شوند،اما رایج شدن سوزن‌دوزی‌های جعلی به صورت کامپیوتری و ماشینی که زمان کمتر و زحمت کمتری دارد، نه تنها اصالت این هنر را در معرض تهدید قرار داده بلکه عملاً اشتغال بانوان این منطقه را تحت تأثیر خود قرار داده و به آن آسیب وارد میکند.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی خلیج فارس و سواحل مکران چابهار معتقد است اگر این هنر ثبت جهانی شود مطمئناً این اصالت حفظ و به نام این منطقه ثبت میشود و زحمات چند هزار ساله زنان ایرانی محفوظ میشود.
به گفته حسینی، خانه‌ای نیست که در آن از دختر 8 ساله تا مادربزرگ‌ها این هنر را بلد نباشند و به آن عشق نورزند. تقریباً بیش از 90درصد سوزن‌دوزی‌ها در خانه به خانه این منطقه رواج دارد و به همین جهت، محلی برای کسب درآمد خانواده محسوب میشود.
این فعال میراث فرهنگی ادامه می‌‌دهد: سوزن‌دوزی نقش قابل توجهی در بخش صادرات در سال‌های اخیر داشته و بیشترین محصولی که از این منطقه صادر میشود سوزن‌دوزی است. این هنر که قبلاً بیشتر در لباس‌های محلی رواج داشت اکنون به صورت کاربردی درآمده و در وسایلی از جمله شال، مانتو، روسری، زیورآلات مثل دستبند، گردنبند و هنرهای سنتی دیگر استفاده میشود و اشتغال زیادی ایجاد کرده و بسیار مورد علاقه توریست‌ها و گردشگرانی است که به این منطقه سفر میکنند و از آن استقبال زیادی میشود.
او درخصوص درآمد این هنر می‌‌گوید: حداقل یک لباس بلوچی حدود 20 میلیون تومان قیمت دارد؛ لباسی که با دست دوخته میشود حدود 3 تا 6 ماه زمان می‌برد و بعضاً برای آماده شدن سریعتر آن، چند خانواده را درگیر میکند. به گفته حسینی این هنر به کشورهای حوزه خلیج فارس، دوبی، امارات، عمان و برخی کشورهای اروپایی صادر میشود.
کساد در کسب و کارهای اینترنتی
هنر سوزن‌دوزی و صنایع دستی، شغل فراگیری است که اشتغال عجیبی ایجاد کرده و این هنر به نوعی زندگی و کسب و کار و معیشت آنها محسوب میشود. بسیاری از بانوان در سیستان و بلوچستان در این بخش از بستر اینترنت و فضای مجازی برای کسب درآمد، معیشت و فروش محصولات خود استفاده میکنند، اما اتفاقات اخیر به کسب و کار آنها آسیب زیادی وارد کرده و میتوان گفت تداوم مشکلات میتواند فعالیت آنها را تحت تأثیر قرار دهد و آسیب وارد کند. حسینی با بیان این مطلب ادامه می‌‌دهد: زنان بلوچ با سوزن زدن بر تار و پود پارچه، زندگی خود را می‌‌سازند، اما درآمد قابل توجهی نصیب آنها نمی‌شود. باید از این هنر و کسب و کار حمایت شود و جلوی تهدیداتی که دارد، گرفته شود. علاوه بر آن، درنظر گرفتن تسهیلات برای اشتغالزایی یکی از موارد مهمی است که میتواند به حفظ و ماندگاری هنر سوزن‌دوزی کمک کند.
سایر اخبار این روزنامه
ستاره‌های شاهچراغ
تضمین اصل سهام و سود ۲۰ درصدی
مخالفت 40 تشکل صنفی با استیضاح وزیر صمت
چرا در دانشگاه فحاشی میکنند؟
تجارت غیرنفتی 60 میلیارد دلاری شد
رویارویی روایت‌ها
4 مدال طلای المپیک می‌‌خواهم
سوزن‌دوزی زنان بلوچ بر تار و پود یونسکو
پول زور بده جای پارک بگیر!
سر آنفلوانزا شلوغ است
120 کشته در جشن هالووین کره جنوبی
تشییع شهدا در گوشه گوشه وطن
بازیگر اصلی وارد بازی شد
توهم براندازی از نیویورک تا تهران!
تشکیل پرونده برای 1000 اغتشاشگر
مراسم وداع با شهید غریب تهران
