روزنامه جوان
1401/08/10
مسیر انتقاد اجتماعی از صحنه تئاتر می‌گذرد
تعطیلی سالن‌های نمایش و اجرا نرفتن گروه‌های تئاتری هم به سالن‌دار‌ها و هم به تئاتر و مخاطبانش ضربه می‌زند، علت و مشکلی که باعث این اوضاع و احوال شده است، چیست؟اجرا‌های ما از روز چهارشنبه (چهارم آبان) شروع شده و روی صحنه هستند، اما الان مشکل اصلی این است که گروه‌ها دسترسی به فضای تبلیغات ندارند (با توجه به اینکه تبلیغ نمایش‌ها در بستر فضای مجازی و با استفاده از اینستاگرام است) و این افراد نمی‌توانند مانند قبل کارشان را تبلیغ و جذب مخاطب کنند، این یکی از معضلات اصلی گروه‌های تئاتر است. درآمد این گروه‌ها در این شرایط و با توجه به اینکه نمی‌توانند تبلیغات بکنند، قطعاً کفاف اجرای کار‌های تولیدشان را نمی‌کند، به همین علت اجرایی هم روی صحنه نمی‌برند. البته بحث تبلیغات برای نمایش‌ها از مشکلات ریشه‌دار و قدیمی تئاتر است، این در حالی است که طی دو سال اخیر شیوع ویروس کرونا ضربات سختی به تئاتر وارد کرد. این رکود با اغتشاشات اخیر که منجر به فیلتر شدن اینستاگرام شد، اوضاع تئاتر را بیش از پیش بغرنج کرد، چرا هیچ تدبیری برای جایگزین کردن فضای تبلیغی مناسب صورت نگرفته است؟
واقعیت این است که ظاهراً فعالان تدبیر خاصی به طور کلی ندارند، اما در کنار نشست‌هایی که داشتیم، از کارگردانان مختلف دعوت شده است ایده‌ها و راه‌های نوین و ابتکاری را که برای تبلیغ نمایش‌ها به فکرشان می‌رسد، مطرح کنند تا بتوانیم با همفکری و کمک همدیگر چاره‌ای برای حل این مشکل بکنیم. نشستی را با اعضای خانه تئاتر برنامه‌ریزی کرده‌ایم که طی روز‌های آینده انجام میشود و قرار است راجع به اینکه چه رسانه‌ای می‌توانیم جایگزین کنیم، بحث کنیم، هر چند این جایگزینی با چنین سرعتی غیرممکن است، چون صرف انتخاب یک بستر تبلیغی نیست بلکه بحث معرفی و شناساندن آن در بین مردم و مخاطبان هم هست که کار زمانبری است، اما می‌توانیم تا آنجا که مقدور باشد، رسانه‌ای را جایگزین فضا‌هایی مثل اینستاگرام و واتس‌آپ کنیم که دوستان قبلاً به طور آزادانه کارهای‌شان را در آن‌ها تبلیغ می‌کردند. پیگیر این موضوع هستیم ولی نیاز به همفکری گروه‌های نمایشی هم داریم، چون آن‌ها قطع به یقین در حال فکر به این موضوع هستند و مطمئناً ایده‌هایی هم در نظر دارند که امیدواریم با مشارکت و همکاری همدیگر بتوانیم چاره‌ای برای حل این معضل بکنیم تا تئاتر و گروه‌های فعال در این عرصه نمایشی مهم بیشتر از این متضرر نشوند و معیشت و زندگی‌شان به خطر نیفتد. با توجه به توضیحاتی که دادید، شما فعلاً هیچ طرح و ایده عملیاتی در نظر ندارید؟!
واقعاً الان طرح پیشنهادی خاصی مدنظرمان نیست.
برخی گروه‌های نمایشی مانند خانم گلاب آدینه طی این چند وقت اجرا‌هایی را روی صحنه بردند که مورد هجمه و حتی هتاکی برخی افراد قرار گرفتند، حتی شاهدیم برخی افراد با تهدید هنرمندان یا دعوت آن‌ها به تحریم سعی در بسته و تعطیل نگه داشتن سالن‌های نمایش و اجرای هنرمندان دارند. نظر شما به عنوان یکی از چهر‌ه‌های فعال تئاتر در رابطه با چنین اقداماتی چیست؟
من به عنوان یک هنرمند تئاتر و نه به عنوان مدیری که مسئولیت اداره تئاتر شهر را دارد، حرف می‌زنم، چون وقتی بحث مدیریت مطرح میشود، ممکن است گارد‌های تند و متعصبانه‌ای گرفته شود، اما به عنوان یک تئاتری می‌گویم درست‌ترین اقدام و عملی که دوستان تئاتری و هنرمندان محترم این عرصه می‌توانند انجام دهند، اجرای تئاتر و به صحنه بردن نمایش‌های‌شان است، چون به هر حال ما نسبت به بعضی عملکرد‌ها که در سیستم وجود دارد، انتقادی داریم. برای ما تئاتری‌ها صحنه‌های تئاتر بهترین رسانه است که بتوانیم انتقادات خودمان را نسبت به هر چیزی مطرح کنیم. قطع به یقین هیچ کدام از دوستان تئاتری ما موافق این نیستند که بخواهند اعتصاب یا اعتراض یا انتقاد خودشان را به کف خیابان‌ها بکشانند. نظر شخصی من این است که تئاتر باید اجرا شود، مثل خیلی از صنوف دیگر که در حال ادامه فعالیت‌های‌شان در سطوح مختلف جامعه هستند، افرادی هم که با شانتاژ کردن سعی می‌کنند تئاتر‌ها اجرا نشود یا نسبت به هنرمندانی که سعی در زنده نگه داشتن چراغ سالن‌های تئاتر و اجرای نمایش‌ها دارند، فحاشی و ناسزا‌گویی و حتی اقدام به تهدید و ارعاب هنرمندانی مانند سرکار خانم گلاب آدینه می‌کنند- که پیشکسوت حوزه سینما و تئاتر این کشور هستند- به نظرم این افراد متوجه ذات تئاتر نشده‌اند، چون ذات تئاتر نقد و انتقاد، اما پویایی و زنده بودن است که اتفاقاً روی صحنه اتفاق می‌افتد نه با تهدید و ارعاب یا محروم شدن از حق و حقوق مسلم هنرمندان. آیا در بین آثاری که متقاضی حضور روی صحنه و اجرای نمایش‌های‌شان هستند، شرط و شروطی برای اجرا رفتن مطرح میشود؟
نه، خوشبختانه اصلاً چنین چیزی نبوده و حتی در مواردی مثل نمایش «پدر» کار آقای دشت‌آرا هم که قرار بود اجرا بشود، تنها مشکل و نگرانی‌شان در حوزه تبلیغات است که چطور می‌توانیم به مخاطبان خبر اجرای نمایش‌ها را اطلاع‌رسانی کنیم. یکی از موضوعات مهمی که چند سالی است همزمان با بروز برخی حواشی راجع به بعضی اجرا‌ها و موضوعات ممیزی و عدم‌رعایت آن‌ها یا آمد و رفت مدیران کمبود آن بیش از روز‌های دیگر دیده میشود و مورد بحث قرار می‌گیرد، موضوع تجهیز سالن‌های تئاتر به وسایل پیشرفته از جمله کار گذاشتن دوربین‌های مداربسته جهت ضبط همه اجرا‌های یک گروه نمایشی است. چند سال پیش شهرام کرمی (مدیر وقت مرکز هنر‌های نمایشی) از بازه دو ماهه برای این اقدام خبر داد، اما حالا با گذشت چند سال از آن ایام همچنان شاهد بحران‌آفرینی و غوغاسالاری برخی گروه‌ها یا رسانه‌ها یا نظرات‌های سلیقه‌ای هستیم. آیا در این رابطه تصمیم یا اتفاق تازه‌ای قرار نیست انجام بگیرد؟
نه! واقعیت این است که طی این چند وقت چنین چیزی از من خواسته نشده است و قبل از آن هم بحث آنقدر جدی نبود که اصطلاحاً فشاری برای انجام آن به سالن‌دار‌ها و مدیران مکان‌های نمایشی بیاورند. آن موقع هم اگر چنین مسائلی مطرح می‌شد که تئاتر‌ها ضبط و به شورای نظارت ارائه شود، به این دلیل بود تا ببینند آنچه مورد بازبینی قرار می‌گیرد با متن نمایشی که ارائه شده و حالا روی صحنه است، تفاوت و مغایرتی دارد یا نه. ما بار‌ها شاهد بوده‌ایم که مثلاً گاهی یک نمایش با چند پایانبندی اجرا میشود یا اجرای برخی گروه‌ها در زمان حضور ناظر با اوقات دیگر تفاوت‌هایی دارند که باعث بروز جنجال‌های زیادی میشود یا اینکه نظر و سلیقه ناظران ممکن است حواشی‌ای را ایجاد کند (که البته سابقه هم دارد). به تبع همین مسائل فضای بدی نسبت به کلیت تئاتر ایجاد میشود که متضرر اصلی گروه‌های نمایشی و هنرمندانی هستند که دنبال آفرینش‌های هنری و اجرا‌های هنرمندانه هستند، نه حاشیه‌سازی و جنجال‌آفرینی. آیا به نظرتان با نصب چنین تجهیزاتی یک بار برای همیشه بساط چنین حواشی‌ای برچیده نمی‌شود؟!
بله، به نظرم باید آنچه قرار است اجرا برود با آن چیزی که برای بازبینی داده میشود، مطابقت داشته باشد که این حواشی هم به وجود نیاید. واقعیت این است که برای گروه نمایش و مسئولان سالن و حتی برای مرکز هنر‌های نمایشی و ارگان‌های دیگر چنین حساسیت‌هایی وجود دارد. اگر آن چیزی که روز بازبینی ثبت شده همان اجرا در روز‌های بعد صورت بگیرد، قطعاً حقوقی برای گروه ایجاد میشود که می‌توانند به استناد آن از خودشان دفاع بکنند. مثلاً اتفاقات و حواشی نمایشی که چند وقت پیش ایجاد شد (نمایش «مخاطب» به کارگردانی جابر رمضان و بازی نگار جواهریان) یکی از همین مسائل است. در آن مورد استناد آن‌ها به چیزی بود که برای بازبینی داده بود و مطابقتش با اجرایی که در حضور ناظر و کارشناس رفته بودند، تفاوت داشت و همین مسئله دلیل حاشیه‌ها برای ادامه اجرای نمایش در روز‌های بعد شد. حالا اینکه کارشناس درست انتخاب شده بود یا نه دیگر به حوزه کاری بنده مربوط نیست. مخاطب و تماشاگر یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های زنده و پویا نگه داشتن تئاتر است. توصیه و توقع شما از چهر‌ه‌های شاخص و هنرمندان تأثیر‌گذار تئاتر در رابطه با بحث جلب اعتماد مخاطبان و ترغیب آن‌ها جهت حضور در سالن‌ها و دیدن کار‌های روی صحنه چیست؟
همه می‌دانند که در این روزگار جذب و جلب اعتماد مخاطب در سالن‌های تئاتر برای گروه‌های نمایشی با چه سختی و طی سالیان زیادی صورت گرفته است. اگر قرار باشد این مهم که نتیجه سال‌ها تلاش و با تحمل زحمات و مرارت‌های باورنکردنی همین بچه‌های تئاتری به دست آمده، یک شبه این اعتماد از سوی برخی افراد مخدوش بشود که خیلی بد است. منظورم این است که صرف‌نظر از نگاه‌های سیاسی و سیاست‌زده و با توجه به اینکه خودم هم شخص سیاسی نیستم، هر جوری که هست فضای آرام و اندیشمندانه تئاتر را مثل آنچه در گذشته بود، حفظ کنیم و ادامه بدهیم. مجدداً تأکید می‌کنم و شخصاً اعتقاد دارم اگر انتقادی هم هست، ما تئاتری‌ها باید از زبان تئاتر و صحنه تئاتر برای گفتن آن‌ها استفاده بکنیم و این درست‌ترین شکل ممکن است. قطعاً باید اجرا‌های تئاتر روی صحنه بروند و اگر حرف یا انتقادی هم هست با بهره‌گیری از خلاقیت هنرمندان روی صحنه مطرح شود، البته نه به شکل چیپ (نازل و سطحی) و حرف زدن‌های مستقیم و اصطلاحاً گل‌درشت و مستقیم‌گویی، چه اینکه همه هنر تئاتر در زیر متن آن است. در طول تاریخ هم همین بوده است. اگر طرح یک موضوعی از سوی هنرمند باعث ایجاد تفکر و شکل‌گیری و تقویت اندیشه در بین مخاطبان و تماشاگران شد، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت که اساساً ذات تئاتر همین است. تئاتر یعنی اندیشه و دعوت مخاطب و تماشاگر به اندیشیدن و تفکر کردن که حسن تئاتر همین است و از دوستان و هنرمندان تئاتری درخواست می‌کنم به این مسئله دقت داشته باشند و دچار جوزدگی نشوند و کمکم کنند تا دوباره شاهد حضور گرم مخاطبان در سالن‌های نمایش باشیم. نقطه نظر یا توصیه‌ای به هنرمندان و فعالان تئاتر دارید؟
من به عنوان یک خدمتگزار (البته نه به عنوان شعارزدگی و تعارف‌گونه آن بلکه به معنای واقعی کلمه) که فرصت خدمت به هنرمندان را دارد، حالا چه کوتاه‌مدت باشد و چه طولانی‌مدت، از دوستان هنرمند و تئاتری‌های عزیز می‌خواهم به فضای تئاتر کشور کمکم کنیم. از دوستان خودم در عرصه تئاتر و کسانی که در این عرصه صاحب نفوذ، اثر یا حرف هستند هم خواهش می‌کنم همه تلاش‌شان را برای آرام نگه داشتن فضای تئاتر به کار بگیرند و از کار‌هایی که این هنر اصیل، قدیمی و ایرانی را مغشوش می‌کند، پرهیز کنند و اجازه دهند این هنرمندان مظلوم تئاتر که امروز روز حرفه و زندگی و همه چیزشان تئاتر شده و درآمد و کسب معیشت‌شان از راه تئاتر است، بتوانند فعالیت خودشان را انجام و کارهای‌شان را ارائه دهند.
سایر اخبار این روزنامه
خویشتنداری کردیم تا صف اعتراض و اغتشاش جدا شود
امریکا کجای آشوب‌های اخیر بود
جان‌دادن آشوب با فیک‌ها!
خادم حرمین شریفین غرق در ابتذال هالووین!
پاسخ نه چندان قاطع وزارت خارجه به آلمان
رویکرد قفقازی تهران باکو را جای خودش خواهد نشاند
چوب لای چرخ تیم ملی!
ناکام‌تر از مظفرالدین شاه و چارلز سوم در توهم سلطنت!
کم‌لطفی بیلبورد‌های شهرداری به شاعران انقلابی
مسیر انتقاد اجتماعی از صحنه تئاتر می‌گذرد
سنگ بزرگ VAR
کار‌هایی که برای جوانان نکردیم
افول امریکا در کلام اندیشمندان امریکایی
