جنگ اوکراین دستگرمی چالش چین هم نیست

دیپلمات‌های امریکایی و چینی در حال برنامه‌ریزی ترتیباتی هستند که اولین ملاقات جو بایدن با همتای چینی او اواسط نوامبر در جاکارتا برگزار شود؛ ملاقاتی که ابزار امیدواری شده تنش‌ها بین دو قدرت بزرگ را مدیریت کند. با این حال، وخامت اوضاع بیش از چیزی است که تصور می‌شود. امریکا خود را قدرتی در حال افول قلمداد می‌کند که چین در زمینه‌های مختلف به خصوص قوای نظامی در حال پیشی گرفتن است. در تازه‌ترین موضع‌گیری، چارلز ریچارد، فرمانده فرماندهی استراتژیک امریکا هشدار داده که بحران اوکراین که امریکا هم درگیر آن شده، مقابل چالشی که چین دارد برای امریکا به وجود می‌آورد «فقط یک دستگرمی است» و جنگ «بزرگ‌تر» در راه است.
استراتژی دفاع ملی امریکا (۲۰۲۲) که هفته قبل پنتاگون آن را منتشر کرد، چین را «چالشی فوری» خوانده که امریکا باید با کمک متحدان و شرکای خود روی آن متمرکز شود. در این استراتژی آمده است: «جامع‌ترین و جدی‌ترین چالش برای امنیت ملی ایالات متحده، تلاش اجباری و تهاجمی فزاینده جمهوری خلق چین برای بازسازی منطقه هند و اقیانوسیه و نظام بین‌المللی مطابق با منافع و ترجیحات اقتدارگرایانه آن است.» هرچند استراتژی دفاع ملی امریکا، اولین سند راهبردی نیست که چین را بزرگ‌ترین چالش امریکا خوانده، ولی شمار هشدار‌های استراتژیک امریکا درباره چین طی یک سال اخیر در حال طی کردن روندی تصاعدی است، تحولی که شک و شبهه‌ها را درباره رویارویی احتمالی دو قدرت بزرگ روز به روز کمتر می‌کند. در تازه‌ترین موضع‌گیری، «چارلز ریچارد»، فرمانده فرماندهی راهبردی امریکا درباره قدرت نظامی فزاینده چین ابراز نگرانی کرده و گفته چالشی که جنگ در اوکراین در مقایسه با چالش چین مقابل امریکا به وجود می‌آورد، «یک دستگرمی است». براساس گزارش وال استریت ژورنال، دریاسالار ریچارد که در سمپوزیوم سالانه لیگ زیردریایی صحبت می‌کرد، گفته که بحران «اوکراین که ما در حال حاضر در آن قرار داریم، صرفاً دستگرمی است. بحران بزرگ دارد می‌آید و زمان زیادی نمی‌گذرد که ما طوری آزمایش خواهیم شد که مدت‌هاست آزمایش نشده‌ایم.» او گفته که امریکا باید «تغییراتی سریع و اساسی در شیوه دفاع» انجام دهد. او ادامه می‌دهد: «من به شما می‌گویم که اوضاع فعلی در حال روشن کردن این است که جبر هسته‌ای چگونه باید باشد و اینکه شما چگونه باید مقابل آن قرار گرفته یا کوتاه بیایید.»‌ریچارد معتقد است که ایالات متحده در زمینه زیردریایی‌های خودش، دارای مزیت است، ولی به گفته او اگر «به مشکلات تعمیر و نگهداری و ساخت و ساز‌های ضروری خود رسیدگی نکند، ممکن است در سال‌های آینده این مزیت را هم از دست بدهد.»‌ریچارد می‌گوید: «وقتی سطح بازدارندگی خودمان را در برابر چین ارزیابی می‌کنم، کشتی به آرامی در حال غرق شدن است. [البته]به آرامی در حال غرق شدن است، ولی در حال غرق شدن است، زیرا اساساً آن‌ها (چینی‌ها) توانایی (های‌شان) را سریع‌تر از ما به میدان می‌آورند. «او گفته که، چون این منحنی افول تداوم‌دار است اهمیتی ندارد که برنامه عملیاتی امریکا چقدر خوب است یا اینکه فرماندهان ما چقدر خوب هستند... ما ادوات کافی نخواهیم داشت و این یک مشکل بسیار کوتاه مدت است.»
هشدار منتقدان
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که صحبت‌های دریادار ریچارد ارزیابی‌هایی درستند. گزارش بنیاد هریتیج نشان می‌دهد که توانمندی‌های امریکا در مقایسه با کشور‌های دیگر «قوی» است، اما به سمت «حاشیه‌ای شدن» یا حتی «ضعیف» می‌رود. معنی دیگر این گزارش آن است که زرادخانه هسته‌ای امریکا می‌تواند قوی باشد، اما با افزایش قدرت سایر کشورها، روند نزولی خواهد داشت. به هیمن دلیل، تجویز شمار قابل‌توجهی از افراد و اسناد در داخل جامعه استراتژیک امریکا، تصاعد تنش امریکا با چین برای تغییر دادن روند‌های جاری است، موضوعی که از دولت ترامپ به دولت بایدن نفوذ کرده و حالا با انتخابات روز سه شنبه کنگره، پیش‌بینی می‌شود که تنش‌ها بین دو طرف این وضع فعلی هم بیشتر شود. هرچند دیپلمات‌های چینی و امریکایی در حال برنامه‌ریزی برای اولین ملاقات رؤسای جمهوری دو کشور از زمان ورود بایدن به کاخ سفید، در حاشیه نشست گروه بیست در جاکارتا در اواسط نوامبر هستند، ولی بعید است این ملاقات باعث کاهش تنش‌ها شود. بلومبرگ دیروز در گزارشی نوشت که در شرایطی که روابط ایالات متحده و چین در سطح پایینی قرار دارد و شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، سومین دوره ریاست جمهوری خود را تضمین کرد، دولت بایدن رویکرد تند خود را در قبال چین از کنترل‌های جدید صادراتی روی تراشه‌های با فناوری پیشرفته گرفته تا هشدار‌ها درباره حمله احتمالی چین به تایوان حفظ کرده است. با این حال برخی کارشناسان در واشنگتن، درباره تداوم روند کنونی هشدار می‌دهند. تیلور فراوال، مدیر برنامه مطالعات امنیتی در مؤسسه فناوری ماساچوست، معتقد است که روایت جنگ‌طلب «جای مانور در یک بحران (با چین) را محدود می‌کند» و معتقد است چنین رویکردی، هرگونه تلاش برای کاهش تنش را «مصالحه‌ای که به اندازه کافی سختگیرانه نیست» توصیف می‌کند. یک مقام ارشد سابق امریکایی هم که روی چین مطالعه کرده، به شرط فاش نشدن هویت به بلومبرگ گفته رویکرد «چین در مورد تایوان ثابت بوده و شواهد عمومی کمی وجود دارد که نشان دهد این زمان‌بندی برای تصرف تایوان را تسریع کرده باشد». او می‌گوید که لحن جنگ‌طلبانه در واشنگتن دی‌سی، به چرخه‌ای کمک کرده است که بر اساس آن، امریکا «اولین حرکت را انجام می‌دهد، واکنش‌های چین را به عنوان یک تحریک تفسیر می‌کند و سپس تنش‌ها تشدید می‌شود.»


تحریک متحدان مقابل چین
بخشی از استراتژی دفاع ملی امریکا در سال ۲۰۲۲، تلاش برای استفاده از ظرفیت شرکا و متحدان برای مقابله با چین است، روندی که اوضاع را تشدید خواهد کرد. روزنامه‌های انگلیس دیروز به نقل از منابع آگاه گزارش دادند، انگلیس قصد دارد ماه آینده پیمان دفاعی جدیدی را با ژاپن امضا کند که دو کشور را قادر خواهد ساخت همکاری‌ها با امریکا را در منطقه اقیانوس آرام- هند تقویت کنند. به گزارش ایسنا، به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، مقامات آگاه از این مذاکرات به روزنامه‌های انگلیسی گفتند، این پیمان دفاعی جدید موسوم به «توافق دسترسی متقابل» همچنین قصد دارد بازدارندگی در برابر چین را تقویت کند و برگزاری مانور‌های مشترک را آسان‌تر خواهد کرد. ژاپن همچنین در مراحل اولیه تنظیم یک توافق مشابه با فیلیپین است. پیش از این، آنتونی آلبانیز، نخست‌وزیر استرالیا هم ماه گذشته اعلام کرد، استرالیا و ژاپن با تقویت همکاری‌ها در زمینه دفاعی و امنیتی از طریق امضای یک اطلاعیه مشترک در مورد همکاری امنیتی موافقت کرده‌اند. همچنین در اقدامی که می‌تواند دامنه تنش‌ها را تشدید کند، وزارت دفاع تایوان اعلام کرد، پس از آنکه ۹ فروند جنگنده و دو ناو نیروی دریایی چین در نزدیکی و در داخل تنگه تایوان مشاهده و رصد شدند، ارتش تایوان جنگنده‌ها، سیستم‌های موشکی و نیرو‌های دریایی خود را به محل اعزام کرد. وزارت دفاع تایوان گفته که تا شنبه این هفته، ۹ هواپیما و دو کشتی ارتش چین را در مناطق اطراف تایوان مشاهده کرده و در توئیتی نوشت، تنها یک هواپیما، یک بمب افکن Xian H-۶، وارد بخش جنوب غربی منطقه شناسایی دفاع هوایی کشور (ADIZ) شد. این هواپیما در نزدیکی جزیره دونگشا تحت کنترل تایوان، یکی از جزایر مورد مناقشه دریای چین جنوبی، مشاهده شد. ارتش تایوان در واکنش به این نفوذ روز شنبه هواپیما‌ها و شناور‌های دریایی، سامانه‌های موشکی پدافند هوایی زمینی را برای نظارت بر فعالیت‌های چین مأمور و هشدار‌های رادیویی صادر کرد.